خانه زرگرباشی از خانه های تاریخی نصف جهان است که به سه قرن میزبانی بدون وقفه از مراسم ورضه خوانی شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام در ایام محرم مشهور است.

هرسال با فرارسیدن ماه محرم، عاشقان اباعبدالله علیه السلام به سیاهپوش کردن کوی و برزن و برپایی مراسم عزاداری سوگ خود را در این ماتم عظیم نشان می‌دهند.

روضه‌های خانگی یکی از مظاهر دلدادگی مردم به سید و سالار شهیدان است که حال و هوای خاصی دارد. در اصفهان خانه‌هایی هستند که نه چند سال و چندین ده سال که قریب ۳۰۰ سال است هر محرم نوای روضه خوانی در آن‌ها به گوش می‌رسد و عاشقان حضرت ثارالله، را میزبانی می‌کنند.

زرگرباشی، برای مردم اصفهان نامی آشناست؛ خانه‌ای تاریخی که امسال سیصد و یکمین سالی است که پذیرای سوگواران حسینی است و مجالس روضه خوانی آن با خلوص میزبانان و میهمانان رونق گرفته است.

این خانه در دهه اول محرم هرسال از اذان صبح تا اذان ظهر با هفت منبر میزبان سوگواران حسینی بوده و اکنون حاج مصطفی زرگرباشی نسل پنجم این خاندان متولی برگزاری مراسم است، او در شرایط همه گیری بیماری کرونا، تلاش کرده ضمن رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی، چراغ این روضه خوانی را همچنان روشن نگه دارد.

برگزاری روضه خانگی، میراثی که نسل به نسل به امروز رسید

روح الله سید العسگرین رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اصفهان به خبرنگار ما گفت: در شهر اصفهان، ۱۱ تکیه تاریخی است که در ایام محرم و صفر، عزاداران حسینی در این مکان‌ها حضور می‌یابند و به سوگواری می‌پردازند.

او افزود: یکی از مکان ها، خانه تاریخی حاج زرگرباشی است که با ۳ قرن سابقه برگزاری عزاداری شهادت امام حسین علیه السلام در این امر، زبانزد است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اصفهان اظهار کرد: بانی این روضه خوانی، حاج محمدعلی زرگرباشی از افراد بانفوذ و متمول عصر قاجار بوده و نوادگان او هم بعد از گذشت چندین نسل هنوز این روضه خوانی را باشکوه و بدون وقفه برپا می‌کنند.

زور رضاخان به تعطیلی  روضه نرسید

سیدالعسگرین با اشاره به فضای تاریخی این خانه گفت: همین سابقه و فضای تاریخی خانه، حال و هوای معنوی خاصی ایجاد می‌کند و مردم را به سوی خود می‌کشاند.

او یادآور شد: روضه خوانی خانه تاریخی حاج زرگرباشی حتی در دوره‌ای که رضاخان با زور و اجبار مجالس عزاداری برای سیدالشهدا علیه السلام را ممنوع اعلام کرد تعطیل نشد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اصفهان گفت: پیگیر ثبت آیین‌های عاشورایی در فهرست میراث ناملموس ملی هستیم که دو مورد آن شامل شمایل گردانی و کاچی پزی در روز عاشورا در خانه زرگرباشی برگزار می‌شود.

بنا‌های تاریخی با رویکرد حفظ شعائر دینی

منصور عسگری کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: خانه‌های بزرگ اصفهان در گذشته علاوه بر اینکه منزل مسکونی بودند، کاربری‌های فرهنگی و مذهبی هم داشتند.

او افزود: اصفهان به خصوص در زمان پایتختی صفویه، پایگاه فرهنگی مذهبی بوده و بر همین اساس، فضا‌های فرهنگی در این شهر با محوریت اهل بیت علیهم السلام و بخصوص بزرگداشت قیام عاشورا ساخته شده و توسعه یافته و این نگاه در مساجد، منازل، حسینیه ها، تکایا و سقاخانه‌ها قابل مشاهده است.

کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان ادامه داد: با توجه به علاقه خاص مردم به امام حسین علیه السلام، گذشتگان خانه‌های خود را برای مجالس عزاداری وقف و به فرزندان و نوادگان خود توصیه می‌کردند که در مناسبت‌های مختلف به خصوص ایام محرم چراغ عزاداری را روشن نگه دارند.

خانه‌های تاریخی آراسته به مضامین عاشواریی

عسگری گفت: خانه تاریخی حاج زرگرباشی هم مانند دیگر خانه‌های تاریخی بزرگ اصفهان بوده و مالکانش به نیت حفظ شعائر دینی آن را بنا کردند و از گذشته تا کنون نذری داشتند که در دهه اول محرم از اذان صبح تا اذان ظهر، مراسم سوگواری و روضه خوانی و سخنرانی در مدح و منقبت سید و سالار شهیدان را برگزار کنند.

او ادامه داد: خانه سرهنگ بخردی یکی دیگر از خانه‌های قاجاری است که از نظر معماری و فرهنگی بسیار ارزشمند است. تزیینات گچ بری حیاط‌ها در این خانه با شعر محتشم آراسته شده و مشخص است از همان اول سنگ بنای خانه با هدف تعظیم شعائر مذهبی گذاشته شده است.

کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: خانه شیخ الاسلام و خانه مجموع خان متعلق به باقرخان خوراسگانی از دیگر خانه‌های تاریخی اصفهان هستند که تزییناتی با شعر مشهور محتشم و نماد‌های مربوط به ظهر عاشورا و قیام حضرت ابا عبدالله علیه السلام دارند.

سنت برگزاری روضه خانگی، در تمام مناسبت‌های مذهبی سال

حسن جعفری مسئول تشکل‌های دینی اداره کل تبلیغات اسلامی استان اصفهان گفت: اصفهان شهری تاریخی با محله‌هایی کهن است که ساکنان آن‌ها آیین‌های مذهبی را مطابق سنت‌های خود همچنان برگزار می‌کنند و برای خود دسته‌های عزاداری بزرگی دارند: مثل چارسو، لنبان، درکوشک و طوقچی.

او اظهار کرد: سابقه فعالیت برخی از هیئات مذهبی فعلی در اصفهان به بیش از ۱۵۰ سال پیش بر می‌گردد، هیئت‌هایی همچون علامه مجلسی، امام سجاد (ع)، امام جعفرصادق (ع)، در این زمینه سابقه دیرینه‌ای دارند.

مسئول تشکل‌های دینی اداره کل تبلیغات اسلامی استان اصفهان با اشاره به سنت برگزاری روضه‌های خانگی در اصفهان افزود: اگر امروز به شهر اصفهان نگاه کنیم متوجه می‌شویم که در مناسبت‌های مختلف مذهبی سال، روضه‌های خانگی برگزار می‌شود که البته این مراسم در ماه‌های محرم و صفر رونق بیشتری دارد.

جعفری یادآور شد: بر همین مبنا خانه‌های زرگرباشی و بنکدار از قدیمی‌ترین مکان‌هایی هستند که میزبان مراسم روضه خوانی بوده اند.

شهادت سیدالشهدا علیه السلام به تعبیر جد بزرگوارشان پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله حرارت و گرمایی در دل‌ها ایجاد کرده که هیچ گاه سرد و خاموش نمی‌شود و همین حرارت است که مجالس روضه خوانی و مراسم عزاداری را هر سال با شکوه و عظمت برپا نگه می‌دارد.

میزبانی سوگواران در خانه‌های تاریخی هم از این قاعده مستثنی نیست و نیت خالص بانیان با وجود همه سختی‌ها و مشقات چراغ مجلس عزای حسینی را پرفروغ نگه می‌دارد.