رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان بر لزوم حرکت از تولید معمولی به تولیدات متکی بر دانش و فناوری بومی تأکید دارد و معتقد است که در این نوع تولیدها، زنجیره تولید در دسترس خودمان است و براساس خلاقیت و نوآوری دانش‌آموختگان فعالیت می‌کند.

رهبر معظم انقلاب، ۱۳ سال است که بر حوزه اقتصاد و پیشرفت و شکوفایی کشور تأکید دارند و امسال در پیام نوروزی خود بر تولید دانش‌بنیان و متّکی بر دانش‌ و پیشرفت‌های علمی و همچنین تولید اشتغال‌آفرین تأکید کردند.

از سویی یکی از مهم‌ترین شیوه‌ها برای تحقق توجه دانش‌بنیان‌ها، ایجاد «مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری» است تا از طریق ارائه مشاوره، در اختیار قرار دادن فضای اداری و کارگاهی، ارائه کمک‌های مالی و به‌طور کلی حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌بنیان به رشد و توسعه این شرکت‌ها دامن زده شود. ارزش شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس دانش و فناوری اطلاعات است. دانش‌بنیان‌ها موتور رشد و توسعه هر کشور در حال توسعه‌ای محسوب می‌شوند که قطعاً باعث پیشرفت دانش کشور می‌شوند.

«انتخاب مناسب شعار سال دقیقاً ما را به فکر می‌برد که چطور از این پتانسیل‌ها و شبکه‌سازی‌ها در حوزه علم و فناوری برای افزایش و ارتقا تولید استفاده کنیم»؛ نکته‌ای که رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به آن تأکید دارد و معتقد است که زمانی در اجرای شعار سال جاری موفق می‌شویم که بتوانیم از دستاوردها، ظرفیت‌ها و پتاسیل‌های حوزه علم و فناوری برای ارتقا بهره‌وری، بهبود فرآیندهای تولید و کیفیت، محصولات کاهش مصرف انرژی و مواد مصرفی و بهبود بهره‌برداری از مواد اولیه استفاده کنیم. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگویی با جعفر قیصری، رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان است.

با توجه به انتخاب شعار سال، زمینه تحقق شعار امسال چگونه است؟

محور اصلی شعار امسال، تولید بوده که شرط دانش‌بنیان به آن اضافه شده است. این قید حرف‌ بسیاری در پی دارد، زیرا می‌خواهیم از تولید معمولی به سمت تولیدات متکی بر دانش و فناوری بومی برویم که فناوری‌های کلیدی آن در اختیار خودمان است. در این نوع تولیدها، زنجیره تولید در دسترس خودمان است و بر اساس خلاقیت و نوآوری دانش‌آموختگان فعالیت می‌کند.

برای رسیدن به این مهم چه اقداماتی انجام شده است؟

برای این کار طی سال‌های طولانی در محل پارک‌های علمی و فناوری، مراکز رشد و دانشگاه‌ها حدود ده هزار شرکت‌ فناور و شش هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور به وجود آمده است. تقریباً دو هزار شرکت هم‌پوشانی داشته و در مجموع ۱۴ هزار شرکت در عرصه علم و فناوری در کشور فعال هستند. همچنین تعداد زیادی استارتاپ، شتاب‌دهنده و شرکت‌های نوپا نیز تأسیس شده و شبکه‌ای از دانشگاه‌های خوب و جامع در کشور داریم. در حوزه صنایع خلاق نیز آیین نامه‌های حمایتی خوبی برای شرکت‌ها صادر شده است و فارغ‌التحصیلان بسیار قوی و نیروی جوان تلاشگر نیز در اختیار داریم که پتانسیل  بالایی برای کشور هستند.

چطور می‌توان از این پتانسیل و ظرفیت‌ها برای ارتقای فعالیت‌های دانش‌بنیان بهره برد؟

انتخاب مناسب شعار سال دقیقاً ما را به فکر می‌برد که چطور از این پتانسیل‌ها و شبکه‌سازی در حوزه علم و فناوری برای افزایش و ارتقا تولید استفاده کنیم. زمانی در اجرای شعار سال جاری موفق می‌شویم که بتوانیم از دستاوردها، ظرفیت‌ها و پتاسیل‌های حوزه علم و فناوری برای ارتقاء بهره‌وری، بهبود فرآیندهای تولید و کیفیت، محصولات کاهش مصرف انرژی و مواد مصرفی و بهبود بهره‌برداری از مواد اولیه استفاده کنیم.

برای مثال در حوزه کشاورزی که یکی از موضوعات مورد تأکید مقام معظم رهبری است، استفاده از علم و دانش سبب می‌شود که از خراب شدن و از بین رفتن محصولات کشاورزی جلوگیری کنیم. در حال حاضر حجم مناسبی از تولید در کشاورزی داریم که به دلیل عدم استفاده از فناوری و تکنولوژی‌های روز، در فرآوری آن ضعیف هستیم. یعنی در زمان آماده شدن محصولات باغی و صیفی، حجم عرضه بالا می‌رود. در حالی که تقاضا به آن میزان نیست، پس  حدود ۳۵ درصد دور ریز داریم که رقمی قابل توجه و قابل مصرف برای یک کشور است. با استفاده از فناوری و دانش فنی در فرآیند فرآوری محصولات کشاورزی می‌توان از این حجم دورریز جلوگیری کرد.

در مرحله بعد باید سازگاری یا حل مشکل کم‌آبی را در نظر بگیریم. در بسیاری از صنایع و بخش‌های کشاورزی مصرف آب نسبت به متوسط‌های بین‌المللی چند برابر است که این امر نیز با علم و فناوری قابل حل است.

آیا فرآیند توسعه با دانش و علم، آسان است؟

البته که نباید تصور کرد راه ساده‌ای پیش‌رو است. کار سخت است و باورجمعی و حمایت مسؤلان و مردم را نیاز دارد. در این مسیر باید همگان بخواهند که این اتفاق رقم بخورد، اما متأسفانه عده‌ای هستند که تمایلی به انجام این کار ندارند و به‌طور جدی سنگ‌اندازی می‌کنند، زیرا از واردات برخی موارد سودهای کلانی می‌برند. این شبکه‌های قدیمی در حوزه واردات رقیب اصلی شرکت‌های دانش محور هستند.

چالش‌های عمده پیش‌روی شرکت‌های دانش بنیان چیست؟

مهم‌ترین چالش موجود این است که سهم استفاده از محصولات و تولیدات دانش‌بنیان در صنایع بزرگ و پروژه‌های توسعه‌ای کم است. در حالی که باید اجازه دهیم حداقل درصدی در طرح‌های توسعه‌ای و ملی بزرگ، صنایع جدید و توسعه کشاورزی از این خدمات و محصولات دانش‌محور و دستاوردهای شرکت‌های فناور استفاده شود.

در راستای حمایت‌ از شرکت‌های متکی بر دانش چه اقداماتی انجام شده است؟

مصوبه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در دهه ۸۰ ارائه شد و در سال ۱۴۰۰ با طرح جهش تولید دانش‌بنیان که در مجلس تصویب شد، گام بسیار مؤثری برای حمایت از این شرکت‌ها در حوزه علم و فناوری برداشته شد. همچنین تسهیلات زیادی برای تولید بار اول وجود دارد که امکان ترک تشریفات را فراهم کرده است. در واقع تمام زیرساخت‌های قانونی لازم برای این نوع فعالیت‌ها وجود دارد، البته شرکت‌های دانش بنیان نیز باید خود و محصولات‌شان را ارتقاء دهند.

رعایت استانداردهای لازم در خدمات فناورانه چطور لحاظ می‌شود؟

بحث‌های استانداردسازی‌ بسیار حائز اهمیت است که از این جهت نیز اقدامات خوبی انجام شده است. شیوه‌نامه صدور استاندارد و گواهی‌های تطبیق کیفیت تحت عنوانcop و coc با همکاری میان پارک‌های علمی و فناوری از جمله شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان با همگی ادارات استاندارد ایران و معاونت علمی ریاست جمهوری صادر می‌شود. در سال‌ گذشته حداقل ۱۳ مورد گواهی کیفیت محصولات دانش‌بنیان در استان اصفهان صادر شده که گامی مؤثر در راستای اعتمادسازی در صنایع است.

انتظارات اصلی فعالان دانش‌محور و فناور چیست؟

باید برنامه‌های ویژه‌ای در زمینه توسعه بازار شرکت‌های فناور در حوزه فروش داخلی و صادرات در نظر گرفته شود که جزء اقدامات اصلی دستگاه‌های متولی است. همچنین تخصیص سهم بیشتری از محصولات دانش‌بنیان در پروژه‌های کلان کشوری از انتظارات مهم فعالان این حوزه است.

آمار کلی از وضعیت شهرک علمی تحقیقاتی و گردش مالی آن در سالی که گذشت، ارائه دهید؟

حدود ۶۰۰ شرکت فناور، دانش بنیان و نوپا در شهرک علمی  تحقیقاتی اصفهان با بیش از هفت هزار و هشتصد نفر در حال فعالیت هستند. گردش مالی شهرک در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۳ هزار و هشتصد میلیارد تومان بوده و فروش محصولات نیز به رقمی بالغ بر پنج هزار میلیارد تومان رسیده است. صادرات این شرکت‌ها نیز بیش از ۵۴ میلیون دلار بود. این رقم سه درصد از میزان کل صادرات تولید شده در استان اصفهان و ۱۰ درصد از صادرات غیر فلزی استان بوده است.

پس توانستیم به اهداف مشخص شده برای سال گذشته دست یابیم؟

یک برنامه پنج ساله از ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ داشتیم که در پایان سال ۱۴۰۰ توانستیم از اهداف مشخص شده عبور کنیم. این در حالی است که در زمان تعیین هدف، به این اهداف به دید آرزو نگاه می‌کردند.

با توجه به شعار امسال چه اقداماتی برای بهبود عملکرد شرکت‌ها و مجموعه‌های دانش بنیان در نظر دارید؟

نکته اول حضور پر رنگ‌تر محصولات و خدمات دانش‌بنیان در صنایع، پروژه‌های بزرگ، کشاورزی و سازمان‌های اجرایی با خرید عمده است. توانمندسازی شرکت‌ها برای پاسخگویی به نیاز بازار، خدمات پس از فروش، برندسازی، بهبود و ارتقا نیروی انسانی همراه با افزایش تجربه و رشد شرکت‌ها از جمله اقداماتی است که باید به‌عنوان متولی امور فناوری انجام دهیم. همچنین مدیران دستگاه‌های اجرایی و مقامات تصمیم گیرنده استانی باید بر رعایت قانون و بخش‌نامه مربوط به قانون وجود پیوست فناوری در طرح‌های بزرگ و توسعه که جز الزامات برای هر طرح بزرگی است، نظارت کنند.