دریا قدرتی پور: از پلان آخر زندگی گاوخونی تنها 2 درصد باقی مانده است و اگر این تالاب از دست برود، گورستان 42 گونه گیاهی، 16 گونه خزنده، 15 گونه ماهی و 34 گونه پرنده به صورت مستقیم و غیر مستقیم، خواهد شد. مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان هشدار می دهد که اگر باقیمانده گاوخونی هم از بین برود این تالاب تبدیل می شود به یکی از کانون های بزرگ ریزگرد؛ این یعنی فاجعه. فاجعه ای که 5 استان دیگر را هم درگیر خواهد کرد هر چند به گفته شیشه فروش، گاوخونی هم اکنون نیز به دلیل مواجهه با خشکسالی به یکی از کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در مرکز کشور تبدیل شده که احیای آن را ضرورت می بخشد.

در سفر اخیر ریاست جمهوری به اصفهان، در راستای جلوگیری از تبعات این فاجعه، 30 میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافت. اعتباری که قرار است با طرح های بیابان زدایی و کنترل کانون های گرد و غبار از بخشی از مشکلات بکاهد اما آیا این اعتبارات می تواند گاوخونی را هم نجات دهد؟

پاسخ این سئوال پیچیده است چرا که اگر قرار بود گاوخونی نجات پیدا کند این مسئله در سال های قبل اتفاق می افتاد؛ زمانی که گاوخونی تا این حد به حال احتضار نیفتاده بود. شاهد این مدعا هم سال گذشته و در جریان روز جهانی تالاب‌هاست، زمانی که 4 درصد از گاوخونی باقی مانده بود. وقتی مدیر کل اداره محیط زیست اصفهان اعلام کرد بخشی از تالاب مرطوب نگه داشته شده است.

در آن زمان عباس مقتدایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس نیز طرح نجات تالاب‌های کشور را طرحی بر زمین مانده توصیف کرد و نجات اقتصادی اصفهان را در گرو نجات تالاب گاوخونی دانست. اما این گفته ها در حد شعار ماند و وضعیت گاوخونی بدتر شد تا جایی که این تالاب، علائم حیاتی را بیش از پیش از دست داد. با این شرایط، بسیاری از دوستداران محیط زیست نگران این موضوع هستند که امکان باقی‌ماندن تالاب گاوخونی در فهرست جهانی کنوانسیون رامسر، هر لحظه کمتر می‌شود.

نگرانی از وضعیت  جبران ناپذیر گاوخونی در حالی ادامه دار است که فرشته عالمشاه، عضو گروه فعالان محیط‌ زیست بوم سبز کویر، اظهارات امیدوارانه ای در رابطه با گاوخونی دارد. او  راه نجات گاوخونی را در گرو تصمیمات کلان مدیران کشور می‌داند: «تصمیم‌گیری‌های درحال وقوع، خارج از تصمیم‌گیری‌های مردمی است و مدیریت موجود باید برای احیای تالاب، رودخانه زاینده‌رود و رسیدگی به وضع کشاورزان تصمیم‌گیری کند. چیز زیادی از تالاب باقی نمانده است. به دلیل شیب منطقه که می‌توان گفت تالاب در گودترین نقطه استان قرار دارد، اندکی از آب‌های زیرزمینی که هنوز باقی مانده و در راه مصرف نمی‌شود، به اینجا می‌رسد. تالاب این بخش کوچک را خودش حفظ کرده است وگرنه کمکی به حفظ تالاب یا احیای آن نشده و اوضاع آن هر سال وخیم‌تر می‌شود.»

سکوت محیط ‌زیست

با اینکه عضو گروه فعالان محیط زیست از هشدارهایی درباره پیامدهای خشکی زاینده رود و تکرار آن در سال های پیاپی خبر می دهد اما سکوت معنا دار محیط زیستی ها هم جای تأمل دارد. عالمشاه می گوید: «هشدارهایی که درباره پیامدهای خشکی زاینده‌رود سال‌هاست تکرار می‌شود، نه تنها منجر به اقدامی برای نجات این اکوسیستم نشد بلکه با انجام اموری چون فعالیت‌های معدنی، برداشت ماسه‌ها و نمک از ضلع جنوبی تالاب که باعث تبخیر باقیمانده آب می‌شود، می‌توان گفت که وضع تالاب رو به وخامت است.» وی یکی از دلایل چسبندگی ماسه‌های بادی را در منطقه اطراف گاوخونی، رطوبت زمین می‌داند و تصریح می‌کند: «هر چه این رطوبت از بین برود و منطقه خشک‌تر شود، نمک و خاک و ماسه‌های روی زمین با هر بادی شروع به حرکت می‌کند و این برداشت‌ها باعث می‌شود شکل خاک که در طول هزاران سال به وجود آمده، تغییر کند و مانند آردی سبک، با هر وزشی به هوا بلند شود. مسئولان محیط زیست در جریان برداشت‌ها هستند؛ اما هیچ گونه مخالفتی نمی‌کنند. البته به شکل قانونی نمی‌توانند به آنها مجوز دهند چون طبق کنوانسیون رامسر، هرگونه برداشت از تالاب‌ها ممنوع است؛ با وجود این، سازمان صنعت، معدن و تجارت، مجوزهای برداشت را صادر می‌کند و سازمان محیط‌زیست هم در برابر آن، سکوت کرده است.»این روزها منابع آبی کشور محل بروز بحران‌های جدیدی شده و زمانی که باید تمام نگرانی ما حفظ آب و منابع آبی باشد، متأسفانه در تالاب بین‌المللی گاوخونی شاهد بی تفاوتی نسبت به ظرف نگهداری آب هستیم.

هیچ منبعی تا به امروز ضررهای نبود تالاب گاوخونی را محاسبه نکرده است، تخریب تالاب به حدی زیاد و جبران ناپذیر است که می‌تواند باعث بروز کانون جدیدی از بحران غیر قابل مهار باشد؛ ولی با توجه به اهمیت غیر قابل وصف این پهنه آبی کشور، هیچکس تخریب آن را جدی نگرفته است.