دریا قدرتی پور: رودخانه پاي رفتن ندارد و زمين ها يکي پس از ديگري مي خشکند. امسال فصل ها هم عوض شدند. بهار سرمازده شد، به درختان شبيخون زد و بسياري از باغ هاي اصفهان را خشکاند.تابستان هم زودتر آمد. مدير امور باغباني جهاد کشاورزي استان اين روزها را از سر گذرانده. عددها را ديده و با آمارها آشناست. روندي که با خشک شدن تالاب کم کم دارد تبديل به بحران مي شود و به افزايش وسعت کانون‌هاي گرد و غبار هم دامن مي‌زند. نگران کننده‌تر اينکه در تابستان شاهد افزايش دماي هوا نيز خواهيم بود و اين ممکن است رنج خشکسالي در اصفهان را بيشتر کند.

بيشتر از دو ساعت در مقابل احمدرضا رئيس زاده، مدير امور باغباني سازمان جهاد کشاورزي استان اصفهان نشستيم. با طمأنينه جوابمان را داد. از درخت ها گفت و  زمستاني که گذشت و سالي که رسيد، آبي که نبود و خشکسالي که به باغ و بر و بوستان لَت زد. اما بعد از تمام نااميدي ها نسبت به کشاورزي اصفهان، از اميدواري به سطح زيرکشتي گفت که براي زعفران و پسته و بادام مناسب است و مي تواند کشاورزي اصفهان را با تمام ناملايمات و خشم خشکسالي نجات دهد.

از سال آبي گذشته تا کنون هفت هشت ماهي گذشته است. در اين بازه زماني که پشت سر گذاشتيم، مطابق آمار سازمان هواشناسي بارش هاي بسيار کمي داشته ايم، اين موضوع چه تأثيري بر برداشت محصول در فصول تابستان و پاييز خواهد داشت؟

به غير از موضوع بارش هاي کم ما متأسفانه از ابتداي امسال چندين بار با سرمازدگي و بارش تگرگ روبه رو شديم که علاوه بر خشکي، به حدود 20 هزار هکتار از باغ هاي استان اصفهان خسارت زد و محصولات باغي ما را دچار تنش کرد و باعث شد که 50 هزار تن از جمع محصولات باغي امسال کاهش يابد. عمده خسارت اين سرمازدگي به باغات بادام، پسته، زردآلو، آلو و گردو در شهرستان‌هاي خوانسار، سميرم، مبارکه، لنجان،
خميني شهر، نجف آباد، اصفهان، آران و بيدگل و اردستان بود. با تمام اين تفاسير، خوشبختانه استان اصفهان اقليم‌هاي متنوعي دارد و تنوع آب و هوايي اين استان اين قابليت را ايجاد کرده که توانايي توليد انواع محصولات کشاورزي و باغي را داشته باشيم. در بين ميوه‌ها سيب‌درختي، انار و انگور بيشترين سهم توليدات باغي استان را به خود اختصاص داده‌ و شهرستان‌هاي سميرم، اردستان و تيران و کرون بالاترين درصد توليد را دارند. استان اصفهان از نظر توليد ميوه‌هاي دانه‌دار و هسته‌دار در کشور به ترتيب رتبه پنجم و چهاردهم را داراست.

با توجه به تغييرات اقليمي در اصفهان چقدر به باغات خسارت وارد شد؟

عمده خسارات وارده طي اين دو ماه در اثر سرمازدگي خصوصاً در باغ‌ها بوده و ما سالانه 550 هزار تن محصول باغي داريم که تا کنون 10 درصد از آن را به همين دليل از دست داده ايم. البته امسال به اين علت که زاينده رود چند بار جاري شد از لحاظ خشکسالي کمتر خسارت ديديم و باغات لنجان، فلاورجان، شاهين شهر و مبارکه و به تعبيري ديگر 15 هزار هکتار سطح زير کشت اين مناطق در اين شهرستان ها آبياري شد و درصد بسيار کمي از محصولات باغي خسارت ديد. اما در سال هاي قبل به علت خشکي زاينده رود حتي به کشاورزان اطلاع داديم که درختان را تنک کنند و نگذارند ميوه تشکيل شود و گرچه آبرساني به صورت سيار نيز در سنوات انجام شد اما باز هم شاهد خساراتي در اين زمينه بوديم و اميدواريم که امسال با مشکلات کمتري در اين زمينه روبه رو شويم.

با اين توضيحات به نظر مي رسد خسارت ديدن محصولات باغباني موضوع خيلي مهمي باشد.

خشکي و بي آبي باغ، مثل زراعت نيست که اگر آب به محصول نرسيد فقط محصول آن سال را نداشته باشد. اگر درختي تنش پيدا کند، نتيجه چندين ساله باغدار از بين مي رود و آن درخت از گردونه حذف مي شود، به اين دليل که باغدار به هر يک از درختانش مثل فرزندش نگاه مي کند چون براي هر درخت ممکن است20 تا 30 سال زحمت کشيده و از نسل هاي قبل به او رسيده باشد و يک مقدار سخت تر است که با خشکسالي بجنگد.

آيا کاشت گونه هاي مقاوم براي کاهش خسارت ها اجرا شد؟ چه درختاني جايگزين درختان آب بر شدند؟

بله راهکار ما براي اين موضوع اين بود که بسياري از باغات محدود به گونه هاي مقاوم شد و اين گونه ها جايگزين گونه هاي آب بر شدند و سعي کرديم در هر سه اقليم اين اتفاق را رقم بزنيم. به عنوان مثال توسعه درختان سيب، هلو، گردو، زردآلو و هسته دارها که نياز آبي بالايي داشتند، ادامه پيدا نکرد و در عوض درخت بادام و گل محمدي و درختان ديرگل که مقاوم به خشکي بودند، جايگزين آنها شد. در مناطق سرد و در مناطق معتدل مانند فلاورجان، شهرضا، نجف آباد، برخوار، شاهين شهر و در مناطق مرکزي نيز گونه هايي که مقاوم به خشکي بودند مثل پسته، زيتون و بادام کشت شد و در مناطق گرم مثل خور و بيابانک، نطنز و اردستان، کشت پسته در اولويت اول، زيتون در اولويت دوم و زرشک و برخي از گياهان دارويي مقاوم در اولويت هاي بعدي قرار گرفت.

شما از کشت پسته به عنوان اولويت اول صحبت کرديد که در دوران خشکسالي مي تواند به کشاورزي اصفهان کمک کند. چطور با وجود اينکه اين محصول بسيار ديربازده است و خيلي دير به صرفه اقتصادي مي رسد کشاورزان نسبت به کشت آن مقاومت نکردند و توانستيد در زمينه کشت اين محصول که مقاومت خوبي در برابر خشکسالي دارد موفق عمل کنيد؟

ببينيد! پسته گياهي است که به شوري خاک يا EC بسيار مقاوم است و در مکان هايي کاشت مي شود که شايد در اين مکان ها نتوان هيچ گياه ديگري را پرورش داد. بنابراين، درست است که بعد از شش يا هفت سال پسته به محصول مي نشيند اما اين محصول هم از لحاظ باردهي اقتصادي و هم از لحاظ صادراتي بسيار ارزشمند بوده و قيمت خوبي هم نسبت به محصولات ديگر دارد و به همين خاطر کشاورزان هم مشکلي با اين مسئله ندارند.

و در حال حاضر چه مقدار از سطح زير کشت اصفهان مربوط به پسته است؟

هم اکنون نزديک به 8 هزار هکتار سطح زير کشت باغات اصفهان مربوط به پسته است و توسعه خوبي در چند ساله اخير که با خشکسالي دست و پنجه نرم مي کرده ايم را شاهديم.

نسبت به قبل چه ميزان افزايش سطح زير کشت اين محصول مقاوم به خشکسالي را داشته ايم؟

طي چهار پنج سال اخير توسعه خوبي در اين زمينه داشتيم و بين دو تا سه هکتار ميزان سطح زير کشت اين محصول افزايش يافته و در مناطق آران وبيدگل، اردستان، نطنز، شاهين شهر و حتي شرق اصفهان، خور و بيابانک هم کشت خوب و هم برداشت مناسبي در رابطه با اين محصول داشته ايم.

در حال حاضر اصفهان در زمينه توليد پسته داراي چه رتبه اي است؟

در اين زمينه اصفهان رتبه چندان بالايي نسبت به کرمان و يزد و مناطق مرکزي ندارد و در جمع رتبه هاي کشور داراي رتبه ششم هفتم هستيم.

چرا رتبه ما مناسب نيست؟

 چون ما منابع محدودي در اين زمينه داريم و نتوانسته ايم رقم سطح زير کشت اين محصول را بالا ببريم؛ با وجود اين، در برخي از سال ها ما توانسته ايم از سطح زيرکشت پسته10 هزار تن برداشت داشته باشيم اما امسال با توجه به بروز سرمازدگي و درختاني که تحت تنش اقليمي قرار گرفتند ممکن است اين ميزان برداشت با کاهش روبه رو شود.

اشاره کرديد به سرمازدگي درختان، با توجه به اين موضوع شما تسهيلاتي به کشاورزان پرداخت نکرديد؟

ما سعي کرده ايم که با تأمين اعتبار و در سنواتي که خشکي طاقت فرسا شده از طريق آبرساني و لوله گذاري و خدماتي مانند بيمه، باغ را حفظ کنيم ولي نقدينگي و کمبود نقدينگي باغدار، معضل اصلي است که توجه ويژه اي به آن نشده و تسهيلات اندکي برايش در نظر گرفته اند. در همين حال بعضاً نهاده هاي مورد نياز اعم از انواع کود و غيره نيز متأثر از تحريم ها و افزايش قيمت هاست و هزينه ها را بالا برده و به همين خاطر اين نهاده ها با کيفيت مناسب به دستش نمي رسد.

در زمينه باغ هاي شخصي که داراي محصول هستند نيز اين تسهيلات در نظر گرفته شده است؟

بستگي به ميزان مراجعه مالکان آن دارد و اينکه چقدر اين باغات در گردونه توليد نقش داشته باشند. معمولاً اين باغ ها بيشتر به باغات آجيلي معروف هستند و نقشي در اشتغال نداشته و به همين خاطر عمده حمايت ما از باغ هاي يکدست و اقتصادي است که در اشتغال، صادرات و توليد نقش دارند.

در اين شرايط و با توجه به اينکه به محصولات مقاوم روي آورده ايم، آيا توسعه کشاورزي هم خواهيم داشت؟

به هيچ عنوان به دنبال توسعه نيستيم؛ بلکه به دنبال تغيير الگوي کشت هستيم و بايد اين آب محدود صرف کشت هاي پر درآمد و اشتغالزا باشد. در واقع سياست اصفهان توسعه کمّي سطحي نيست و بيشتر به توسعه کيفي و عمودي و در واحد سطح فکر مي کنيم نه سطح زير کشت.

حالا که صحبت از توسعه کيفي شد، اجازه بدهيد اين سئوال را هم مطرح کنم که چرا کيفيت ميوه ها و سبزيجات مانند سابق نيست و مزه و بوي قبل را نمي دهند؟

دليل اين موضوع اين است که ارقام ميوه ها تغيير پيدا کرده است. ارقام محلي قبلاً طعم بو و مزه منحصر به فردي داشتند ولي ارقام جديد به دليل اصلاحي که رويشان صورت گرفته است باردهي بيشتري دارند و توليدشان چند برابر مي شود اما طعم و مزه و بوي قبل را ندارند. کشاورزان هم معمولاً به دنبال تأمين نيازهاي مردم و توليد بيشتر هستند و به همين دليل ارقام اصلاح شده را ترجيح مي دهند.

آيا براي سيب سميرم هم که يک منبع مهم ارزآوري کشور است چنين اتفاقي افتاده است؟

به هيچ عنوان چنين اتفاقي در رابطه با سيب سميرم نيافتاده و هنوز طعم و مزه اين ميوه همان است که از قبل بود. اما خشکسالي روي ميزان توليد اين محصول اثر گذاشته به اين سبب که سيب ميوه آب بري محسوب مي شود. ما در سنوات ترسالي تا 350 هزار تن توليد سيب داشتيم اما در سنوات اخير اين مقدار به 220 تا 250 هزار تن تقليل يافته و دشت هاي وردشت و حنا و دشت سميرم به شدت متأثر از اين خشکسالي ها شده اند.

گفتيد که اين محصول آب بر است آيا جايگزيني براي آن پيدا نشده است؟

توليد سيب در فرهنگ اين منطقه جا افتاده و آنها تسلط خوبي به اين کشت دارند و از لحاظ اقتصادي براي مردم اين منطقه خوب است. به همين خاطر اين اتفاق نيفتاده است.

آيا ممکن است با ادامه خشکسالي ها چيزي از باغ هاي ما باقي نماند و کشاورزي اصفهان کلاً خشک و نابود شوند؟

اميدواريم که اين اتفاق نيفتد چون به هر حال باغات نيز تا حدي تاب آوري دارند. البته هرچند طي بازه اي که خشکسالي بود ما 5 هزار هکتار از باغاتمان را به طور متناوب از دست داديم اما باز هم نمي توانيم به اين تلخي و نااميدانه صحبت کنيم و بگوييم با ادامه خشکسالي، کشاورزي اصفهان از دست مي رود. به هر حال آب هاي زيرزميني هر سال بخشي از آب کشاورزي ما را تأمين مي کند اما باز هم کشاورزي ما بسيار محدود خواهد شد.