تکاپوی ایران برای یافتن یک راه حل دیپلماتیک جهت کاهش تنش ها در منطقه و در کنار آن سود بردن از توافق هسته ای افزایش یافته است. بعد از سفر آبه شینزو به تهران، قرار سفری از سوی روحانی به توکیو گذاشته شده بود اما وقتی عباس عراقچی به ژاپن رفت تا امادگی رئیس جمهور ایران را برای دیدار به آبه درآن کشور اعلام کند، بسیاری این اعلام را ناگهانی و غیرمنتظره دانستند.همزمان با اعلام خبر این سفر روزنامه کیودو نوشت که پس از اینکه ژاپن ایالات متحده را در جریان موضوع قرار داده، این کشور از سفر روحانی استقبال کرده است.  نخست‌وزیر ژاپن هم گفت که کشورش در حال برنامه‌ریزی سفر روحانی به توکیو است؛ چون می‌خواهد در حل بن‌بست هسته‌ای و کاهش تنش در خاورمیانه که منبع ۸۰ درصد نفت مورد نیاز ژاپن است، نقش فعال‌تری ایفا کند.  اما ایا باید منتظر یک تحول بزرگ بعد از سفر روحانی به توکیو باشیم؟

آبه، مرد چانه زنی های دیپلماتیک

خرداد ماه امسال نخست وزیر ژاپن به همراه پیامی از سوی ترامپ راهی تهران شد تا میانجی شده و از تنش ها میان دو کشور کم کند. تهران در آن زمان از میانجیگری او چندان خوشش نیامد اما حتی بعد از این سفر نافرجام هم نام آبه شینزو به عنوان یکی از میانجیگران در کنار فرانسه و عمان باقی ماند.

آنچه مشخص است اینکه تهران یک شرط برای گفتگو با امریکا دارد و آن برداشتن تحریم هاست. در مقابل به نظر می رسد آمریکایی ها حاضر به انجام هر کاری هستند به غیر از اینکه تحریم هایی که بر ایران اعمال کرده اند را بردارند. با این حال هنوز روزنه هایی هستند که به کار خودشان مشغولند و اقداماتی چون آزادی زندانیان دو طرف ثمره فعالیت آنهاست. به نظر می رسد که ترامپ به خوبی می داند که دیگر زمان زیادی برای به دست اوردن یک پیروزی بین المللی ندارد. از نفرت کشورهای دیگر در مورد خودش با خبر است و برای اینکه کاری تاثیرگذار انجام دهد، بی تاب است. چرا که نه مذاکرات با کره شمالی به نتیجه رسیده و نه طرح معامله قرنی که دامادش ارائه داده، شدنی است و حالا تنها کاری که می تواند بکند این است که تهران را هر طور شده به پای میز مذاکره بکشاند یا تغییراتی در رفتار ایران ایجاد کند که بتوان از آن به عنوان یک موفقیت برای او یاد کرد.

تهران از مخمصه ای که ترامپ در آن به سر می برد آگاه است و واشنگتن هم در روزهای اخیر نشانه هایی از تغییر لحن نشان داده. بعد از تبادل زندانیان، وقایعی چون راه اندازی کانال بشر دوستانه سوئیس که مدت ها در مورد آن تعلل شده بود و گمانه زنی در مورد آزاد شدن بخشی از پول های بلوکه شده ایران و معافیت ژاپن از تحریم های نفتی علیه ایران رخ داد که در نظر بسیاری از ناظران تغییراتی مثبت به نظر می رسد.

عبور از مکرون

برخی از ناظران منتظر این هستند که راهی که مکرون نتوانست برود را آبه شینزو برود. مکرون در ماه های گذشته تلاش کرد که هر طور شده مقامات ایرانی و آمریکایی را بر سر میز مذاکره و گفت و گو بنشاند.این خواسته او با پافشاری هر دو طرف بر خواسته هایشان، عملی نشد و آن پروژه ای که رئیس جمهور جوان فرانسه با شوق فراوان آغاز کرده بود، عملا منتفی و به پروژه ای شکست خورده تبدیل شد.

ایران نشان داده که بر خواسته هایش اصرار دارد و حاضر نیست اشتباه کره شمالی را  تکرار کند و با وعده ایجاد تحول بر سر میز مذاکره بنشیند و سر آخر دست خالی برگردد. خواسته کشورمان این است که آمریکا با برداشتن تحریم ها حسن نیتش را نشان دهد و در مقابل ایالات متحده بر سر آن مقاومت کرده و هر بار وعده تحریم ها و فشارهای اقتصادی بیشتر بر ایران را می دهد. البته این تنها صدایی نیست که از ایالات متحده به گوش می رسد. در گوشه و کنار این کشور و در دولت گاهی نشانه هایی از نرمش دیده می شود و خود ترامپ هم ابایی از این که نشان دهد حاضر است دست به نرمش بزند ندارد. اما تجربه به ایران ثابت کرده که نمی تواند قبل از گرفتن یک تضمین مناسب به دولت امریکا اعتماد کند.

به اعتقاد بسیاری از ناظران از آنجایی که ایالات متحده پایش را از توافق هسته ای بیرون کشیده و نسبت به امضای خود بی اعتنا بوده، حالا هم همین کشور است که اگر خواهان یک گفتگو با تهران است، باید از خودش انعطاف پذیری نشان دهد و تهران تنها کاری که به عنوان نشانه ای واقعی از سوی دولت ترامپ می بیند،برداشته شدن تحریم هاست. کاری که ترامپ پیش از این با کره شمالی و کوبا کرد، در مورد تهران جواب نمی دهد چون در این مورد حتی متحدان اروپائی امریکا هم طرف این کشور را نمی گیرند و منتظرند که هر چه زودتر این مشکل برطرف شود. چرا که از بازگشت ایران به وضعیت پیش از برجام هراس دارند.

برای ایران هم ژاپن فرصتی استثناست. دو کشور در نود سال گذشته از روابط خوبی با یکدیگر بهره برده اند و هرچند بستگی اقتصادی زیادی مانند آنچه ایران و ژاپن با یکدیگر دارند، وجود ندارد اما احترام متقابل و پیشینه دوستی دو کشور در این راه به کمک خواهد آمد. بدبینی های که در داخل کشور به اروپائی ها و شخص مکرون وجود دارد در مورد آبه شینزو با مشی آرام و منعطفش صدق نمی کند. در کنار اینها ژاپن رابطه نزدیک و خوبی هم با ایالات متحده دارد و حرف آبه شینزو برای امریکایی ها برش خواهد داشت. تهران هر چند که اعلام کرده موضوع گفتگو با آمریکا را در سفر به توکیو در دستور کار ندارد، اما هنوز هم نمی توان سفر روحانی به ژاپن را در راستای یک سفر معمول و دیدار دوجانبه در نظر گرفت.