نصف جهان: عمليات بيت المقدس بزرگ ترين عمليات نيروهاي مسلح ايران در جنگ ايران و عراق محسوب مي‌شود. نيروهاي ايراني با توان 130 هزار سرباز در ساعت 30 دقيقه بامداد 10 ارديبهشت 1361 در محور اهواز، خرمشهر و دشت آزادگان با هدف آزادسازي خرمشهر اين عمليات را آغاز کردند. عمليات بيت‌المقدس سه هفته به طول انجاميد و خرمشهر روز سوم خرداد همان سال آزاد شد.

محسن رخصت طلب از راويان و ثبت کنندگان برجسته تجربيات دوران دفاع مقدس، روايت جالبي از تأثير متفاوت دو نامه که در روزهاي منتهي به آزادسازي خرمشهر خطاب به رزمندگان ايران و ارتش اشغالگر عراق نوشته شد ارائه کرده است. مدتي پس از نامه محسن رضايي، فرمانده کل سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس به رزمندگان و فرماندهان براي گسيل همه امکانات به سمت خرمشهر که پيروزي عظيم و تغيير معادلات جنگ تحميلي به ايران را در پي داشت، «صدام حسين» نيز در زمان محاصره سربازان عراقي در خرمشهر توسط رزمندگان ايران، نامه مشابهي زد، اما اين نامه تأثيري شبيه به نامه فرمانده ايراني نداشت و سربازان عراقي به سرعت تسليم شدند. روايت رخصت طلب از اين دو نامه را بخوانيد:

آقاي محسن رضايي، فرمانده کل سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس براي جذب نيروي رزمنده مورد نياز عمليات بيت المقدس تلفنگرامي را دقيقاً روز آغاز عمليات براي فرماندهان سپاه در سراسر کشور ارسال کرده است.

ايشان در مورخ 1361/2/10 خطاب به فرماندهان سپاه مي‌گويد: «برادران عزيز، با ياري خداي بزرگ و با اسم مولاي متقيان عمليات را شروع کرديم. هم اکنون خرمشهر، اين سرزمين حماسه و خون، در انتظار ورود فرزندان دلير اسلام است. دل‌هاي ملت براي آزادي خونين شهر مي‌تپد و دشمن خدا و رسول خدا در مقابل يورش‌هاي سربازان قدرتمند اسلام به خواري و ذبوني کشيده شده است. براي در هم کوبيدن آخرين سنگرهاي کفر صدام و آزادسازي خرمشهر عزيز و پادگان حميد لازم است بر شما برادران تمام توان خود را براي اعزام نيروهاي سپاه و اعزام مجددي هاي بسيج به کار بنديد و آنها را سازمان يافته با هماهنگي مرکز سريع به جنوب اعزام نماييد و تا حد امکان از امکانات منطقه [استان] براي تجهيز اين نيروها استفاده شود. بقيه تجهيزات در جنوب تأمين خواهد شد.»

مطابق طرح مکتوب قرارگاه مرکز کربلا قرار بود اين عمليات پس از رسيدن به مرزهاي بين المللي در خاک عراق تا آستانه شهر بصره در ساحل شط العرب ادامه پيدا کند اما به دليل کمبود نيروي رزمنده به آزادسازي خرمشهر اکتفا مي شود و عمليات در خاک عراق از دستور کار خارج مي شود.

انتخاب عمليات دشوار عبور از رودخانه براي ارتش هاي بزرگ دنيا با امکانات فراوان کاري فوق العاده محسوب مي‌شود و علاو بر آن براي ارتش هاي کلاسيک استفاده از جاده و زمين مسطح امري طبيعي و منتج به پيروزي است و در عمليات بيت المقدس نيز وجود جبهه اهواز و جاده آسفالت اهواز به خرمشهر تاکتيکي بود که مورد نظر اکثريت فرماندهان نيروي زميني ارتش قرار داشت اما فرماندهان سپاه با توجه به تجربه عمليات هاي گذشته، پرهيز از نقاط قوت دشمن و حمله به نقاط ضعف آن را تاکتيک موفقي مي پنداشتند.

علاوه بر آن با انجام عمليات از جبهه اهواز تا رسيدن به هدف يعني خونين شهر مي بايست علاوه بر جنگ رودررو بيش از صد کيلومتر با دشمن مي جنگيديم تا به هدف مي رسيديم که اين توان در اختيار نيروهاي ايراني قرار نداشت اما از جمله محاسن عبور از رودخانه، نداشتن جبهه مستحکم و حمله به قلب دشمن و امکان توسعه عمليات به پشت، پهلو و رأس جبهه دشمن و دستيابي به خرمشهر با حداقل مسافت بود. اين تاکتيک با موفقيت کامل به اجرا درآمد و در مرحله اول جاده آسفالت اهواز به خرمشهر و در مرحله دوم مرز بين المللي و نهايتاً در مرحله سوم و چهارم خونين شهر آزاد شد.

اجراي موفقيت آميز اين تاکتيک چنان ضربه هولناکي بر پيکره ارتش عراق و برنامه‌ريزي فرماندهان آن وارد کرد که تا پايان عمليات نتوانستند آن را جبران کنند و پذيرش شکست و تسليم تنها راه پيش روي آنها بود. اما دشمن که در گرداب تدابير فرماندهان ايراني گرفتار شده بود به تلاش هاي مذبوحانه و پرخسارت خود ادامه داد که نتيجه آن اسارت حدود 15 هزار نفر از نيروهايش توسط سپاه اسلام بود. بزرگ‌ترين اشتباه دشمن تصميم به مقاومت در شهر خرمشهر بود.

در حالي که بيش از 15 هزار نفر از سربازان و افسران عراقي در خرمشهر بودند و شهر در محاصره 90 درجه‌اي رودخانه کارون و اروند رود و رزمندگان اسلام قرار گرفته بود، صدام حسين به عنوان رئيس‌جمهور و فرمانده کل نيروهاي مسلح عراق در 1361/3/2 طي نامه اي به فرماندهان و نيروهايش در خرمشهر پيامي را صادر مي‌کند.

متن عربي اين نامه که در آرشيو مرکز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس نگهداري مي‌شود با امضاي دفتر قاعد اعظم و فرمانده کل نيروهاي مسلح عراق خطاب به فرماندهان و نيروهاي مستقر در محمره صادر شده است.

صدام در بخشي از نامه خود که استيصال و درماندگي در آن مشاهده مي‌شود و از خرمشهر با عنوان جعلي محمره نام مي‌برد مي‌گويد:

«فرزندان مردان و زنان دلير امت عرب، شما بازماندگان نبرد قادسيه هستيد. امروز چشم همه عراق به شماست. شما مدافعان ناموس و کودکان عراق هستيد. محمره متعلق به عراق است. محمره بغداد است. محمره کرکوک است. محمره بصره است. محمره حاصل خون سربازان دلير عراق است. محمره ناموس شماست. محمره...»

اين نامه يک روز قبل از فروپاشي دژهاي مستحکم ارتش عراق در حومه خونين شهر صادر مي شود و ضمن اعلام آن از راديو بغداد به صورت تلفنگرام براي فرماندهان ارشد ارتش عراق از جمله «سرهنگ زيدان»، فرمانده نيروهاي عراقي مستقر در خونين شهر ارسال مي شود.

اما بخت يار آنها نبود و لحظه‌اي بعد سرهنگ زيدان که در حال جابه جايي در ميان مواضع خودشان بود روي مين مي‌رود و کشته مي‌شود. در همين زمان هواپيماهاي جنگنده نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران تنها پل ارتباطي خرمشهر به منطقه ابوالخصيب عراق را که مي‌توانست در عقب‌نشيني نيروهاي محاصره شده مؤثر باشد بمباران و منهدم مي‌کنند و همزمان با تصرف پل نو توسط يگان‌هاي قرارگاه فجر و نصر ايران و انسداد تنها جاده ارتباطي نيروهاي عراقي در غرب خرمشهر يگان هاي قرارگاه فتح نيز از شمال شرق وارد شهر مي شوند.

در اين لحظه احمد کاظمي فرمانده تيپ 8 نجف اشرف به قرارگاه مرکزي کربلا اعلام مي‌کند خرمشهر آزاد شد و نيروهاي عراقي فوج فوج در حال تسليم شدن هستند و ما امکانات لازم براي تخليه آنها به پشت جبهه را نداريم و به ما کمک کنيد.

اين پيام براي فرماندهان ارشد قرارگاه کربلا بسيار غيرمنتظره بود، زيرا پيش بيني مي‌شد هزاران نيروي عراقي مستقر در خونين شهر مقاومت کنند، لذا سرهنگ صياد شيرازي، فرمانده وقت نيروي زميني ارتش به برادر محسن رضايي مي‌گويد: «پيام احمد کاظمي باور کردني نيست؛ من با بالگرد به منطقه مي‌روم و به شما گزارش مي‌دهم.»

لحظاتي پس از پرواز بالگرد حامل فرمانده نيروي زميني ارتش، ايشان طي تماسي از فراز آسمان با فرمانده وقت سپاه مي‌گويد: «احمد کاظمي درست گفته است شهر سقوط کرده و هزاران سرباز عراقي در حالي که پيراهن و پارچه هاي سفيد در دست دارند در حال خروج از خرمشهر هستند و از روي جاده آسفالت به سمت اهواز در حرکتند هر چه مي توانيد اتوبوس و خودرو براي انتقال آنها به پشت جبهه ارسال کنيد.»

و بدين ترتيب در کمتر از 24 ساعت پس از صدور پيام صدام به نيروهايش خرمشهر آزاد شد و حدود 15 هزار نفر از سربازان و افسران عراقي به اسارت سپاه اسلام درآمدند.