دریا قدرتی پور: از ظهر شنبه 17 اردیبهشت، هوای شهر اصفهان چندان اردیبهشتی نبود. امسال برخلاف سال های گذشته، از ابتدای سال، اصفهان پر بود از گرد و غبار و این شرایط تا دیروز هم ادامه داشت و باعث شد رنگ تابلوی شاخص کیفیت هوای اصفهان پر رنگ تر از روز قبل و در بعضی نقاط از نارنجی به قرمز تبدیل شود.

اداره کل هواشناسی استان اصفهان اعلام کرده که این گرد و خاک که به ویژه نواحی مرکزی و شرقی استان را درگیر کرده ادامه دارد و باز هم باید منتظر روزهای نارنجی و قرمز اصفهان باشیم.

امسال زودتر از سال های قبل شاهد هجوم ریزگردها به اصفهان بودیم به طوری که این مهمان های ناخوانده، فروردین و اردیبهشت اصفهان را متفاوت از هر سال کردند. امسال اصفهان منتظر پایان اردیبهشت نماند و زودتر از همیشه میزبان ریزگردها شد، امری که گرچه برای شهرهای جنوبی عادی تلقی می شود اما برای اصفهان، این میزبانی زودهنگام کمی عجیب است.

جالب اینکه هجوم ریزگردها در آسمان اصفهان در ماه های اولیه امسال متوقف نشدند و دانه های ریزِ گرد و غبار، چنان موذیانه و ماهرانه سیر و سفر کردند که توانستند در اصفهان رکوردی تازه را ثبت کنند تا جایی که هوای شهر تنها 14 روز از اولین روزهای بهار سبز ماند و بقیه روزها ختم شد به رنگ نارنجی و قرمز.

به روایت شرکت کنترل کیفیت هوای اصفهان، میهمانان ناخوانده اصفهان در 19 فروردین امسال بیشترین تأثیر را بر آلایندگی هوا گذاشتند. در این روز بالاترین غلظت ذرات معلق کوچک تر از 10 میکرون در یکی از کانون های گرد و غبار شرق اصفهان به عدد بهت آور 307 رسید.

خوشبختانه این شاخص در روزهای بعد افت داشت ولی در 13 اردیبهشت ماه به فاصله چشمگیری با فروردین، باز هم صعود کرد و به عدد184 در میدان انقلاب رسید که گرچه قدش کوتاه تر شد اما باز هم به نسبت استانداردها عدد بالایی بود. رقمی که با یک حساب و کتاب ساده هم می شد فهمید برای تمامی افراد و نه تنها برای بیماران قلبی و ریوی مضر است.

این عددها در روزهای ابتدایی 1401 باعث شد که لطافت بهاری در اصفهان چندان دوام نیاورد، چه آلودگی ناشی از هجوم گرد و غبار از بیابان‌های عراق و عربستان باشد یا از تالاب خشکیده خودمان فرقی نمی کند مهم این است که حال هوای شهرمان در روزهایی که باید خوب باشد، خوب نیست.

حالا این ذهنیت هر روز پررنگ تر هم می شود که هوای اصفهان قرار نیست بهتر بشود و با وجود وضعیت ناخوشایند گاوخونی، تالاب هورالعظیم، سدسازی های ترکیه و وضعیت بیابان های عراق و... ما در روزهای آینده با توده های جدیدتری از ریزگردها هم روبه رو خواهیم شد.

به گفته مسئولان منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان، ریزگردها، سالانه خسارات زیادی به اصفهان وارد می کنند که این رقم در سال گذشته بالغ بر 128 میلیارد تومان بود که به بخش های گوناگون خسارت زد.

بیشترین آسیب این پدیده در سال گذشته به مزارع، راه آهن، جاده‌ها، زمین‌های کشاورزی، محیط زیست، فرودگاه‌ها، تجهیزات نظامی و منازل مسکونی وارد شد و در کنار آن سلامت مردم را نیز نشانه گرفت.

این ریزگردها هر سال از اواخر خردادماه وارد اصفهان می شد، امسال اما با اضافه شدن دو منطقه دیگر به عنوان کانون های گرد و غبار، این ریزگردها زودتر راهشان را به اصفهان باز کردند.  اکنون از پهنه 7/10 میلیون هکتاری استان 2/3 میلیون هکتار معادل 30 درصد اصفهان را اراضی بیابانی و شن‌زار تشکیل می دهد که بیشتر در نواحی شمالی و شرقی استان قرار دارد.

مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی استان نیز بیش از 2 میلیون و 800هزار هکتار و کانون‌های‌های بحرانی فرسایش بادی 5/1میلیون هکتار مساحت دارد که 16 کانون را به خود اختصاص داده است.

به گفته مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان از سال 42 که مطالعات و عملیات مقابله با بیابان بخصوص با نهالکاری و توسعه پوشش گیاهان مقاوم در مناطق کم بارش در استان آغاز شده تاکنون بالغ بر 308 هزار هکتار از بیابان‌ها بویژه در مناطق بحرانی نهالکاری شده است اما به نظر می رسد با توجه به وسعت بیابانزایی در اصفهان این میزان کافی نیست.

در کنار کاشت نهال، مسئولان منابع طبیعی اصفهان سعی کرده اند با مالچ پاشی به عنوان راهکار دوم از انتشار ریزگردها جلوگیری کنند اما نبود اعتبارات کافی و وسعت بی اندازه بیابانزایی در اصفهان باعث شده که ریزگردها اصفهان را درنوردند.

با بررسی‌های صورت گرفته فقط در دشت سجزی به دلیل عوامل انسانی بیابان پیشروی کرده، اما بیشتر بیابان‌های استان اصفهان تحت تاثیر عوامل اقلیمی هستند و افزایش آنها روندی ثابت داشته است اما کانون‌های بحرانی گردوغبار استان اصفهان از 16 به 18 منطقه افزایش یافته است.

مطالعات سازمان‌های حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، همچنین از شناسایی دو کانون بحرانی جدید فرسایش بادی در بخش‌هایی از شهرستان‌های گلپایگان و شهرضا که مساحت هر دو در مجموع کمتر از 15 هزار هکتار است خبر می دهند.

افزایش کانون های گرد و غبار در کنار همسایگانی که این عامل را تشدید می کنند باعث شده اصفهان اکنون به عنوان آلوده ترین شهر ایران از لحاظ آلاینده ها شمرده شود و حتی پایتخت که یک هفتم جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است در رتبه بعد از اصفهان قرار گیرد و پس از این دو کلانشهر، شیراز، تبریز، کرج و اراک بر پله های پایین تر آلودگی هوا قرار گیرند.