دریا قدرتی پور: با وجود اینکه تقاضا برای خرید لوازم خانگی به شدت کاهش یافته است اما تولید داخل هنوز جوابگوی نیاز مردم نیست، بازار لوازم خانگی در سوگ نبود خریداران به سر می برد و در عین حال سیاست های غلط باعث شده که شاهد به هم ریختگی و آشفتگی این بازار باشیم. سیاست هایی که باعث شده مردم کالای ایرانی نخرند و همچنان قاچاقی ها گوی سبقت را ببرند. با نایب رئیس اتحادیه لوازم خانگی اصفهان به گفتگو نشستیم تا از بازاری بگوید که قاچاقچیان دست از سر آن برنمی دارند. علیرضا قندی معتقد است یکی از دلایل کیفیت پایین برخی برندهای داخلی لوازم خانگی نداشتن رقیب در بازار و بستن درهای واردات است.

 قرار بود سود حاصل از وارد نشدن کالاهای خارجی عاید تولید کننده داخلی شود اما نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه ما از قافله کیفیت عقب ماندیم و اجناس قاچاق هم راهشان را به سمت بازارهای ما باز کردند.

این را قبول داریم که یکی از دلایل کیفیت پایین برخی برندهای داخلی نداشتن رقیب در بازار لوازم خانگی است. با بسته شدن درهای واردات، متأسفانه برخی از تولیدکنندگان داخلی کیفیت را بخاطر کاستن از قیمت پایین آوردند. همین باعث شد که اجناس قاچاق که در نظر و ذهن مردم از کیفیت بالاتری برخوردار بودند همانطور که گفتید به بازارهای ما هجوم بیاورند. جالب اینکه مردم حاضرند یک جنس با کیفیت بسیار پایین را بخرند اما لوازم تولید داخل را استفاده نکنند. وگرنه ما در رابطه با لباسشویی و یخچال فریزر و جاروبرقی برندهای بسیار خوبی داریم که حتی از قاچاقی ها هم با کیفیت تر هستند.

کیفیت پایین یا گرانی کدام باعث شده کالای ایرانی خریدار نداشته باشد؟

دلیل گرانی ها گران شدن قیمت مواد اولیه داخلی است. هم اکنون تولید کننده ما برای تولیداتش از فولاد مبارکه ورق می خرد و این ورق هر بار با قیمت بالاتری عرضه می شود و همواره این افزایش قیمت که به واسطه گرانی دلار شکل می گیرد، بازار لوازم خانگی تولید داخل را نیز تکان می دهد. به این خاطر که ما هنوز به آن درجه خودکفایی نرسیده ایم که خودمان تماماً یک کالا را تولید کنیم. از طرف دیگر بالارفتن هزینه ها از جمله حقوق کارگران و غیره است که باعث این گرانی ها می شود. تولید کننده هم به این خاطر که کالایش فروش داشته باشد از کیفیتش می زند تا قیمتش پایین تر بیاید و خریدار داشته باشد. اگر این ذهنیت ایجاد شود که کالای ایرانی هم کیفیت لازم و مؤلفه های تولید با کیفیت را دارد و مصرف کننده می تواند با قیمت پایین تر، کالای باکیفیت ایرانی بخرد، دیگر کسی به دنبال کالای قاچاق نخواهد رفت. فراموش نکنید که کالاهای خارجی موجود در بازار، خدمات پس از فروش ندارند چرا که به صورت قانونی وارد نشده‌اند. در سه الی چهار سال اخیر روی برندهای خوب ایرانی و خدمات پس از فروش آنها کار کرده ایم و زیرساخت‌های لازم برای سراسر کشور ایجاد شده است ولی مسلماً با خدمات مطلوب جهانی همچنان فاصله داریم و اگرچه از ورود لوازم خانگی قاچاق در بازار جلوگیری کردیم، اما باید لوازم خانگی داخلی باکیفیت نیز تولید کنیم. در حال حاضر برخی از لوازم خانگی ما با کیفیت قابل قبولی تولید می شود و حتی خدماتمان بهتر از خارجی هاست اما به دلیل اینکه تبلیغات مناسب نداریم ذهنیت مردم نسبت به تولیدات ایرانی همچنان اشتباه است.

اما اگرکالایی کیفیت داشته باشد دیگر نیازی به تبلیغات ندارد. مهم، اعتماد از دست رفته ای است که نسبت به کالاهای ایرانی ایجاد شده و گویا قرار هم نیست که این بی اعتمادی از بین برود.

بله این درست است. مردم هنوز اعتماد چندانی به لوازم خانگی داخلی ندارند، تبلیغات مناسب برای کالاهای خوب لوازم خانگی داخلی انجام نمی شود، همچنین شرکت های لوازم خانگی داخلی به طور مرتب اقدام به افزایش قیمت می کنند که این جذابیت خرید را از بین می برد. اینکه چرا گرایش بیشتری نسبت به محصولات خارجی وجود دارد به این خاطر است که کالای قاچاق از چند جهت در اذهان مردم جذابیت بیشتری دارد: تبلیغات، بسته بندی زیبا و کیفیت. گرچه به نظر من در برخی مواقع این موضوع قابل قبول نیست و برخی از کالاهای درجه سه هستند که با اینکه بسته بندی شکیلی دارند اما کیفیت مناسبی ندارند. این اجناس از آن سوی مرزها به صورت قاچاق وارد کشور می شود و مردم هم به واسطه ناآگاهی آنها را خرید می کنند. در صورتی که اگر کالای با کیفیت خوب و با کیفیت ایرانی باشد در اذهان عمومی می ماند. فروشنده اگر هم این کالا را نداشته باشد، وقتی ببیند مشتری دنبال این کالا می آید، سعی می کند همان کالا را عرضه کند. مسئله این است که ما باید جلوی وارد شدن کالاهای بی کیفیت و ارزان را بگیریم. اگر بخواهیم همه تولیدات داخلی خودمان با کیفیت بالا باشد باید کاری کنیم که مصرف کننده راضی باشد و کالای ما خدمات بعد از فروش عالی داشته باشد.

فکر نمی کنید اگر کالاهای خارجی به شکل قانونی وارد می شد قدرت رقابت بیشتری هم بود؟ در حال حاضر تولیدکننده ایرانی خیالش راحت است و دیگر نگران رقابت نیست و به این فکر می کند که هر تولیدی با هر کیفیتی به فروش خواهد رفت.

ببینید! همیشه هم کیفیت حرف اول را برای مصرف کننده نمی زند. تنوع زیاد هم گاهی مصرف کننده را اغفال می کند در عین حال زمانی که یک جنس خارجی با قیمت کمتر و تنوع بیشتری به فروش می رسد، مصرف کننده ترجیح می دهد که آن را بخرد. به عنوان مثال یک گوشت کوب برقی تولید داخل 600 هزار تومان قیمت دارد اما همان گوشت کوب برند خارجی با کیفیت بهتر که ممکن است قاچاق هم باشد، قیمتش 500 هزار تومان برچسب خورده است. قاعدتاً مصرف کننده قیمت کمتر و کیفیت بهتر را می پسندد. دلیل گران تر بودن محصول داخلی هم البته مشخص است. تولید کننده داخل به خود حق می دهد که کالایش خدمات پس از فروش و ضمانت داشته باشد و به همین خاطر کالای خود را گران تر عرضه می کند.

آیا راهکار و اهرم فشاری برای جلوگیری از این مسئله هست؟ نمی شود از طریق اتحادیه یا سازمان صنعت و معدن راهکاری برای این موضوع ارائه داد؟

موقعی که واردات ممنوع است هیچکس نمی تواند راهکاری ارائه دهد.

پس به نظر شما اگر واردات کالاهای خارجی آزاد بود، رقابت بیشتری ایجاد می شد و این زنجیره، خودش باعث می شد که مردم به سمت کالای قاچاق نروند؟

خب بله. اگر کالاهای خارجی وارد می شد، این رقابت بیشتر بود. اما مشکل اصلی ما این است که برند ایرانی محبوبیت ندارد، چون مصرف کننده به دنبال برندهای معروف می آید و در ذهنش این موضوع حک شده که برندهای خارجی با کیفیت تر است؛ بنابراین ما باید به جایی برسیم که وقتی فروشنده از کالای ایرانی تعریف می کند، آن کالا خودش تبلیغ کننده خودش باشد و مصرف کننده به دنبال کالای دیگری نرود.

گفتید رقابت از بین رفته، حالا برای رقابت در بازار داخلی لوازم خانگی داخلی چه باید کرد؟

ببینید! ما هر چقدر هم کیفیت را بالا ببریم نمی توانیم به تنهایی تمام سلایق را تحت پوشش قرار دهیم. چند سالی است که شرکت های کره ای ایران را ترک کرده اند اما آیا کالاهای قاچاق هم دیگر نداریم؟ تقاضا به خصوص در زمینه اجناس و کالاهای خانگی خُرد باعث می شود کالاهای خارجی که واردات آنها ممنوع شده بود به صورت قاچاق وارد کشور شوند. بهترین راهکار این است که دولت از تولید کنندگان حمایت کند. اگر دولت، مواد اولیه مثل فولاد و محصولات پتروشیمی را با قیمت کمتری به تولیدکنندگان بدهد، آنها هم می‌توانند کالای باکیفیت و ارزان تولید کنند و در نتیجه سهم قابل توجهی از بازار را داشته باشند. در کنار این موضوع اگر مصرف‌کننده هم قدرت خرید داشته باشد به راحتی می‌تواند هر محصولی را انتخاب کند. بنابراین دولت می‌تواند از طرق دیگر مانند تأمین اجتماعی، کاهش مالیات ها و... از تولیدکنندگان حمایت کند.

اینطور که از گفته های شما متوجه شدم ما نتوانسته ایم با تولیدات داخلی، بازار را اشباع کنیم و به همین خاطر است که مردم هنوز به دنبال جنس خارجی می روند.

بله همینطور است. وقتی ورودی کالایی را ببندیم و نخواهیم به صورت قانونی وارد شود، اما نیازش در بازار وجود داشته باشد، این کالا به صورت قاچاق تأمین می‌شود و وقتی کالای قاچاق خدمات پس از فروش ندارد، در نهایت این مصرف کننده است که ضرر می‌کند.

ولی ما در گذشته کارخانه های بنامی داشتیم که کیفیتشان در زمینه لوازم خانگی حرف اول را در منطقه می زد و کالاهای خرد هم تولید می کردند و صادرات هم داشتند. چرا دیگر اسمی از این برندهای معروف نیست؟

درست است. بعضی از تولید کنندگان بزرگ ما به این شکل بودند و کارخانه های بنامی داشتیم که زمانی که ال جی و سامسونگ در ایران نبود، این دو سه برند معروف در ایران، بزرگی می کردند و حتی تولیداتشان را به کشورهای منطقه می فروختند. این بدان معناست که ما از لحاظ تولید لوازم خانگی در ایران نزدیک به 70 سال است که سابقه داریم ولی این تولید کنندگان به روز نشدند و از ریل و مدار تولید خارج شدند. مورد بعدی این بود که این کارخانجات به دست کسانی افتادند که صلاحیت نداشتند و این کارخانه ها را نابود کردند. به همین خاطر است که اکنون اسمی از برندهای معروف آن زمان نداریم. حالا اگر نتوانیم جایگزینی برای آنها به وجود بیاوریم و سطح کیفی و کمی محصولات خود را به اندازه محصولات خارجی بالا نبریم، قطعاً این کالاها در آینده به صورت قاچاق وارد خواهد شد.

اینها که می گویید شامل لوازم خانگی خرد می شود یا لوازم خانگی بزرگ هم شامل حالش است؟

بیشتر لوازم خانگی خرد هستند. در حال حاضر 80 درصد لوازم خانگی ریز و خردی که در بازار موجود است، وارداتی است. دلایل آن هم معلوم است. ما با کمبود زیرساخت ها در تولید لوازم خانگی خرد و کوچک روبه رو هستیم. برخی  از این کالاها را حتی با کیفیت کمتر هم نمی توانیم تولید ‌کنیم. اگر کالایی که به صورت قاچاق عرضه می‌شود را بتوانیم به صورت هدفمند و قانونی وارد کنیم، در زمانی که توانمندی تولید آن را نداریم یا صرفه اقتصادی برای تولید آن وجود ندارد، می‌توان از ورود کالای قاچاق در سطح عرضه جلوگیری کرد و در نهایت مصرف‌کننده نفع آن را خواهد برد. البته این موضوع را هم باید تأکید کنم که فقط ما نیستیم و این در همه دنیا مصداق دارد که تولید همه نوع کالایی در هیچ کجای دنیا مقرون به صرفه نیست. پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا هم اینطور کار نمی‌کنند که همه نیاز داخلی را از تولید خودشان تأمین کنند چون توجیه اقتصادی ندارد. برای مثال پنل تلویزیون را تنها دو یا سه کشور در دنیا تولید می‌کنند. خیلی از کشورها قابلیت تولید پنل را دارند اما به این علت که تولید آن برایشان مقرون به صرفه نیست، ترجیح می دهند آن را وارد ‌کنند. اگر ما کالایی داریم که مشابه کالای خارجی است، وارد نشود بهتر است اما نمی توانیم جلوی واردات قانونی همه کالاها را بگیریم و از سویی دیگر نمی توان مردم را مجبور کرد که به زور کالای باکیفیت ایرانی بخرند یا اگر نبود نیاز خود را حذف کنند، چون این نیاز را کالای قاچاق برطرف خواهد کرد.

حالا کالای قاچاق را هم کنار بگذاریم، قبول دارید که با شرایط اقتصادی امروز، خرید کالای ایرانی هم برای مردم سخت شده است؟

بله و به همین خاطر هم بازار لوازم خانگی با رکود شدیدی مواجه است. متأسفانه قیمت کالاها در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری پیدا کرده و قدرت خرید مردم هم کم شده است.

با وجود کیفیت پایینی که محصولات داخلی دارند آیا در زمینه صادرات با مشکل روبه رو نشده ایم؟

ببینید! همانطور که گفتم در برخی از کالاهای بزرگ مثل یخچال فریزر، جارو برقی و لباسشویی ما کیفیت خوبی داریم و خوشبختانه در زمینه این کالاها به حد خودکفایی رسیده ایم و مازاد آن را هم صادر می کنیم و اگر صادرات نداشته باشیم برخی از کارخانه های ما می خوابد. ولی این صادرات به اندازه ای که باید و شاید نیست. دلیلش هم این است که ما در بسته بندی کالاها دقت لازم را نداریم و شکیل نیست. از سویی دیگر اگر کالایی را می فروشیم و صادر می کنیم باید آن کالا خدمات پس از فروشش هم در آن کشور وجود داشته باشد. ما باید به این سمت برویم که محصولاتی با کیفیت با بسته بندی های مناسب و شکیل تولید کنیم و خدمات پس از فروشمان نیز در کشورهای دیگر جوابگو باشد. در رابطه با کالاهای خرد هم همانطور که گفتم، تولید داخلی کالاهای کوچک لوازم خانگی در حدی نیست که نیاز جامعه را تأمین کند و علت آن هم این است که ما در حد سه یا چهار کارخانه معتبر تولید لوازم خانگی کوچک داریم و این دو سه کارخانه نمی تواند نیاز جامعه را تأمین کند.

بهترین بازار صادراتی ما اکنون کجاست؟

بهترین بازار ما کشورهای حاشیه دریای خزر و حوزه خلیج فارس است و ما باید این کشورها را به سمت خودمان بکشانیم. چهار قلم از لوازم خانگی بزرگ ما در حدی کیفیت دارد که ما می توانیم به این کشورها صادر کنیم. ما اکنون می بینیم در برخی از شبکه های تلویزیونی تنها نوع کالا تبلیغ می شود و مصرف کننده نیز همان برند در ذهنش می ماند و خرید می کند. بنابراین همانطور که در ابتدا هم گفتم تبلیغات بسیار مهم است. در کنار آن قیمت مناسب و کیفیت خوب می تواند هم بازار داخل و هم بازار صادراتی ما را بهبود ببخشد.

به نظر می رسد که تنها راهکار برای خارج شدن تولید کنندگان داخلی از این وضعیت حمایت های دولتی است وگرنه آنها ممکن است با چالش های زیادی مواجه شوند، درست است؟

یک مسئله را باید روشن کنم و صراحتاً این را می گویم که اگر دولت از تولیدکننده ها حمایت نکند، بسیاری از آنها مجبور می شوند از این رسته خارج شوند. اگر دولت بخواهد تولید داخل را توسعه دهد باید از تولیدکننده حمایت کند وگرنه همانطور که عنوان کردید اگر وضع موجود، به همین شکل ادامه یابد، تقاضا در بازار، روز به روز کمتر می‌شود و افزایش قیمت مواد اولیه، حقوق و دستمزد و غیره باعث می‌شود که تولید کالای خانگی کاهش یابد. البته خود دولت هم پولی به آن صورت ندارد که بخواهد به خیلی از این کارخانه ها با آن هزینه های سنگینی که دارند وام های طولانی مدت بدهد.

آیا نمی شود با صادرات این خلأها را پر کرد؟

صادرات ما فقط به همسایگان است. ما از این لحاظ هم شکست خورده ایم و من خودم شاهد بودم که یکی از کارخانه های داخلی کالایی را که از کیفیت بسیار پایینی برای صادرات برخوردار بود در نظر گرفته بود که متأسفانه راه را برای دیگر تولیدکنندگان بست. با این حساب عراق دیگر از کشور ما لوازم خانگی خریداری نمی کند به این خاطر که این موارد را دیده است. اگر افغانستان هم از ما کالایی با کیفیت پایین بخرد دیگر نمی توانیم در صادرات موفق عمل کنیم.

اتحادیه نمی تواند درتعامل با سازمان صمت به این مشکل رسیدگی کند؟

اتحادیه قدرت دارد اما متأسفانه سازمان حمایت از مصرف کننده از مصرف کننده حمایت نمی کند. سازمان حمایت از تولیدکننده هم نیست. حمایت این سازمان به شکل سطحی بوده و از هر نوع کالایی حمایت می کند در حالی که اگر مرتب به کارخانه ها نظارت و سرکشی کند و در همان کارخانه ها و آزمایشگاه ها کالاها را بررسی کند می تواند نتیجه بگیرد که آیا کیفیت در حد قابل قبول و بالاست که استاندارد بدهد؟ این وضعیت باید در طول سال انجام شود و اگر در طول سال کالایی کیفیتش پایین آمد، باید استانداردش گرفته شود تا مردم با خیال راحت بدانند که این کالا همواره بر همان کیفیت قبلی است. خوشبختانه برخی از کارخانجات ما همه ISO ها را دارند اما بعضی ندارند و باید الزام شوند که این ISO ها را دریافت کنند.

به نظر می رسد هنوز نتوانسته ایم آنطور که باید و شاید با تولید محصولات با فناوری های روز دنیا منطبق باشیم؟ آیا اکنون قطعات لوازم خانگی به شکل وارداتی و مونتاژ شده است و یا تولید داخلی است؟

خوشبختانه برخی از شرکت های تولیدی ما برای اینکه بتوانند تولیدشان را بیشتر و با کیفیت کنند به فناوری روز دنیا مجهز شده اند و حتی آزمایشگاه های بسیار مدرن و در سطح بالایی را در خود کارخانه ایجاد کرده اند.

اما متأسفانه خریداران تنها از روی قیمت پی به این نکته می برند که کالایی کیفیت دارد، در حالی که ممکن است اینطور هم نباشد.

ببینید! هر کدام از این کالاها دارای برچسب انرژی هستند. در کنار این موضوع اگر با کیفیت و استاندارد باشند برچسب استاندارد روی آنهاست. همین الان که داریم باهم صحبت می کنیم، اصفهان بزرگ ترین تولید کننده جاروبرقی سطلی در کل کشور به شمار می رود و این مزیت بسیار بالایی است که متأسفانه بسیاری از مردم آن را نمی دانند و همین عامل باعث می شود که با هزینه بیشتر کالای بی کیفیت خارجی دریافت کنند.

شخصی را می شناسم که برای خرید کالای خارجی اقدام کرده بود در حالی که متوجه شد کالای ایرانی با برچسب خارجی به او فروخته شده است.

به این علت که مردم به دنبال جنس خارجی هستند برخی از تولید کنندگان ما به واسطه اینکه تولیداتشان شباهت ظاهری با کالاهای معروف خارجی دارند به صورت زیرزمینی کالای داخلی را به نام کالای خارجی کارتن می زنند و روی آن برچسب برندهای معروف را می چسبانند. اما آنها متوجه نیستند که با همه خبره بودنشان این موضوع یک اشکال ایجاد می کند و آن همان شماره سریالی است که نمی شود با آن کاری کرد. بنابراین خریدار می تواند با دنبال کردن شماره سریال کالا و تماس با کارخانه سازنده متوجه این موضوع بشود. در این رابطه خریدار می تواند به اتحادیه شکایت کند و ما بعد از بررسی در حضور اعضای هیئت مدیره اضافه قیمتی که مصرف کننده داده و به او اجحاف شده را پس می گیریم و فرد خطاکار را به مقامات بالا معرف می کنیم. روش دومی هم هست که فرد مصرف کننده و خریدار می تواند با شماره سه رقمی یا چهاررقمی خدمات پس از فروش تماس بگیرد و از این طریق متوجه بشود که خدمات پس از فروش سراسری است یا خیر. اگر اینطور نبود و مغازه دار اعلام کرد که جنس خریداری شده را خودش گارانتی می کند و بعد می فرستد قاعدتاً در حال تقلب است.

در مورد اجناس استوک هم صحبت کنید. فروشنده ها عنوان می کنند که این برندهای معروف خارجی یا بعضاً ایرانی بخاطر خَط و خَش سطحی بدون اینکه به موتور کالا آسیبی رسیده باشد، نصف قیمت فروخته می شود؛ آیا صحیح است که مردم به واسطه قیمت کمتر به فروشنده ها اعتماد کنند؟

اصلاً. بنده به عنوان نایب رئیس اتحادیه لوازم خانگی، موافق این کار نیستم به این خاطر که در حال حاضر بالاترین شکایات ما در اتحادیه مربوط به کالاهای استوک است. مردم فکر می کنند که این کالاها ضربه نخورده و موتورسالمی دارد در حالی که اینطور نیست و مردم نباید این کالاها را بخرند. این کالاها که بعضاً از حاشیه خلیج فارس به ایران وارد می شود، معمولاً دست دوم هایی هستند که رنگ آمیزی می شوند و با بسته بندی نو با عنوان جنس دست اول فروخته می شوند. این در حالی است که این کالاها که تحت عنوان استوک فروخته می شوند به صورت قاچاق وارد بنادر مرزی می شوند و از طریق لنج به شهرها می رسند. کالاهای بی کیفیتی که زمان زیادی از تولیدش گذشته و مصرف کننده قبلی به این علت که یخچالش را به روزرسانی کرده آن را به صورت دست دوم فروخته است.

این سئوالم ربطی به سئوالات قبلی ندارد اما به این علت که دغدغه برخی از مصرف کنندگان است می پرسم. بنا بر تماس های مردمی که داشته ایم. شهروندان گله مند هستند که تاریخ تحویل کالاها پس از فروخته شدن مشخص نیست و فروشندگان در تحویل کالای فروخته شده به تعهداتشان عمل نمی کنند و شکایاتی مبنی بر تأخیر در تحویل کالا داشتیم. به عنوان مثال کالایی پس از دو ماه که از موعد فروشش گذشته و تاریخ تحویل آن یک ماه قبل بوده به مشتری تحویل داده نشده و این امر چرخه ای از نارضایتی را برای مشتریان ایجاد می کند. این موضوع به خصوص در رابطه با برندهای معروف اصفهان مثل اسنوا به عینه مشخص است.

بله متأسفانه در برخی از شرکت های ما مشتری مداری نیست و جلب رضایت مشتریان در حالی که باید اولین و بالاترین اولویت همه‌ ما باشد، نیست. البته این موضوع ربطی به فروشنده ها ندارد و این نوع کالاها مربوط به بعضی از شرکت های ماست که قبل از اینکه تولید خود را به مرحله پایانی برسانند به فروشگاه های زیرمجموعه خود اعلام می کنندکه کالایشان را به فروش برسانند ولی کارخانه مورد نظر، کالا را دیرتر به دست فروشنده می رساند، فروشنده گناهی نکرده ولی مصرف کننده می آید و کالایش را می خواهد. این مورد یک مورد خاص است که در یکی از کارخانه های بزرگ تولیدی ما اتفاق می افتد و امیدواریم که رفع شود تا مردم در این رابطه گله ای نداشته باشند.