کد خبر: ۲۴۵۴۶۳
تاریخ انتشار: ۰۴ خرداد ۱۴۰۱ - ۱۵:۱۶

اگرچه فرونشست زمین موضوعی جدید در اصفهان نیست، اما هشدار کارشناسان در مورد خطر پیشروی فرونشست زمین در اصفهان جدی است و آنها تأکید دارند که بناهای تاریخی، منازل مسکونی و زیرساخت‌های شهری همچون آب، فاضلاب، گاز، مترو و ... می‌توانند در معرض تهدید این پدیده باشند.

از طرفی از ابتدای امسال تاکنون فروریزش در برخی خیابان‌ها و شبکه فاضلاب شهر اصفهان این هشدارها را جدی‌تر کرده است. البته مدیریت بحران استانداری و همچنین شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان علت اصلی این حوادث را فرسودگی شبکه جمع‌آوری فاضلاب اصفهان می‌دانند. به گفته محمدرضا جواهری، شبکه فاضلاب اصفهان که دارای طولی حدود ۳۷۰۰ کیلومتر است با قدمتی ۵۵ ساله در برخی نقاط شهر دچار خوردگی و فرسودگی شده است. او اگرچه موضوع فرونشست زمین را انکار نمی‌کند، اما معتقد است که اتفاقاتی ازاین‌دست نه از فرونشست زمین، بلکه به علت فرسودگی و عمر بالای شبکه فاضلاب بوده و  آبفای اصفهان برای حل اصولی این معضل، نیازمند تخصیص منابع مالی است. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی ایسنا با مدیر طرح بازرسی و بازسازی شبکه فرسوده فاضلاب شهر اصفهان است.

اگرچه ریزش خیابان‌های اصفهان و شکستگی شبکه‌های فاضلاب موضوع جدیدی نیست، اما کارشناسان این حوادث را به فرونشست زمین نسبت داده‌اند.

در توضیح موضوع، فرونشست یک بحث و فروریزش بحث دیگری است. فرونشست‌ها در اثر برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی است که موجب تراکم لایه‌های خاک می‌شود و درنهایت فرونشست ایجاد می‌شود. کشاورزان اصفهان چند سالی است که متوجه شده‌اند لوله‌های جدار چاه‌های آب آنها، به‌تدریج از زمین بالا می‌آید، اما درحقیقت باید گفت این لوله نیست که بالا می‌آید، بلکه کل زمین آن منطقه دچار فرونشست شده است. آبی که در لابه‌لای لایه‌های عمیق زمین وجود داشته، خاک آن منطقه را در خود شناور می‌کند و زمانی که بارندگی کاهش یابد و برداشت بی‌رویه‌ای از منابع عمیق انجام گیرد، این آب گرفته شده و خاک متراکم می‌شود؛ درست مانند یک اسفنج. امروزه نیز به علت خشکسالی‌های پی‌درپی و عدم جایگزینی آب برداشت شده، این فاجعه گریبان‌گیر کل کشور شده است. البته فرونشست زمین با فرو ریزش‌های نقطه‌ای در خیابان‌های مختلف شهر همچون آپادانا، چهارراه حکیم نظامی و آمادگاه متفاوت است، چراکه به علت تدریجی بودن فرونشست‌ها معمولاً کمتر متوجه نشست می‌شویم، مگر در مناطقی که جنس لایه‌های زمین متفاوت بوده و یا موارد خاصی از زمین‌شناسی در آنجا اتفاق افتاده باشد، بنابراین فروریزش‌ها معمولاً نقطه‌ای و کاملاً مشهود هستند.

یعنی ریزش خیابان‌ها و شکستگی شبکه فاضلاب اصفهان به دلیل فرونشست زمین نیست؟

ما در شرکت آب و فاضلاب این موارد را فروریزش می‌نامیم که می‌تواند بر اثر موارد مختلفی اتفاق بیفتد، برخی تصور می‌کنند که علت اصلی ریزش برخی خیابان‌ها و شکستگی شبکه فاضلاب به دلیل فرونشست است، در حالیکه فرونشست مربوط به لایه‌های زمین‌شناسی است و جالب است که بدانید تأسیسات شهری معمولاً در عمق یک تا دو متری سطح زمین اجرا می‌شود. به‌عبارت‌دیگر ضخامت پوشش تاسیسات شهری نسبت به لایه‌های زمین که تا صدها متر هم می‌رسد خیلی جزئی است. معمولاً عمیق‌ترین سازه زیرساخت در شهرها مترو است که آن‌هم نه در همه‌جا، بلکه در برخی از ایستگاه‌ها به ۲۰ تا ۳۰ متر می‌رسد و بعد از آن شبکه‌های اصلی فاضلاب که حدود ۱۰ درصد طول شبکه فاضلاب شهری را شامل می‌شود و عمق آن بین ۵ و حداکثر در برخی نقاط خاص به ۱۵ متر هم می‌رسد، اما عمده شبکه فاضلاب شهری در عمق کمتر از ۴ متر ایجاد شده است.

به اعتقاد شما فرونشست زمین بر تأسیسات شهری اثرگذار خواهد بود؟

به اعتقاد من آنقدر که فرسودگی شبکه‌های اصلی فاضلاب می‌تواند بر کل زیرساخت شهر اصفهان تأثیر بگذارد، فرونشست لایه‌های زمین‌شناسی که سال‌هاست به‌صورت خزنده تمام شهرهای کشور را تهدید می‌کند تأثیر کمتری دارد، خصوصاً در شهری مثل اصفهان که از لحاظ زلزله‌خیزی سابقه خطرات شدید را نداشته است. مشکل اصلی، فرسودگی شبکه فاضلاب اصفهان است.

آیا عمر زیاد شبکه فاضلاب اصفهان همانند فرونشست زمین خطرناک است؟

فاضلاب اصفهان مانند یک بمب ساعتی است. اولین شهری که ۵۵ سال پیش به‌طور گسترده و مدرن در آن شبکه فاضلاب احداث شد، اصفهان بود و امروز بعد از گذشت بیش از نیم‌قرن مشکلات شبکه فاضلاب خود را نشان داده است. بنابراین طرح بازرسی و بازسازی شبکه فرسوده فاضلاب شهر اصفهان تعریف شد برای اینکه مشخص شود، چرا شبکه فاضلاب اصفهان دچار این مشکل شده و فرسودگی در کدام مناطق بیشتر است، کدام مناطق در حال ریزش است و روش‌های نوین برای حل این مسئله در دنیا چیست؟

آیا طرح بازسازی و نوسازی شبکه فرسوده فاضلاب اصفهان در دستور کار قرار دارد؟

در طول پنج سال گذشته سعی کردیم با بهره‌گیری از فناوری روز دنیا پیش از اینکه برای شبکه اصلی فاضلاب اصفهان مشکلی ایجاد شود، اقدام به جلوگیری کنیم و در این راه بیش از ۱۱۰ نقطه شهر را در قالب این پروژه شناسایی و رفع کرده‌ایم، اما برخی مناطق به‌واسطه عمق، حجم زیاد فاضلاب، بافت زمین، مسائل شهری و فرسودگی بیش‌ازحد، نیاز به نوسازی دارد و این کار خارج از توان مالی شرکت است و به همین دلیل حوادثی را به‌صورت نقطه‌ای ایجاد می‌کند. باید توجه داشت لوله‌های آب تحت‌فشار است و هرکجا که حادثه‌ای اتفاق می‌افتد، شیر آب بسته می‌شود و شبکه از فشار خارج شده و آن بخش که دچار مشکل بوده، ترمیم و دوباره وارد مدار می‌شود، اما شبکه فاضلاب همانند جوی آب در زیر زمین در حال حرکت است. ما نمی‌توانیم برای آن شیر بگذاریم، اگر انسداد مصنوعی در شبکه فاضلاب ایجاد کنیم، فاضلاب در لوله‌ها پر می‌شود و در خیابان‌ها، منازل مسکونی و زیرزمین‌ها سرریز می‌شود. بنابراین ترمیم شبکه فاضلاب روش‌ها و تکنیک‌های خاص مهندسی خود را دارد. ما در کشور و اصفهان بخشی از این فناوری‌ها را داریم و بخشی به دلیل تحریم‌ها این امکان وجود ندارد.

هزینه بازسازی شبکه فاضلاب شهر اصفهان چقدر است؟

سال ۱۳۷۵ شاهد ریزش شبکه فاضلاب خیابان مشتاق و سال ۱۳۸۳ شاهد ریزش شبکه فاضلاب خیابان نظر غربی بودیم و فاضلاب به سمت زاینده‌رود سرازیر شد. در سال ۱۳۸۶ با سفر هیئت دولت به اصفهان، مبلغ ۲۰۰ میلیون یورو از محل فاینانس خارجی برای پروژه «شناسایی و بازسازی شبکه فاضلاب اصفهان» در نظر گرفته شده و مقرر شد طی چهار مرحله ۵۰ میلیون یورویی این منابع در اختیار وزارت نیرو قرار گیرد. در سال ۱۳۸۸ مجوز اخذ مناقصه بین‌المللی به‌صورت فاینانس خارجی به مبلغ ۵۰ میلیون یورو کسب شد و درنهایت شرکت‌هایی از کشورهای آلمان، ایران و چین برنده مناقصه شدند. در سال ۱۳۹۰ پس از اخذ مجوزهای لازم از شورای اقتصاد و بانک مرکزی، گشایش اعتبار اسنادی آغاز شد و در نهایت سال ۱۳۹۴ عملیات بازسازی شبکه فرسوده اصفهان آغاز شد. پس از شناسایی نقاط حادثه‌خیز به‌منظور جلوگیری از خسارات جانی و مالی زیاد، بلافاصله عملیات لوله‌گذاری و لوله‌رانی (Replacement) به طول ۹.۲۳ کیلومتر و ترمیم و بازسازی شبکه (Rehabilitation) به طول ۷.۷۳ کیلومتر جمعاً ۱۷ کیلومتر در  اقطار ۵۰۰ تا ۱۶۰۰ میلیمتر از شبکه فرسوده فاضلاب انجام شد. هرچند که از لحاظ طول، شبکه‌های اصلی فاضلاب با قطر ۵۰۰ میلیمتر به بالا در حدود ۷ تا ۱۰ درصد کل شبکه فاضلاب اصفهان را در بر می‌گیرد، بنابراین از لحاظ اهمیت و پایداری ارائه خدمات، بیش از ۹۰ درصد اهمیت رسیدگی را دارند. بنابراین ابتدا قرار به شناسایی این شبکه شد که براساس آن نقاط حادثه‌خیز ۲۳۰ کیلومتر شبکه اصلی فاضلاب با قطر ۵۰۰ میلیمتر به بالا شناسایی و فیلمبرداری شد. در فاز دوم برای بازسازی شبکه فاضلاب در اقدامی مهندسی ابتدا شبکه فاضلاب را شستشو کردیم و بعد ویدئومتری از شبکه انجام دادیم و بعد براساس یک دستورالعمل جهانی گریدبندی کردیم تا روش بازسازی و ترمیم آنها را انتخاب کنیم.

آیا از روش‌های جهانی برای بازسازی شبکه فاضلاب اصفهان استفاده می‌کنیم؟

مشکل فرسودگی شبکه فاضلاب تنها مربوط به ایران نیست و دنیا بر روی ترمیم و بازسازی شبکه‌های فاضلاب خودکار می‌کند، چراکه در دنیا قدمت این شبکه‌های مدرن حدود ۱۵۰ سال است. لوله‌های فاضلاب فی‌نفسه دارای گازهای خورنده نظیرمتان است که این گاز بالا می‌رود و در سقف لوله‌های فاضلاب با بخارآب ترکیب‌ شده و حالت اسیدی پیدا کرده و باعث خوردگی سقف لوله می‌شود. جالب است بدانید که با گذشت بیش از ۵۵ سال از قدمت شبکه فاضلاب شهر اصفهان، ما در یک‌سوم پایین لوله‌های اصلی خوردگی مشاهده نکردیم و اغلب سوراخ‌ها در سقف لوله‌ها ایجاد شده است. از سوی دیگر اغلب در حدود ۲ تا ۳ متر خاک روی لوله قرار دارد که با ایجاد سوراخ در سقف لوله، کم‌کم خاک زیر آسفالت به علت نفوذ بخارآب ناشی از فاضلاب، سست شده و به علت ضرباتی که در اثر عبور وسایل نقلیه به خاک انتقال پیدا می‌کند، ریزش اتفاق می‌افتد، به‌نحوی‌که در برخی نقاط فقط لایه آسفالت مانع ریزش شده و هر آن ممکن است با عبور خودروهای سنگین و یا ترمز ناگهانی خودروها، در یک آن زمین فرو بریزد. البته بلافاصله همکارانم در واحد مدیریت بحران، این فروریزش‌ها را با روش‌های ابداعی و فداکاری بسیار رفع می‌کنند. اغلب این موارد را در کمتر از مدت ۲۴ ساعت با تکنیک‌های جدید و ماشین‌آلات مجهز ترمیم و بازسازی می‌کنیم. البته روش‌های دیگری هم وجود دارد که باید از خارج کشور وارد شود و باید آن را بومی‌سازی کنیم. در این پروژه ۱۷ کیلومتر در خیابان‌های نظر، میر، مشتاق و ... نوسازی شد. هرچند عمر شبکه فاضلاب برخی خیابان‌های اصفهان همچون آپادانا زیاد است و برنامه‌های خاصی در معاونت بهره‌برداری و توسعه فاضلاب شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان در دست طراحی و اجراست.

هزینه‌های مستقیم بازسازی و ترمیم شبکه‌های اصلی فاضلاب برای هر کیلومتر آن بیش ۵۰ میلیارد تومان است و هزینه‌های غیرمستقیم نظیر هزینه‌های اجتماعی و هزینه‌هایی که به لحاظ تعمیرات به دیگر زیرساخت‌ها وارد می‌شود این رقم را خصوصاً در خیابان‌های اصلی شهر دو تا چند برابر می‌کند که این خارج از توان  شرکت است.

هزینه‌های بازسازی و ترمیم شبکه فاضلاب اصفهان چقدر است؟

شرکت اغلب شبکه‌های غیر اصلی فاضلاب را با منابع داخلی و عمرانی ترمیم و نوسازی می‌کند، بنابراین هزینه‌های مستقیم بازسازی و ترمیم شبکه‌های اصلی فاضلاب برای هر کیلومتر آن بیش ۵۰ میلیارد تومان است و هزینه‌های غیرمستقیم نظیر هزینه‌های اجتماعی و هزینه‌هایی که به لحاظ تعمیرات به دیگر زیرساخت‌ها وارد می‌شود این رقم را خصوصاً در خیابان‌های اصلی شهر دو تا چند برابر می‌کند که این خارج از توان  شرکت است. به همین منظور از دولت کمک خواسته‌ایم، اما متأسفانه به لحاظ وضعیت اقتصادی حاکم و تحریم‌های ظالمانه، فعلاً شرایط اجرای مراحل بعدی فاینانس مهیا نیست. باوجودی که سال گذشته فراخوان پیش ارزیابی مرحله دوم فاینانس بین‌المللی را برگزار کردیم و باوجود سه بار تمدید آن، به دلیل تحریم‌های ایران، شرکت‌های خارجی حاضر به همکاری نیستند.

در آستانه سفر رئیس‌جمهور به اصفهان هستیم، آیا یکی از مطالبات مهم شرکت آبفا تخصیص اعتبارات برای شبکه فرسوده فاضلاب اصفهان است؟

خوشبختانه با تلاش جمعی از مهندسان شرکت، مهندسین مشاور و پیمانکاران سهم مهمی از دانش بازرسی و ترمیم شبکه‌های اصلی فاضلاب در کشور بومی‌سازی شده است و چنانچه منابع مالی به‌صورت فاینانس داخلی و یا خارجی فراهم شود این توانایی در شرکت ایجاد شده است که بتوانیم با توجه به شناسایی‌های انجام شده بسیاری از نقاط بحران‌خیز را رفع کنیم، بنابراین به موازات این کار نیاز به تجهیزات خاصی هم داریم که باید از خارج تهیه شود. نکته مهم این است که چنانچه عملیات بازسازی به سرعت آغاز نشود، اغلب شناسایی‌های انجام شده که به‌صورت ویدئومتری از داخل لوله‌ها بوده تاریخ‌مصرف خود را از دست داده و نیاز به تجدید و بازنگری خواهد داشت.

 

برچسب ها: فرونشست ، شبکه فاضلاب ، آبفا ، ایسنا ، 105 ،
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
شماره پیامک:۳۰۰۰۷۶۴۲ شماره تلگرام:۰۹۱۳۲۰۰۸۶۴۰
پربیننده ترین
ویدئو
آخرین اخبار