نصف جهان: «براي از بين بردن يک فرهنگ، مجبور نيستيد کتاب‌ها را بسوزانيد؛ فقط کاري کنيد مردم آنها را نخوانند.» اين جمله‌ معروف «ري بردبري»، نويسنده‌ آمريکايي داستان‌هاي علمي- تخيلي و خالق «فارنهايت 451» است. اهميت کتاب و کتابخواني در دل اين جمله نهفته است. بهتر است با خودمان روراست باشيم و بپذيريم سرانه‌ مطالعه در ايران بسيار پايين است. آمار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نشان مي‌دهد که سرانه‌ مطالعه در ايران فقط دوازده دقيقه و نيم است. خبر بدتري هم هست؛ اينکه همين دوازده دقيقه و نيم ناقابل با حساب مطالعه‌ کتاب‌هاي درسي محاسبه شده است! اگر روراست‌تر باشيم و ظرفيت پذيرشمان بالاتر باشد بايد قبول کنيم که با اين طرز گرفتن آمار، سرانه‌ مطالعه بسيار پايين‌تر از اين حرف‌هاست. کافي است کمي به تعداد دانش‌آموزان و دانشجويان فکر کنيم و مطالعه‌ کتاب‌هاي درسي را از اين آمار حذف کنيم. کمي فکر کنيم! اين آمار براي کشوري که ادعاي فرهنگ و تمدن مي‌کند، زيبنده نيست. بايد راه حلي پيدا کرد و براي پيدا کردن راه حل، بايد ريشه‌هاي مشکل را شناخت.

رواج دنياي مجازي تيغ دولبه اي بود که به شدت روي کتاب و کتابخواني تأثير گذاشت. از يک طرف باعث آگاهي بيشتر جامعه و رواج اخبار و اطلاعات شد و از طرف ديگر باعث شد اطلاعات غلط زيادي در جامعه پخش شود و پراکنده‌خواني رواج پيدا کند. خبر بد اينکه پراکنده‌خواني دامن بدنه‌ کتابخوان جامعه را هم گرفته است. کتابخوان‌هاي زيادي ادعا مي‌کنند که گاهي دل‌مشغولي آنها به گشتن بيهوده در دنياي مجازي از ساعت‌هاي کتابخواني آنها کم کرده است.

سبک زندگي و نوع نگرش به کتاب و کتابخواني هم اين روزها تغيير کرده است. کتاب شده قسمتي از دکور خانه‌ها و بيشتر به درد تزيين مي‌خورد تا خوانده شدن. اين روزها بيشتر از اينکه کتابخوان داشته باشيم؛ کتاب‌بخر داريم. کساني که کتاب مي‌خرند و تلنبار مي‌کنند؛ بدون اينکه آنها را بخوانند. اين عده کمک مي‌کنند که عددها و آمار سرانه‌ مطالعه باز هم غير واقعي شود. چون با خريد کتاب‌هايي که نمي‌خوانند، آمار فروش ناشرها را بالا مي‌برند؛ بدون اينکه آمار واقعي را بهبود ببخشند. همه‌ اين عوامل و چندين و چند عامل ديگر مانند قيمت بالاي کتاب که مجال پرداختن به آنها نيست، دست به دست هم داده‌اند تا کتابخواني از رواج نداشته‌اش بيافتد و تعداد کتابخوان‌هاي ما روز به روز کم و کمتر شود.

 متأسفانه بدبياري‌ها و خبرهاي بد، يکي دو تا نيستند. اين روزها که جامعه با بحران همه‌گيري کرونا مواجه است، کتابخوان‌ها و کتاب‌بخرها هم به مشکل برخورده‌اند. کنار همه‌ خبرهاي بدي که شنيديم، بهتر است به خودمان يادآوري کنيم که نمايشگاه کتاب تهران براي اهل کتاب رويداد ويژه‌اي بود. اين نمايشگاه هم کتابخوان‌ها را جذب مي‌کرد و هم کتاب‌بخرها را. امسال کرونا اين فرصت را از هر دو گروه گرفت. هر سال سيل عظيمي از اهل کتاب به پايتخت سرازير مي‌شدند که اگر به قصد تفريح و پرسه‌زني هم بود؛ تفريح سازنده‌اي بود. ممکن بود چشم کسي در اين پرسه زدن، کتابي را بگيرد و تشويق شود به خريد و خواندن آن، که امسال همين فرصت ناچيز هم از دست رفت. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي که به طور حتم براي حل بحران کرونا کمتر مي‌تواند کاري کند؛ در اين فرصت تخفيف 20 درصدي در هفته‌ فرهنگي کتاب ارائه کرد تا شايد کمي از اثرات منفي کرونا بر جامعه بکاهد. اين تخفيف، آن عده از کتابخوان‌ها و کتاب بخرهايي را که قصد داشتند در نمايشگاه کتاب دلي از عزا دربياورند، خوشحال کرد. اين عده اگر با توجه به شرايط اقتصادي که کرونا برايشان به ارمغان آورده، پولي در بساط داشته باشند مي‌توانند از اين تخفيف  استفاده کنند. شايد ارائه‌ اين تخفيف نتواند سرانه‌ مطالعه را بالاتر ببرد؛ اما به طور حتم مي‌تواند از کمتر شدن آن جلوگيري کند.