نصف جهان: در ويژه برنامه "صحنه پژوهان" که به مناسبت هفته فرهنگي اصفهان از سوي دفتر تخصصي نمايش در موزه هنرهاي معاصر به انجام رسيد، از ناصر کوشان براي تأليف اثر "تاريخ تئاتر اصفهان"، مريم موحديان اثر"نمايشنامه نويسان معاصر ايران(2 جلد)" و عليرضا ارواحي اثر "نامتناهي سازي سيسايت در آيين هاي نمايشي" به عنوان پژوهشگران اصفهاني عرصه تئاتر، تقدير به عمل آمد.

رضا سُرور، منتقد تئاتر که مهمان ويژه اين مراسم بود، به تاريخچه پژوهش تئاتر در دنيا از گذشته هاي دور تاکنون اشاره مفصلي داشت و در ادامه گفت: از بخت‌ياري ما بوده که پژوهش تئاتر در ايران از همان اولين بارقه‌هايش هرگز موضعي خنثي يا بي‌طرف نداشته‌ است.

وي افزود: شايد تقارن آغاز تئاتر مدرن ايراني با نهضت مشروطيت باعث شده که پژوهشگران تئاتر ايران علاوه بر تلاش براي شناخت تکنيک تئاتر؛ وجه اخلاقي، اجتماعي و سياسي آن را نيز مد نظر داشته باشند.

سرور، اولين دليل تزلزل جايگاه پژوهش در تئاتر ايران را فقدان پژوهشکده‌‌هاي تئاتر ناميد و گفت: وجود پژوهشکده‌هايي که با سازوکار مناسب بتوانند دستاوردهاي پيشين را آرشيو کنند، به مطالعات تئاتر سمت و سويي ببخشند و نهايتاً با بودجه‌اي مکفي بتوانند پژوهشگران را از دغدغه‌هاي معيشتي بازدارند، يک ضرورت است اما در کشور ما چون رويا مي ماند.

اين منتقد تئاتر با بيان اينکه دايرة پژوهشگران تئاتر ايران تنها محدود به پايتخت نيست، يادآور شد: حيرت‌انگيز است که پژوهشگراني در اقصي نقاط ايران در غياب پژوهشکده، فقدان امکانات و فقر منابع با تلاشي ستودني «تئاتر مردمي» شهرهاي خويش را به‌دقت ثبت و بررسي مي کنند.

سرور با طرح اين موضوع که توازني ميان پژوهش‌هاي نظري و عملي وجود ندارد، گفت: پژوهش‌هاي متن‌محور و تاريخ‌نگاري تئاتر رشدي يک‌سويه داشته‌اند و هنوز خبري از پژوهش‌هاي چشمگير اجرايي نيست.

■■■

پيشکسوت تئاتر اصفهان نيز در اين مراسم پژوهشگران تئاتر را در اقليت دانست و برگزاري چنين برنامه هايي را ارزشمند قلمداد کرد. ناصر کوشان با اشاره به تجربيات گذشته خود گفت: در آن مقطعي که از کارگاه نمايشي تهران به اصفهان بازگشتم، تئاتر علمي در مقابل نمايش سنتي بود و از هر مسيري مي رفتيم، به بن بست مي خورديم، تئاتر علمي همواره در سايه بود و شرايط زيستي اصفهان به گونه اي بود که ما را نمي ديدند.

وي افزود: براي اجراي تئاتر علمي در اصفهان امکاناتي در اختيار نداشتيم و به دشواري سالني را در اختيار گرفتيم اما با اين حال دوام آورديم، هر چند که تماشاگر تئاتر سنتي اصفهان در هر اجرا، 800، 900 نفر بودند اما تماشاگر تئاتر ما بيشتر از 20 نفر نبود که البته اساتيد مطرح ادبيات و فلسفه در ميان اين تعداد محدود حضور داشتند.

اين منتقد تئاتر با اشاره به تلاش هايش براي سوق دادن تئاتر اصفهان به سمت تئاتر علمي بيان داشت: در آن زمان به دليل اينکه خودمان نمايشنامه نويس نداشتيم، از نمايشنامه هاي ترجمه استفاده مي کرديم و در زمان سفر اوژن يونسکو به اصفهان، نمايشنامه اي از او را به روي صحنه برديم که مورد تاييدش قرار گرفت.

کوشان به بيان خاطره اي از حضور اوژن يونسکو در اصفهان پرداخت و گفت: يونسکو طي صحبتي که با هم داشتيم، تاکيد داشت در مورد زندگي مردم کوچه بازار تحقيق کنيد و از زندگي آنها بنويسيد که از آن زمان مصمم به پژوهش در تاريخ تئاتر و نمايش اصفهان شدم.

وي با تقدير از مسئولان تالار هنر و معاونت فرهنگي شهرداري اصفهان براي برپايي مراسم صحنه پژوهان به تاليفاتش در حوزه تئاتر اشاره کرد و گفت: در جلد اول کتاب "تاريخ تئاتر اصفهان" مراحل تحول و دگرگوني هنر نمايش از زمان صفويه تا پيروزي انقلاب بررسي مي شود.