آرمان کیانی: آیا هلال ماه شوال امشب قابل مشاهده است؟ آنطور که متخصصان نجوم می گویند امسال هم اما و اگرها درباره آخرین روز ماه رمضان پابرجاست.

مطابق با تقویم سال جاری، امروز روز آخر ماه رمضان و فردا عید سعید فطر است اما علاوه بر همه عواملی که هرساله باعث تردید در اعلام روز عید فطر می شود، امسال وضعیت ابری یا نیمه ابری آسمان بیشتر نقاط کشور مزید بر علت شده که این تردید برای کسانی که اعتقاد به دیدن هلال ماه نو با چشم غیرمسلح دارند بیشتر هم بشود. اما به هر روی گروه‌های رصدی برای استهلال هلال ماه شوال به مناطق مختلف کشور اعزام می‌شوند تا تکلیف عید امسال را هم روشن کنند.

نظر مراجع عظام تقلید

حجت الاسلام رحمانی، عضو مرکز مطالعات عمومی دفتر آیت‌‌ ا... العظمی سیستانی درباره مبنای فقهی ایشان در حوزه رؤیت هلال ماه شوال گفت: «ملاک ایشان در این امر دیدن با چشم است؛ زیرا در روایات آمده است با دیدن هلال ماه رمضان روزه بگیرید و با دیدن هلال ماه شوال افطار کنید.» اما حجت‌الاسلام والمسلمین موحدنژاد، دبیر علمی ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری می گوید: «از نظر ایشان رؤیت هلال با ابزار حجیت شرعی دارد و تفاوتی با چشم غیرمسلح ندارد؛ همچنین از نظر ایشان هلال باید در منطقه‌ای که فرد ساکن است یا نزدیک آن دیده شود.» به گفته موحدنژاد، نظری که از دفتر مقام معظم رهبری اعلام می‌شود حکم حکومتی نیست بلکه بحث فقهی بوده و اگر شخصی این نظر را مغایر با نظر مرجع تقلید خود بداند باید طبق نظر مرجع تقلیدش عمل کند.

مشاهده هلال ماه دشوار است

کاظم کوکرم، کارشناس رؤیت هلال ماه و سردبیر سابق مجله نجوم در مورد رؤیت هلال ماه شوال ۱۴۴۳ قمری می گوید: «رؤیت هلال ماه شامگاه یک شنبه ۲۹ رمضان/ ۱۱ اردیبهشت (امشب) تقریباً دشوار است. هلال ماه در این زمان فاصله کمی از نظر ظاهری با خورشید در آسمان دارد، به اصطلاح می گوییم جدایی زاویه هلال حدود ۸ درجه است در حالی که رکورد دیدن ماه در دنیا یعنی سخت ترین هلال ماهی که تا امروز رؤیت شده است، جدایی زاویه هلال نزدیک به ۷ درجه بوده است. از این نظر جدایی زاویه‌ای هلال شوال امسال بالاتر از پارامترهای حدی؛ اما بسیار نزدیک به آنهاست. همچنین برای رؤیت هلال ماه یعنی از زمان طلوع تا غروب آن تنها ۴۱ دقیقه وقت داریم. همه این عوامل باعث می شود رؤیت هلال ماه در کل پهنه ایران با چشم غیرمسلح غیرممکن و با چشم مسلح دشوار باشد.»

در همین حال عمران مرادی،  یک پژوهشگر دیگر نجوم هم گفته های همکارش را تأیید می کند: «امروز یک شنبه یازدهم اردیبهشت‌ماه با هلال بحرانی روبه‌رو هستیم. احتمال رؤیت هلال ماه در این روز وجود دارد، اما برای رصد آن به ابزار و متخصصان بسیار نیاز است. مدت زمانی که هلال ماه در آسمان روز یک شنبه حضور دارد، بسیار کم است؛ بنابراین برای رصد هلال روز یک شنبه علاوه بر متخصصان، ابزارآلات دقیق و شرایط جوی مناسب، باید به زمان نیز توجه کنیم.»

اما در باور عمومی این دیدگاه وجود دارد که دو ماه قمری پشت سر هم نمی‌تواند ۲۹ روزه و یا ۳۰ روزه باشد و به همین دلیل هم امروز قطعاً روز آخر ماه رمضان است چون ماه قبل 30 روزه بوده است.

مرادی درباره این باور قدیمی می گوید: «ما دو نوع هلال ماه داریم که یکی از آنها "حسابی" نام دارد، بدین معنا که تعداد روزهای ماه بر اساس محاسبات شمارش می‌شود اما مبنای ماه هلالی نیز داریم که تعداد روزهای ماه بر مبنای رصد قمر زمین، سنجیده می‌شود. برای تدوین تقویم که به ویژه در کشورهای عربی مورد استفاده قرار می‌دهند از ماه "حسابی" استفاده می‌شود اما باید دقت کنیم ماهی که مبنای امور شرعی قرار می‌گیرد، "هلالی" است که به شکل طبیعی و نه محاسباتی رصد می‌شود و اساس آن مشاهده قمر زیبای زمین با چشم مسلح یا غیرمسلح است و با توجه به حرکت‌های طبیعی ماه این امر امکانپذیر است که حتی تا ۴ ماه پشت سر هم ۳۰ روزه و تا سه ماه متوالی نیز ۲۹ روزه شود و مبنای امور شرعی نیز سنجش بر اساس همین ماه «هلالی» است.

محسن قاضی میرسعید، رکورددار جهانی رؤیت هلال‌های جوان هم در این باره گفت: «هلال ماه شوال در ایران بخاطر فاز کم ماه یا همان بخش درخشان آن و همچنین ارتفاع کم آن در زمان غروب خورشید شرایط رؤیت تقریباً سختی را خواهد داشت؛ پس رصد این هلال نیازمند به تلسکوپ و دوربین‌های دوچشمی قوی، به اضافه مکان مناسب (ارتفاعات بالاتر از سطح دریا)، دوری از گردوغبار و از همه مهمتر تجربه بالای رصدگران را می‌طلبد تا بتوانند این هلال را به سختی شکار کنند اما در روز دوشنبه در تمام نقاط جهان هلال ماه با چشم غیر مسلح رصد می‌شود.»