نصف جهان: غار قلعه کرد آوج در استان قزوین یکی از قدیمی‌ترین محوطه‌های سکونت انسان در ایران است که به لحاظ غنای مواد باستان‌شناسی و بقای انسانی کشف‌شده یک محوطه کاملا منحصربفرد است. دندان کودک نئاندرتال که چند روز پیش در قزوین رونمایی شد در غار قلعه‌کرد کشف شده بود.  این غار از قدیمی‌ترین مناطق سکونت انسان در ایران است که به لحاظ غنای یافته‌های باستان‌‎شناسی و بقایای انسانی یافت شده یک محوطه بی‌نظیر و کاملا یگانه است.

 پروژه مطالعاتی "بررسی شواهد حضور انسان در لبه شمالی فلات مرکزی" یک پروژه بین‌المللی ایرانی– فرانسوی است که از حدود ۱۰ سال قبل با بررسی بقایای انسانی در مناطقی از سمنان و دامغان آغاز شد که در ادامه با توجه به موقعیت قرارگیری غار قلعه کرد در لبه غربی فلات مرکزی که بسیار حائز اهمیت بوده، بازدیدهای اولیه از غار انجام شد و در نهایت با مشاهده مواد فرهنگی شامل دست‌افزار سنگی و استخوان‌های جانوری تا اعماق گودال و حفظ‌شدگی مناسب این مواد، غار قلعه کرد برای ادامه مطالعات انتخاب و فصل اول کاوش‎های باستان شناسی این محوطه در شهریور ۱۳۹۷ آغاز شد.

نمونه‌های جانوری یافت‌شده در غار قلعه‌کرد شگفت‌انگیز است و کشف بقایای انواع زیادی از اسب‌سانان که در حال حاضر منقرض شده‌اند، کرگدن دو شاخ، خرس غارنشین و انواع گوزن و بز کوهی نشان دهنده‌ رژیم غذایی بسیار متنوع ساکنان این محوطه است.

از منظر بقایای انسانی، معدود محوطه‌هایی در ایران وجود دارند که در آن نمونه‌هایی با قدمت فراتر از ۴۵ هزار سال مشاهده شده است و قلعه کرد یکی از آنهاست. در حال حاضر نتایج سن‌سنجی نشان می‌دهد که سن غار قلعه‌کرد می‌تواند بسیار فراتر از ۴۵ هزار سال و حتی تا ۱۰۰ هزار سال پیش باشد.

در فصل دوم کاوش‌های باستان‌شناسی این محوطه در شهریور ماه ۱۳۹۸ دندان بسیار کوچکی کشف شد که در بدو امر با توجه به شواهد موجود قطعا دندان یک انسان بود ولی با توجه به قدمت لایه‌هایی که این دندان در آن کشف شد و وجود دست‌افزارهای سنگی مربوط به انسان نئاندرتال در مجاورت آن نمی‌توانست مربوط به انسان هوشمند باشد. برای تشخیص تفاوت‌های بسیار جزئی که بین دندان این دو گونه انسانی وجود دارد مطالعات تکمیلی با استفاده از اسکنرهای فوق‌العاده پیشرفته آغاز شد و در نهایت نتایج به دست آمده در خصوص شکل و سن این دندان، تاییدکننده این موضوع بود که که این دندان، دندان یک کودک نئاندرتال است.    

با شیوع بیماری کرونا در کشور با توجه به اینکه پروژه باستان‌شناسی غار قلعه کرد یک پروژه مشترک بین‌المللی است و همکاران خارجی امکان سفر به ایران را ندارند در حال حاضر متوقف شده و با بهبود شرایط فصل سوم کاوش‌ها در سال ۱۴۰۰ ادامه خواهد یافت. پیش‌بینی می‌شود با توجه به مشاهده بقایای انسانی در دالان‌های داخلی غار که دسترسی به آن تقریبا غیرممکن است پروژه کاوش در غار قلعه‌کرد بین ۱۰ تا ۱۵ سال به طول انجامد./ حامد وحدتی‌نسب