دریا قدرتی پور:ريزگردها دوباره به اصفهان آمده اند. آنها گستاخانه از شمال غرب و جنوب غرب در خارج از مرزهاي ايران راه خودرا باز کرده اند و ميهمان 11 شهر ايران شده اند. به گفته مديرکل مديريت بحران استانداري اصفهان، طوفان و خيزش گرد و خاک تا سه‌شنبه در اکثر مناطق استان اصفهان پيش‌بيني مي شود.

سيلي از شن و خاک و گرد و غبار ميهمانان نچسبي که بخش عظيمي از آنها از زمين هاي خشک همسايه ها کوچ کرده اند و بخشي ديگري هم از اقليم خشک خودمان هستند و آمده اند که اين بار هم غافلگيرمان کنند.

عراق در کنار عربستان و سوريه، يکي از بزرگ ترين کانون‌هاي توليد گرد و غبار در منطقه و از مقصران اصلي در آلوده کردن هواي ايران شمرده مي‌شوند. در خود کشورمان نيز چشمه‌هاي گرد و خاک در شمال و شرق استان‌هاي يزد و اصفهان و شمال و غرب استان خراسان جنوبي مقصر اصلي و کانون اين پديده هستند.

جديدترين تصاوير ماهواره اي قضاوتگر خوبي هستند و حمله اي را نشان مي دهند که ايران و کشورهاي همسايه را تا روز سه شنبه درگير خواهد کرد.

اين گرد و غبارها از هفته گذشته خودشان را براي حمله به ايران آماده کرده بودند. از روزهاي پيش، لايه‌اي ضخيم از گرد و غبار نارنجي که ميزان آلاينده‌ها را به 60 برابر حالت عادي افزايش داده بود، آسمان شهرهاي عراق را پوشاند و کم کم به کشور ما وارد شد.

به غير از اصفهان، 11 استان ديگر از جمله استان‌هاي لرستان، مرکزي، قم، تهران، البرز، قزوين، زنجان، کهگيلويه و بويراحمد، چهارمحال و بختياري، بوشهر با گرد و خاک درگير هستند.

به گفته حجت‌ا... علي عسگريان، کارشناس هواشناسي، با ناپايدار شدن شرايط جوي که از روز شنبه، ايجاد شده، وزش باد به نسبت شديد تا شديد و نفوذ توده گردوخاک به ويژه در مناطق شرق، شمال و مرکز استان اصفهان پيش‌بيني مي‌شود: «اين شرايط را براي روز سه‌شنبه نيز انتظار داريم، براثر وزش باد و خيزش گردو خاک در اين مناطق کاهش ديد افقي و افزايش شاخص‌هاي کيفي هوا، احتمال شکستن درختان فرسوده و آسيب به سازه‌هاي موقت وجود دارد.»

نگاهي به آمارهاي ستاد مقابله با پديده گرد و غبار نشان مي‌دهد حدود 280 ميليون هکتار از کانون ريزگردهاي کشور‌هاي اطراف روي ما تأثير مي‌گذارد و سالانه 150 ميليون تن ريزگرد از کشورهاي عربستان، اردن، سوريه، عراق، ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان، ترکيه، امارات و ديگر کشورهاي حوزه خليج فارس وارد ايران مي‌شود. البته اگر رخدادي مثل گرد و غباري که هم‌اينک وارد کشور شده، دو بار در سال اتفاق بيافتد، عدد، خيلي بيشتر از اين هم خواهد بود. اين در حالي است که متوسط توليد سالانه ريزگردهاي داخلي کشور تقريباً 122 کيلوگرم ذرات زير 10 ميکرون در هکتار در سال است که مجموع آن به طور متوسط حدود 4 ميليون و 200 هزار تن در سال برآورد مي‌شود، يعني ريزگردهاي مهاجر 36 برابر ريزگردهاي داخلي است.

اولين قرباني حمله ربزگردها عراق است و بعد از آن شمال عربستان تا رياض و حتي کشورهاي حاشيه خليج فارس و امارات را هم در برمي‌گيرد. با وجود اينکه ايران در رده دوم قربانيان اين پديده قرار دارد اما هيچ تعهدنامه و يا پيماني که براي وادار کردن ترکيه به توقف سد سازي هايي که باعث خشک شدن رودها و تالاب هاي پايين دست  باشد، وجود ندارد.

 چاره کار کجاست؟

براي حل اين مسئله نياز به همکاري جدي بين کشورهاي ايران، عراق، سوريه، کويت، عربستان، اردن و حتي قطر و امارات هست. اتحاد منطقه‌اي با فشار زياد مي تواند مسئله را به سمتي ببرد که يا ترکيه مجبور شود که فعاليت‌ سدها را از کار بياندازد.

محمدصادق کوشکي در گفتگو با «ايسنا» روز گذشته درباره اينکه آيا براي مقابله با ريزگردها و گرد و غبار کنوانسيون و يا توافقنامه اي وجود دارد يا خير؟ گفت: «واقعيت اين است که هيچ کنوانسيوني که براساس آن بتوانيم عراق، اردن، سوريه و در رأس آنها ترکيه را ملزم کنيم براي اينکه رويه‌ها را تغيير دهند، وجود ندارد.»

اين کارشناس مسائل بين‌الملل درباره اينکه آيا رايزني‌هاي ديپلماتيک در اين زمينه مي‌تواند کمکي به حل مسئله کند، گفت:‌ «اينکه بگوييم ديپلماسي بتواند کار را حل و فصل کند بيشتر شعاري است. هيچ تعهدي مبني بر اينکه ترکيه را ملزم به متوقف کردن پروژه سد سازي کند وجود ندارد. حتي توافقنامه‌اي در اين زمينه بين ترکيه و عراق نداريم و ترکيه با قدرت روند سياست‌هاي خود در زمينه سدسازي را دنبال مي کند.»

اکنون احداث 22 سد در دستور کار دولت ترکيه قرار دارد اما هيچ تعهدي مبني بر اينکه ترکيه را ملزم به متوقف کردن اين پروژه کند وجود ندارد. حتي توافقنامه‌اي در اين زمينه بين ترکيه و عراق نداريم. مسئله ديگر خشکي اقليم و کمبود جدي بارش است که مناطق بسياري از جمله سوريه، عراق، شرق اردن و عربستان با اين پديده مواجه هستند. در واقع بافت گياهي منطقه بر اثر کمبود بارندگي آسيب‌پذير شده و ذرات زير 5 ميکرون توسط بادها بلند شده و حمل مي‌شوند.

نبود مذاکره بر سر مهار ريزگردها و آلودگي هوا اکنون شهرهاي ما را با بحراني جدي روبه رو کرده است. اين بار يکه تازي ريزگردها شهرهايمان را به سمت غلبه رنگ بنفش برده است؛ هوايي که اين روزها گفته مي‌شود شايد براي کاهش آسيب‌هاي وحشتناک آن مجبور به تعطيلي شهرها باشيم.