یکی از معضلات جامعه ایران، نرخ بالای بیکاری و عدم توانایی دولت برای فراهم کردن زمینه اشتغالزایی است. به همین دلیل است که در مقاطع مختلف علی الخصوص زمان انتخابات یکی از وعده های سیاستمداران، ایجاد شغل است اما بعضاً مشاهده می شود بعد از مدتی مقامات و مسئولان برخلاف وعده های خود سخنان جدیدی را بیان می کنند.

آقای روحانی! مقصر بیکاری، جوان تحصیلکرده نیست

به گزارش الف، حجت الاسلام حسن روحانی، 19 آبان ماه در جلسه شورای اداری، توسعه و افتتاح هم زمان طرح های اقتصادی و زیربنایی که در یزد برگزار شد گفت: دولت نباید شغل ایجاد کند بلکه زیرساخت‌ها را آماده می‌کند و بانک‌ها نیز تسهیلات را ارائه می‌دهند پس اگر کسی بیکار باشد مقصر خودش است.

اگر چه بخش اصلی از صحبت رئیس جمهور صحیح و منطقی است اما قسمت آخر سخنان ایشان درباره این که «اگر کسی بیکار باشد مقصر خودش است» با توجه به اوضاع و شرایط اقتصادی فعلی صحیح نیست. همان طور که رئیس جمهور عنوان داشته اند دولت حتماً باید زیرساخت ها و زمینه لازم را برای ایجاد اشتغال فراهم نماید اما در حال حاضر از نظر سرمایه گذاری، تسهیل شرایط کسب و کار، تولید داخلی و ... وضعیت نامناسبی بر اقتصاد کشور حکمفرماست. شرایط به گونه ای است که طی چند سال اخیر بسیاری از شرکت های تولیدی تعطیل شده اند، کارگران خود را اخراج و تعدیل نیرو انجام داده اند یا اینکه ماه ها و شاید سال ها به آنها حقوق و دستمزدی پرداخت نکرده اند. به همین دلیل است که هر روز اخباری از تجمع کارگران در سراسر کشور منتشر می شود. بر این اساس باید گفت زمانی که فضای اقتصادی و تولید کشور نه تنها در دوران مناسب و مطلوبی نیست بلکه رکود و بی تحرکی در اکثر بخش ها وجود دارد از یک جوان چگونه باید انتظار داشت که بتواند شغل مناسبی پیدا کند.

اگر منظور رئیس جمهور این باشد که دولت نباید تمام افرادی که در پی کار هستند را استخدام کند صحیح است. اما حتماً روحاني نیز قبول دارد منصفانه نیست که تقصیر بیکاری را متوجه فرد تحصیل کرده دانست.

نکته مهم این است که بر اساس قانون اساسی، دولت مکلف است زمینه لازم را برای افرادی که در پی شغل هستند فراهم نماید و این مسئله بارها در قانون اساسی مورد تاکید قرار گرفته است. مثلاً در اصل‏ بیست و هشتم آمده « دولت‏ موظف‏ است‏ با رعایت‏ نیاز جامعه‏ به‏ مشاغل‏ گوناگون‏، برای‏ همه‏ افراد امکان‏ اشتغال‏ به‏ کار و شرایط مساوی‏ را برای‏ احراز مشاغل‏ ایجاد نماید.»

همچنین در بند 2 از اصل چهل و سوم قانون اساسی عنوان شده: تأمین‏ شرایط و امکانات‏ کار برای‏ همه‏ به‏ منظور رسیدن‏ به‏ اشتغال‏ کامل‏ و قرار دادن‏ وسایل‏ کار در اختیار همه‏ کسانی‏ که‏ قادر به‏ کارند ولی‏ وسایل‏ کار ندارند ...

بنابراین با این مواد قانونی باید گفت اظهارات جدید رئیس جمهور نوعی شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت است که در تعارض با اصول مصرح در قانون اساسی است. البته در لیبرال ترین و سرمایه دارترین کشورهای غربی نیز دولت نمی تواند کلاً بیان کند مسئولیتی در قبال اشتغال و بیکاری افراد جامعه ندارد.

در دولت یازدهم و دوازدهم، احتمالاً این اولین بار است که رئیس جمهور اعلام می کند هر فردی بیکاری است مقصر نه دولت بلکه خودش است. تا پیش از این حجت الاسلام حسن روحانی در مقاطع زمانی مختلف و از سال 1392 به بعد همیشه از تلاش دولت برای کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال سخن گفته بود.

 به عنوان مثال، روحانی 6 آذرماه 1396 در برنامه تلویزیونی و در گزارش صد روزه فعالیت دولت دوازدهم گفت: آمار اشتغال قبل از ما صفر بود، ولی ما سالی ۶۸۵ هزار شغل ایجاد کردیم!

رئیس جمهور در ادامه گفت:«در سال 85 تا 92 تقریبا اشتغال صفر بوده است. از پاییز 93 تا تابستان 96 سالانه 685 هزار اشتغال خالص ما بود و این در حالی است که آمار اشتغال ما در تابستان امسال نسبت به پارسال بالای 700 هزار است؛ بنابراین باید بگویم که همه طرح‌های اشتغال در این صد روزه عملیاتی شده است و ادامه خواهد یافت.»

 همچنین رئیس جمهور در اوائل بهمن ماه 1396 در گفت و گوی زنده تلویزیونی با مردم گفت: من در زمان انتخابات دو وعده مهم به مردم دادم. اول اینکه برای اشتغال تلاش مضاعف انجام دهم و دوم برای رفع فقر مطلق تلاش کنم و من این دو هدف مهم را در بودجه سال 97 آورده ام.

همچنین رئیس جمهور 26 تیرماه 98 در همایش رویداد ایران هوشمند ضمن اشاره غیرمستقیم به یک تاکسی اینترنتی عنوان داشت: اینکه امروز می‌بینیم یک استارت‌آپ اشتغال عظیمی ایجاد کرده و هزاران شغل مستقیم و بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار شغل غیرمستقیم به وجود آورده، یک تحول بزرگ در کشور ماست. اینکه یک استارت‌آپ در عرض ۴.۵ سال بتواند این حجم بزرگ از اشتغال را ایجاد کند افتخاری بزرگ برای نسل جوان و تحصیل کرده ما و تحول برای ایجاد رفاه اجتماعی مردم است.»

البته روشن و مشخص است که اشاره رئیس جمهور به اشتغال‌زایی یک تاکسی اینترنتی نیز چندان معقول و صحیح نیست؛ چرا که بسیاری از افراد( بخصوص جوانان تحصیل کرده ) از روی ناچاری و غیرمتناسب با رشته ای که در دانشگاه داشته اند در چنین جاهایی مشغول به کار شده اند.

در نهایت باید گفت اگر چه در دوران فعلی تحریم های گسترده ای توسط آمریکا علیه کشور و مردم وضع شده اما حتماً دولت می توانست با برنامه ریزی و سیاست گذاری معقول تر زمینه بهتری برای اشتغال جوانان فراهم می کرد مهم تر این که حداقل در این شرایط به گونه ای سخن گفته نشود که موجب ناراحتی مردم علی الخصوص جوانان است. بنابراین در شرایط فعلی این که گفته می شود اگر کسی بیکار باشد مقصر خودش است حتماً نادرست است.