دریا قدرتی پور: بازار 20 میلیارد دلاری گل در جهان نشان می دهد که بخشی از اقتصاد دنیا روی شاخ گل می چرخد. در این بازار پر سود، هشت کشور پیش قراول هستند در حالی که ایران کارنامه ای با نمرات ناپلئونی در این صنعت پردرآمد دارد.

گل و گیاه یکی از پرسودترین صنایع جهان به‌شمار می‌رود و هم‌اکنون بیش از 80 درصد این تجارت در اختیار کشورهای هلند، آلمان، فرانسه، انگلستان، ژاپن، ایتالیا و سوئیس قرار دارد. به گفته کارشناسان یک بشکه نفت معادل 120شاخه گل است که نشان می دهد می توان از این ظرفیت سرمایه گذاری به خوبی استفاده کرد.

این در حالی است که ما تنها قادریم به طور متوسط هر سال حدود 49 میلیون دلار از صادرات محصول گل و گیاهمان درآمد داشته باشیم که این مقدار در مقایسه با توان اکولوژیکی و پتانسیل‌های تولیدی‌ ما رقم چشمگیری نیست. امروز سهم ایران از بازار گل دنیا می تواند تا یک میلیارد دلار هم برسد به این خاطر که مثلاً  بیشترین سطح زیرکشت گل محمدی در جهان از آن ماست اما سهمی تقریباً معادل صفر را از بازار جهانی به عنوان محصول نهایی فرآورده های این گل که اسانس تام، ابسلوت، کانکریت، عطر و ادکلن و خوشبو کننده ها، مکمل ها و دارو است به خود اختصاص داده ایم.

کشور ما با اینکه به داشتن چهار فصل و اقلیم پر تنوع شهرت دارد اما در بخش صادرات گل وضعیت چندان درخشانی ندارد و گرفتار زنجیره‌ای از مشکلات است.

اکنون کمبود امکانات و تکنولوژی مدرن، پنجه در پنجه یکدیگر انداخته اند و همین باعث شده که بازه زمانی بین برداشت گل تا صادرات آن زیاد باشد و گل ها قبل از اینکه به دست مصرف کننده های خارجی برسند، پژمرده شوند.

به اعتقاد فعالان این عرصه، یکی از مشکلات موجود برای توسعه فعالیت ها در این حوزه به فقدان سیستم حمل و نقل مناسب برای جابه جایی گل ها باز می گردد، امری که با عنایت به عمر کوتاه گل و شرایط خاص و نگهداری آن، ضرورت تأمین و فراهم سازی مناسب آن را اجتناب ناپذیر می کند.

نبود هواپیمای استاندارد

نبود وسایل حمل و نقل هوایی مناسب و همسو با استانداردهای جهانی بزرگ ترین سنگ جلوی پای تولید کنندگان برای صادرات است. رضا مهربانی، رئیس اتحادیه گل و گیاه کشور چندی پیش بر این موضوع صحه گذاشت و گفت: «تا زمانی که برای صادرات گل هواپیمای استاندارد نداشته باشیم و تا زمانی که صادرات گل با هواپیمای مسافربری انجام شود، نمی توان به افزایش صادرات امیدوار بود.» امیدی که با وجود سطح زیر کشت پنج هزار هکتاری از گل و گیاه، وقتی که هیچ گونه صادرات مؤثر با بهره گیری از فرهنگ صادراتی در کشور وجود ندارد، به ناامیدی تبدیل می شود.

به‌طور معمول گل، ماندگاری بیش از 15 روز ندارد و اگر بیشتر از این زمان در گمرک و پایانه‌های حمل و نقل صرف شود، بیشترین مدت زمان برای ماندگاری آن از بین می‌رود.  در شرایط مناسب، گل باید در روزی که چیده می‌شود در بسته‌بندی مناسب قرارگیرد و در روز بعد به کشور هدف صادر شود اما زمانی که این اتفاق نیافتد تمامی ظرفیت های صادراتی این محصول به یکباره پژمرده می شود.

به گفته رئیس اتحادیه تولید کنندگان گل و گیاه و بذر و نهال پایتخت، دولت برای نوروز امسال، بازار خرید و فروش مناسبی برای تولیدکنندگان گل و گیاه فراهم کرده بود و بعد از گذشت دو سال استقبال خوبی از خرید شد اما متأسفانه بازار بعد از پایان نوروز کساد شد، چون هوا امسال زود گرم شد و هنوز گل‌های زمستانی به فروش نرسیده‌، گل‌های بهاری به بازار وارد شدند. غلامحسین سلطان محمدی، معتقد است که اگر امکانات لازم برای صنعت گل وگیاه ایجاد شود می توانیم به جایگزین شدن آن با صنعت نفت امیدوارم باشیم.

اما تا وقتی که تولید گل در ابعاد عمده و وسیع انجام نشود، صادرات ما در این بخش ضعیف باقی خواهد ماند. اگرچه بخشی از تولیدکنندگان گل و گیاه نسبت به قبل از روش‌های مدرن استفاده می‌کنند اما تعداد آنها زیاد نیست.

نبود برنامه های مدون باعث شده که ما محصولاتمان را به صورت خام آن هم در بسته‌بندی‌های نامناسب با قیمت‌های ارزان به کشورهای دیگر صادر کنیم و در فقدان فناوری فرآوری گل در کشور، محصول خام صادر شده خودمان را این‌بار با چند برابر قیمت از کشورهای صاحب دانش فرآوری بخریم. خام فروشی حالا خاری در پای صنعت گل شده است به طوری که کشورهای همسایه توانسته اند از این فرصت استفاده کرده و گوی صادرات را از ایران بربایند. این اتفاق به خصوص در رابطه با گل محمدی به عنوان گلی که بیشترین سطح زیرکشت آن در ایران است کاملاً به چشم می خورد.

این گل به صورت خام به کشورهای دیگر فرستاده می شود و پس از فرآوری به شکل انواع عطر، پماد و کرم و حتی استفاده در تولید شکلات و بیسکوییت به خود ما و دیگر کشورها به چندین برابر قیمت فروخته می شود. این نشان می دهد دلالان و برخی صادرکنندگان از بازار آشفته صادرات قانونی گل استفاده می کنند و در نبود امکانات و تکنولوژی برای انجام صادرات مناسب، با ترفندهای خاص خودشان محصولی را به شکل خام صادر می کنند که می تواند سودآوری عظیمی برای کشور پس از فرآوری داشته باشد.

توانمندی بالقوه ایران برای صادرات گل 

ايران با سهم 02/0 درصدي از بازار جهاني گل و گياه و با توليد سالانه حدود 2 ميليارد شاخه گل در كشور، از نظر توليد در رتبه 17 جهان و از نظر صادرات، تنها با صادرات 10 ميليون شاخه در رتبه 170 قرار دارد.

در حوزه صادرات گل و گياه، نبود پايانه هاي صادراتي گل و گياه در كشور، ناآگاهي از سليقه بازارهاي جهاني به لحاط اندازه شاخه، تعداد و غنچه هاي گل و رنگ، نبود هواپيماي اختصاصي باري ويژه حمل گل و گياه، گراني كرايه حمل هوايي و عدم انسجام بين تشكل هاي مرتبط گل و گياه در كشور از مهمترين مشكلات در حوزه صنعت گل و گياه است.

با توجه به اینکه ایران دارای توانمندی های فراوان برای رسیدن به سهم 5 درصدی بازار گسترده صادرات گل و گیاه است ايجاد و راه اندازي صادرات پايانه گل و گياه و كمك هاي بلاعوض و ترغيب سرمايه گذاري بخش خصوصي ضروري به نظر مي رسد.