اورژانس شغلی است که خواب و بیداری در آن زمان مشخصی ندارد و در طول شب ممکن است چندین بار به مأموریت بروند وگاهی شب تا صبح پلکی نزنند اما استقرار نیروهای اورژانس در کانکس، کمبود نیرو و آمبولانس، تعطیلی بعضی از پایگاه‌های داخل شهر اصفهان و عدم پرداخت برخی مطالبات مالی بخشی از مشکلات اورژانس 115 اصفهان است که در این گزارش به بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم.

امروزه یکی از بحرانی‌ترین مشکلات سلامت در کشورها از دست دادن ناگهانی زندگی و ناتوانی ناشی از بیماری‌ها و به ویژه تصادفات فاجعه بار است. بیماری‌ها و حوادث اورژانس به مواردی اطلاق می‌شوند که در صورت عدم ارائه به موقع اقدامات امدادی-درمانی، منجر به صدمات عضوی و یا جانی و نیز مشکلات روانی بیمار می‌شود. در کشورهای مختلف جهان برای کاستن از عوارض و مرگ و میر ناشی از بیماری‌ها و حوادث اورژانس، سیستمی موفق و کارآمد با عنوان خدمات فوریت‌های پزشکی یا EMS طراحی شده است که وظیفه این سیستم، ارائه خدمات درمانی بر بالین بیمار در موارد اورژانس و در صورت نیاز، انتقال به مراکز درمانی است. این سیستم در ایران با عنوان فوریت‌های پزشکی ۱۱۵شناخته می‌شود.

هدف از تشکیل پایگاه‌های شهری اورژانس۱۱۵، انجام اقدامات اولیه به بیماران و مصدومان و تجویز یک سری داروهای اورژانسی در زمان طلایی  بوده که در لحظات اولیه حادثه منجر به پیش آگهی بهتر  و کاهش عوارض ناشی از بیماری یا مصدومیت و انتقال صحیح بیمار و انجام اقدامات درمانی برای بیمار تا رسیدن به اولین مرکز درمانی یا بیمارستان می‌شود.

طی سال‌‎های اخیر با وجود توجه به بخش‌های خدماتی، شاهد کم‌توجهی مسؤولان به آسیب‌شناسی ضعف‌ها، مشکلات و نیازهای بخش فوریت‌های پزشکی (اورژانس۱۱۵) بوده‌ایم که جای بسی تأمل دارد. فوریتی که در آن سرعت و مهارت پرسنل در عملکرد رکن اساسی است، زیرا این ثانیه‌ها هستند که زندگی و مرگ انسان را رقم می‌زنند.

*روایت مشکلات فوریت‌های پزشکی اصفهان

در استان‌ اصفهان ‌با جمعیتی بالغ بر ۵ میلیون نفر آمار بالای حوادث، تصادفات رانندگی و فوریت‌های پزشکی دور از ذهن نیست. این در حالی است که در استان اصفهان چند پایگاه غیرفعال اورژانس ۱۱۵ وجود دارد. این امر سبب شده است که بار پایگاه‌های غیرفعال به دوش پایگاه‌های فعال  بیفتد که به طور میانگین هر پایگاه در شهر روزانه میانگین بیش از ۱۰ مأموریت داشته که با وجود این حجم بالای کار هنوز تأخیر اورژانس، گلایه اصلی مردم از این بخش را تشکیل داده است.

*بحران کمبود نیرو در اورژانس ۱۱۵ اصفهان

به گفته پرسنل اورژانس ۱۱۵ اصفهان بحرانی که در حال حاضر فوریت‌های پزشکی استان اصفهان با آن روبرو است، کمبود شدید نیرو در فاز عملیات و دیسپچ است و در سه فراخوان اخیر که اتفاق افتاد، وضع دیسپج نیروی آن کمی بهتر از قبل شد، اما در پایگاه‌های عملیات به ویژه بعضی از شهرستان‌ها پایگاه‌های اورژانس غیرفعال است و دلیل آن این است که دانشگاه علوم پزشکی مصوباتی که به خاطر بحث بهره‌وری در سال ۹۷ بین اورژانس و دانشگاه منعقد شده را قبول ندارد.

به گفته پرسنل اورژانس ۱۱۵ اصفهان، ریاست سابق دانشگاه اصفهان قول داده بود که اسناد را در کمیته‌ای متشکل از خود، معاون توسعه و بودجه دانشگاه بازبینی و بررسی کند و با توجه به منابع دانشگاه آن را پرداخت کند، که این اتفاق نیفتاده است.

در مدت مسؤولیت ریاست جدید دانشگاه علوم پزشکی جلسه‌ای در ۲۶ مهر با مسؤولان دانشگاه برگزار و مطالبات نیروهای ۱۱۵ ارائه و قرار می‌شود اسناد بررسی و نتیجه اعلام شود که با آمدن دکتر شیرانی به عنوان رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان معوقات سال ۹۹ پرداخت می‌شود و تنها معوقات سال ۱۴۰۰ باقی مانده است.

*تأخیر در پرداخت بهره‌وری از بهمن ۹۷ تا بهمن ۹۹

به گفته یکی دیگر از نیروهای اورژانس ۱۱۵ اصفهان بحث اصلی که نیروهای اورژانس با آن روبه رو هستند، بهره‌وری از بهمن ۹۷ تا بهمن ۹۹ است، این طور که به نظر می‌رسد، بحران نیرو به دلیل بحث بهره‌وری است، در شهرستان اصفهان بیش از ۳۰۰ نیروی شرکتی، طرحی، رسمی و پیمانی وجود دارد که اگر قرار باشد بهره‌وری با قانون خودش و شیفت ۱۲ و سقف۸۰ ساعت اجرا شود، بیش از ۱۰۰ کسر نیرو در اورژانس به وجود می‌آید و به همین دلیل این تفاهم بین اورژانس و دانشگاه برقرار شد که شیفت‌ها تبدیل به ۱۸ و سقف اضافه کار به ۱۶۰ ساعت تبدیل شود و تاکنون هنوز هیچ تخصیصی به نیروها (طبق تفاهم مذکور) پرداخت نشده و منجر شده تعدادی از پایگاه‌های داخل شهر اصفهان  و  بعضی از شهرستان‌ها تعطیل شود و فشارهایی از سمت نمایندگان و شهرداری‌هایی که بعضاً پایگاه‌های خیرساز دارند، به خود دانشگاه و اورژانس اصفهان وارد شود.

*خواب و بیداری در اورژانس زمان مشخصی ندارد

زیربنایی‌ترین مشکل اورژانس اصفهان عدم تخصیص ردیف بودجه جداگانه، یا شناسه‌دار بودن آن  در سرجمع اعتبارات دانشگاه است، اورژانس شغلی است که خواب و بیداری در آن زمان مشخصی ندارد و در طول شب ممکن است چندین  بار به مأموریت بروند وگاهی شب تا صبح پلکی نزنند.

برای پیگیری مشکلات سراغ فرهاد حیدری، رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان اصفهان رفتیم تا درباره مهمترین موضوعات و مسائل اورژانس و پرسنل با وی گفت‌و‌گو کنیم.

*استقرار نیروهای اورژانس در کانکس

فرهاد حیدری، رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان اصفهان در گفت‌‎وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه مشکلات اورژانس به چند قسمت تقسیم می‌شود، اظهار داشت: بخشی از این مشکلات به پایگاه‌های اورژانس مربوط می‌شود، بسیاری از پایگاه‌های اورژانس بخش ساختمان آن مشکل دارد و نیروها در کانکس در سرما و گرما استقرار دارند، ۱۲ پایگاه شهر اصفهان دارای کانکس است و درست نیست پرسنلی که به صورت شبانه‌روزی در حال خدمت کردن هستند در کانکس باشند.

وی با بیان اینکه در شهرستان‌ها مشکل پایگاه‌ها کمتر است، اما در بعضی از شهرستان‌ها مشکل داریم، افزود: مشکل دیگر اورژانس کمبود نیروی انسانی است، بر اساس چارت سازمانی حدود ۱۷۰ پایگاه داریم و هر پایگاه برای اینکه بتواند ساعات کاری خود را کامل پوشش دهد، بدون اینکه نیاز باشد نیروهای مازاد شیفت خود کار کنند، ۸ نیرو نیاز دارد.

حیدری با اشاره به اینکه در حال حاضر اصفهان متوسط هر پایگاه ۴.۴ نیرو دارد، گفت: ۲۲۶ سهمیه جذب نیرو داشتیم که می‌توانستیم از طریق شرکت تأمین کنیم، با وجود اینکه ۵ فراخوان در سال ۱۴۰۰ برگزار شده، هنوز ۴۹ نفر از این جایگاه‌ها خالی است، یعنی متقاضی به اندازه کافی نداریم که شروع به کار کند.

*اورژانس اصفهان ۵۰۰ نیرو کمبود دارد

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان اصفهان بیان کرد: حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ نفر در اورژانس اصفهان نیرو کم داریم و برای اینکه به یک شرایط نرمال برای تأمین نیروهای پایگاه‌ها برسیم، بخشی از این تعداد نیروها را توسط شرکت پوشش می‌دهیم.

وی با بیان اینکه پرسنل اورژانس به دو دسته راننده آمبولانس و تکنسین آمبولانس تقسیم می‌شوند، عنوان کرد: تکنسین آمبولانس از نیروهای فوریت‌های پزشکی پرستاری و هوشبری باید باشد، اما راننده آمبولانس قانون اجازه می‌دهد که از کاردان‌ها و کارشناسان امداد سوانح بگیریم.

حیدری با اشاره به انتشار ۴ فراخوان شرکت برای تأمین نیرو و استقبال نکردن از آن اضافه کرد: در هر آمبولانس ۲ نفر نیرو فعالیت می‌کنند که یک نفر امدادگر که کار رانندگی را انجام می‌دهد و کمک‌کننده نفر دوم است و نفر دوم تکنسین است، اجبار کمبود نیرو ما را به این سمت برد که تحت عنوان درمانگر از دانشجویان امداد سوانح نیرو بگیریم.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان اصفهان در پاسخ به اعتراض نیروهای اورژانس به جذب نیروهای امداد سوانح ادامه داد: در عمل بین دو گزینه تعطیلی و یا دایر کردن پایگاه با کمک این نیروها به این نتیجه رسیدیم که اگر در یک محله پایگاه تعطیل باشد، عوارضش برای آن محله و مردم بیشتر است، بنابراین تصمیم بر این شد که با یک امدادگر و تکنسین فعال باشد.

وی بیان کرد: این نیروهای شرکتی به صورتی جذب می‌شوند که یا در رشته فوریت‌ها ادامه تحصیل دهند تا بتوانیم آن‌ها را جذب کنیم و یا اینکه زمانی که نیروی فوریت‌ها به اندازه کافی داشته باشیم، جایگزین آن‌ها می‌کنیم، کسانی که اعتراض دارند به جذب این نیروها، نظرشان این است که پایگاه‌ها تعطیل بماند تا وقتی که دانشجویان فوریت‌های پزشکی فارغ‌التحصیل شوند، در حال حاضر متوسط حدود ۱۵ پایگاه در شهر اصفهان در روز به دلیل کمبود نیرو تعطیل می‌شوند.

*کمبود شدید آمبولانس اورژانس، تهدیدی برای تعطیلی پایگاه‌ها

حیدری با اشاره به اینکه برای فعالیت یک اورژانس نیاز به پایگاه، نیرو و آمبولانس است، تصریح کرد: کمبود شدید آمبولانس معضل بعدی اورژانس استان اصفهان است، تعداد زیادی از آمبولانس‌های اورژانس نیاز به تعمیر دارند و به دلیل کمبود نیرو و مشکلات مالی که وجود دارد با کمبود آمبولانس مواجه هستیم، بعضی روزها به علت خراب شدن آمبولانس و اینکه آمبولانس رزروی وجود ندارد باید یک پایگاهی را تعطیل کنیم تا آمبولانس برای تعمیر برود.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان اصفهان با تأکید بر اینکه باید بودجه تأمین تا تعمیر آمبولانس‌ها انجام شود تا مشکلی نداشته باشیم، گفت: بر اساس دستورالعمل به ازای هر ۳ آمبولانس یک آمبولانس رزرو در آن شهرستان و منطقه باید وجود داشته باشد، به ازای ۱۵۰ آمبولانس در استان اصفهان باید ۵۰ آمبولانس رزرو داشته باشیم، اما اینقدر آمبولانس‌ها خراب شدند که آن رزروها وارد چرخه شدند و در بعضی از شهرستان‌ها و مناطق اگر آمبولانس رزرو خراب شد، دیگر آمبولانسی وجود ندارد و بالاجبار باید آن پایگاه را تعطیل کنیم تا آمبولانس تعمیر شود.

وی با اشاره به معوقات بهره‌وری نیروهای اورژانس گفت: ریاست دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به صورت شفاهی و کتبی قول‌هایی در مورد بهره‌وری داده‌اند که بعد از اجرا اعلام کردند این خلاف قوانین است و اجرا نکردند، پیگیر آن هستیم که این معوقات را برای پرسنل بگیریم، چرا که زحمت کشیدند و کار را انجام دادند اما به دلیل نبود بودجه هنوز موفق نشدیم معوقات را پرداخت کنیم.

*برای رفع مشکلات اورژانس اصفهان نیاز به یک همت جمعی است

حیدری با اشاره به اینکه با دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در تعامل هستیم تا مشکلات نیروهای اورژانس را برطرف کنیم، بیان کرد: در بین این همه مشکلات یک نقطه قوت، ریاست دانشگاه و تیم همراه‌شان است که نظر مثبتی به اورژانس پیش بیمارستانی دارند و تلاش می‌کنیم راهکارهایی برای حل مشکلات داده شده و قدم‌هایی خوبی برداشته شده اما زمان‌بر است و در آینده نزدیک این مشکلات حل می‌شود.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان اصفهان با بیان اینکه با یکی دو نفر از نمایندگان اصفهان در رابطه با مشکلات اورژانس صحبت شده است، افزود: به صورت عملی هنوز کمکی انجام نشده است و به دنبال آن هستیم تا از همه ظرفیت‌های استان از جمله نمایندگان، کارخانه‌های بزرگی استان، خیران از آنها استفاده کنیم تا حدودی مشکلات حل کنیم.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا به دلیل کمبود نیرو و نبود آمبولانس بر سر صحنه حادثه دیر رسیده‌اید، گفت: به صورت غیرمستقیم شده که دیر به صحنه حادثه برسیم، زمانی که کد یک منطقه تعطیل می‌شود، وقتی از حدود ۵۰ پایگاه که در سطح شهر اصفهان است ۱۰ تا ۱۵ پایگاه تعطیل شود ممکن است بعضی از مناطق وقتی امدادخواهی بخواهند، مجبور هستیم از منطقه کناری آن اقدام کنیم و در نتیجه بیشتر از زمان استاندارد که مدنظرمان است طول می‌کشد تا آمبولانس برسد.

حیدری با تأکید بر اینکه برای رفع مشکلات اورژانس اصفهان نیاز به یک همت جمعی است، بیان کرد: این همت از خود ما در سازمان اورژانس پیش‎‌بیمارستانی آغاز و به دانشگاه، سازمان‌های دیگر و پرسنل می‌رسد.

 رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان اصفهان خاطرنشان کرد: از پرسنل درخواست می‌کنم، وقتی می‌بینند پایگاه‌ها تعطیل می‌شود و اضافه کار اجباری برای آن‌ها گذاشته می‌شود تا آن پایگاه تعطیل نشود، وقتی سازمان به این سمت آمده که با استخدام محدود حدود ۱۰ تا ۱۵ نفر امداد سوانح و ۳۰ نفر نیروی جدید می‌توانیم از تعطیلی آن پایگاه جلوگیری کنیم، می‌خواهیم همکاری کنند و صنفی فکر نکنند، به سلامتی مردمی که پایگاه‌شان تعطیل نمی‌شود، فکر کنند.

وی بیان کرد: تمام تلاش‎مان را برای رفع مشکلات نیروهای اورژانس می‌کنیم و امیدوار هستم این گزارش کمکی کند تا بعضی از مسؤولان با خواندن آن متوجه مشکلات بشوند و در هر قسمتی که می‌توانند، کمک کنند.

*لزوم حمایت‌ از پرسنل اورژانس ۱۱۵

سرمایه‌های انسانی در اورژانس پیش بیمارستانی، از جمله فداکارترین نیروهای نظام سلامت هستند که همواره در بحرانی‌ترین و سخت‌ترین شرایط جسمی؛ روحی و روانی بر بالین مردم، بیماران و حادثه‌دیدگان آن هم در بدترین شرایط محیطی فرشته‌گونه حاضر می‌شوند، در واقع آنان فرشتگان نجاتی هستند که با دانش، تخصص و حس نوع دوستی در سخت‌ترین لحظات و ثانیه‌های تعیین کننده مرگ و زندگی در کنار انسان‌های دردمند حاضر می‌شوند.

خدمات نیروهای فداکار اورژانس، مصداق بارز آیه شریفه ۳۲ از سوره مائده است.  این سپیدپوشان جان برکف هر روز در کوه و بیابان؛ شهر و روستا، در جاده و خیابان، در خانه و محل کار برای نجات انسان‌ها به مأموریت می‌روند و به فوریت برای نجات بیماران تصادفی، حادثه دیده، بیماران قلبی و عروقی، تنفسی، افراد دچار سکته، مسمومیت و در هر حادثه مرگ‌آوری در طلایی‌ترین زمان ممکن اقدام می‌کنند.

خدمات اورژانس پیش بیمارستانی، پر از استرس است چرا که ثانیه‌ها تعیین کننده هستند. با این حال این نیروهای آموزش دیده، توانمند و خستگی‌ناپذیر به سرعت و با سعه صدر، در پر التهاب‌ترین لحظات به داد مردم نیازمند می‌رسند و با وجود کمبود نیرو و شیفت‌های طولانی حتی یک لحظه از فداکاری برای مردم دریغ نمی‌کنند.

خدمات بی دریغ نیروهای اورژانس پیش بیمارستانی قبل و بعد از بحران کرونا از جمله سخت‌ترین خدمات نظام سلامت است که به خاطر فعالیت در خارج از فضاهای مشخص بیمارستانی، سختی‌های مضاعفی را به آنان تحمیل می‌کند. در دوران کرونا و اکنون نیز حجم مأموریت‌ها؛ میزان و سختی کار این نیروها دو چندان شده، تعداد زیادی از آنان به بیماری کووید ۱۹ مبتلا و شماری از آنان نیز بر اثر این بیماری شهید شدند.

در ماه‌های اخیر مسؤولیت واکسیناسیون نیز با وجود کمبود نیرو در مراکز واکسیناسیون اورژانس به خدمات آنان اضافه شده است. در چنین شرایطی لزوم حمایت‌های صنفی و معیشتی دوچندان می‌شود.