نصف جهان: آیین رونمایی از کتاب دوم «سینماتوگراف» با موضوع «سینمای آزاد، مستقل، فیلم کوتاه و پرونده ویژه کیانوش عیاری» با حضور کیانوش عیاری، ناصر غلامرضایی، محمدعلی سجادی و فیلمسازان سینمای آزاد ایران به همت دفتر تخصصی سینما وابسته به سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان و خانه سینما، یکم مهر ماه در تالار سیف ا... داد خانه سینما برگزار شد.

محمدرضا اصلانی، نویسنده، کارگردان، شاعر، مدرّس و پژوهشگرِ تاریخ سینما اظهار کرد: من با کلمه نوستالژی میانه خوبی ندارم اما با وجود این، این آغاز برای من یک نوستالژی رنگینی است از دورانی که همه جوان بودند و طراوت جوانی فقط فیلم 8 میلیمتری نبود بلکه حرکت ها و حتی حرف زدن ها هم به صورت هشت کادری و سریع بود.

وی افزود: آن زمان نحوه مدیریت فرهنگی را داشتیم که قدم به قدم، هم تجربه و هم تکامل پیدا می کرد و حمایت هایی وجود داشت که هم شامل بودجه و هم مکان و ابزار می شد، اما حمایت به معنای این نبود که در سیطره بگیرند بلکه این مدیریت فرهنگی به جوانیِ هریک از پدیده های فرهنگی یک تفکر در آن زمان توجه داشت یعنی نوکردن تمامی فضاهای فرهنگی مصادره شده برای سنت که هر نوع تفکر و حرکتی را مصادره می کند، یعنی چگونه اجازه دهیم هنرها به جای تکرار شدن جوان بشوند و این آزادی به جوانان داده شوند که تجربه کنند، اشتباه کنند و ساخته شوند.

***

امین حامی خواه، عضو هیئت تحریریه مجله «سینماتوگراف» هم با بیان اینکه در شماره دوم این مجله به سینمای آزاد و شخص کیانوش عیاری پرداخته شده، گفت: وقتی که ما علاقه مندان سینما فیلم ها را می بینیم، احساس شعف می کنیم، فیلم می سازیم و درباره آنها می نویسیم، از یک جایی به بعد مسئله سینمای تجربی برای ما به موضوع اساسی تبدیل شد و سعی کردیم با سینمای تجربی کشورهای مختلف را ببینیم اما به یکباره متوجه شدیم تجربه غنی و شگرف در کشور خودمان وجود داشته که متأسفانه به دلیل فقر آرشیو، بخشی از این میراث هنوز در اختیار ما نیست.

وی ادامه داد: آنچه برای من در سینمای آزاد جالب است مسئله حضور اجتماعی سیاسی سینماست یعنی سینما به عنوان حلقه اتصال دولت و مردم درمی آید و فضای عمومی را به مردم اختصاص می دهد.

***

محمدعلی سجادی، کارگردان سینما هم با بیان اینکه ادبیات معاصر ما وامدار بسیاری از هنرمندان اصفهان است، گفت: سینمای آزاد دو مقطع داشت؛ یک مقطع که خیلی خودجوش و قائم به ذات خودش بود و مقطع دوم جایی بود که به تلویزیون وابسته شد و ما دیگر شاهد اتفاقی نبودیم در حالی که پیش از آن خودجوشی بخش مهمی از سینمای آزاد بود.

وی ادامه داد: ستیز بین تجربه کردن، تجربه گرایی و بازی نو و کهنه بودن در همه اعصار تاریخ سینما وجود دارد، سینمای آزاد هم به وسیله دوربین 8 میلیمتری و خودجوش فعالیت خود را آغاز کرد و این سینما در مکمل شدن و پابه پا رفتن با سینمای ایران بسیار مؤثر بود و جلو آمد.

***

همچنین عبدا... باکیده که سینمای آزاد را از همدان آغاز کرده بود، اظهار کرد: الان حدود صد نفر از عوامل مختلف سینمای حرفه ای ایران از بچه های سینمای آزاد هستند. سال های دهه 40 تا 50 دهه شکوفایی هنر ایران در همه زمینه ها بود و فیلمسازان حرفه ای هم فعالیت خود را در آن زمان شروع کردند.

***

در ادامه، مجید جوانمرد از کارگردان های سینمای آزاد در اهواز گفت: من این جلسه را به عنوان سینمای آزاد ایران نمی دانم چرا که سینمای آزاد حق بسیار بزرگ‌تری به گردن سینمای ایران و سینماگران آینده ایران دارد.

وی ادامه داد: غریزه، حس گوهرینی است که در آدم ها وجود دارد و من جزو بچه هایی بودم که به صورت غریزی از اهواز به سینما کشانده شدم و سینما را تنها به عنوان سینمای حرفه ای می شناختم و اصلاً با فیلم های کوتاه آشنایی نداشتم تا اینکه شنیدم آقای کیانوش عیاری فیلم سه دقیقه ای ساختند و من فهمیدم فیلم کوتاه هم می توان ساخت به این ترتیب بعدها جمع ایشان و برادرشان داریوش عیاری و دوستان دیگر در اهواز سینمای آزاد اهواز را تأسیس کردند. جوانمرد گفت: سینمای آزاد تفکر جدیدی بود که به سینمای ایران وارد شد و بعدها این حس و آن غریزه متأسفانه دچار یکسری مناسبات تجاری شد و هرز رفت و من فکر می کنم بچه های سینمای آزاد به حق خودشان نرسیدند.

***

در ادامه این برنامه کیانوش عیاری، کارگردان سینما اظهار کرد: سینمای آزاد ایران جنبش فوق العاده ای بود که از سال 48 شروع شد و خیلی زود به جایگاه عجیبی رسید و به عنوان یکی از سینماهای مهم آماتوری جهان شناخته شد یعنی آمریکا، آرژانتین، اسپانیا، فرانسه و ایران جزو غول های این سینما بودند و اتفاقاً ایران خیلی سرافرازتر بود.

وی افزود: ترک تازی های بچه های سینمای آزاد به گونه ای که برخی وارد مسائل سیاسی گل درشت می شدند که براساس یک سنت کارهای خوبی نبودند اما مابقی فیلم ها که برخاسته از دغدغه های صادقانه فیلمسازها بود به تدریج ظاهراً خطرناک می شد به نحوی که در عرض سه یا چهار ماه از سوی وزارت ارشاد به سینمای آزاد گفته شد که به مضامین غیراجتماعی بپردازید، ظاهراً سینمای آزاد این تأثیر را داشته که دستگاه تصمیم بگیرد با پرت کردن حواس فیلمسازان سینمای آزاد آنها را از مسیر اصلی خود دور کند.

وی ادامه داد: سینمای آزاد نقش خود را در فرهنگسازی هر شهری ایفا کرد و تغییری را در فرهنگ علاقه مندان سینما در هر شهرستان به وجود آورد.

***

ناصر غلامرضایی، کارگردان و تهیه کننده سینما نیز اظهار کرد: مرحوم زاون قوکاسیان کار بزرگی را در موزه سینما شروع کرد که دانشنامه یا تاریخ شفاهی سینمای ایران نام داشت که هم با اهالی حرفه ای سینما و هم با اهالی سینمای آزاد گفتگو داشتند و امیدوارم کار زاون در آن حیطه به سرانجام برسد.