لادن ایرانمنش: ویدیویی که صدها ببننده دارد شعله های آتشی را نشان می دهد که از سر و کول کارخانه ای در خوراسگان بالا می رود. همزمان بر تعداد مردم در صحنه افزوده می شود، مردمی که برای تماشای سوختن و نابود شدن کارخانه، موبایل به دست گرفته اند تا لحظه ای از حادثه جا نمانند و بعد آن را وایرال کنند.

چندسالی هست که نه تنها شهروندان اصفهانی بلکه مردم در تمامی نقاط کشور با واکنش نه چندان مناسبی به حوادث شناخته شده اند؛ موبایل به دست بودن. حادثه تصادفات یا فرونشست زمین و یا حوادث دیگر همیشه با مردمی روبرو است که موبایل‌هایشان را روشن می کنند و فقط حادثه را به نظاره می نشینند.

کم‌توجهی برخی افراد به اهمیت همراهی با روند اجرای عملیات امدادی و عدم تجمع در جریان وقوع حوادث را متأسفانه در بسیاری از موارد شاهد هستیم که آخرین نمونه آن حادثه آتش سوزی بزرگ اصفهان در خیابان ارغوانیه بود.

ایم حادثه خوشبختانه خسارت جانی نداشت، که اگر شاهد جان باختن شهروندان دربند آتش یا نیروهای خدوم آتش‌نشانی بودیم، امروز شاید خون آنان نیز به نوعی به گردن مردم حاضر در صحنه و موبایل به دست بود. بماند که این حادثه و تجمع صدها نفر از مردم موبایل به دست در اطراف آن نه اولین و نه آخرین نوع از این حوادث است، حوادثی نظیر متروپل آبادان، پلاسکو تهران، تصادف یک تاکسی در خوزستان و سیل امسال در شهرهای مختلف کشور که با واکنش مشابه مردم همراه بود؛ حوادثی که نقطه مشترک همه آنها حضور افرادی است که گاهی مخل امداد رسانی هستند و یا ممکن است خودشان آسیب ببینند. حوادثی که بخشی از مولفه های موثر نجات جان و مال حادثه دیدگانش در گرو دور اندیشی همین هموطنان موبایل به دست بوده که اگر با پرهیز از تجمع در محل راه را بر نیروهای امدادی نمی بستند یا به جای عکس گرفتن به یاری آسیب دیدگان در صحنه می شتافتند شرایط به گونه ای دیگر رقم می خورد.

یک روان‌درمانگر و استاد دانشگاه با اشاره به وقوع چنین حوادثی می گوید: تهیه عکس و فیلم از حوادث غیرمترقبه به‌ویژه در لحظات بحرانی و بی‌توجهی به هشدارها در برخی افراد ناشی از عدم تخلیه هیجانی و نیازمند طراحی و تعریف اماکنی برای تخلیه هیجانات است.

به اعتقاد حسین ابراهیمی مقدم، یکی از مسائل اجتماعی که به ویژه در سال‌های اخیر در جامعه مشاهده می‌شود و به عنوان یک پدیده اجتماعی باید مورد بررسی قرار گیرد، بی‌توجهی برخی شهروندان به خطرات حوادث غیرمترقبه مانند سیل و زلزله با هدف عکسبرداری و فیلمبرداری است.

مسلماً فناوری تلفن همراه و اینترنت و اطلاع‌رسانی از طریق آن، یکی از مهم‌ترین اختراعات بشر امروز است که مانند هر فناوری دیگری فرهنگ خاص استفاده از خود را دارد، با این حال این فناوری درحالی زندگی روزمره ما ایرانیان را به سیطره خود درآورده که فرهنگ و شیوه استفاده صحیح از آن پشت در جا مانده و این می‌تواند به فرهنگ و سنت و اصالت ما ایرانیان به عنوان منبع وتولید کننده خرد آسیب برساند.

در عین حال یکی از توجیهات تماشاگران بی تفاوت، «چشم‌پوشی جمعی» است؛ وقتی جمعی حادثه ای را مشاهده می کند، هر فرد ناخودآگاه برای اینکه بفهمد باید مداخله کند یا نه، به طور خودکار به عکس العمل دیگران توجه می کند و چون همه حاضران مشغول پایش دیگران هستند، در نهایت هیچ کس مداخله نمی کند!

توجیه دیگر «رقیق شدن حس مسئولیت» است. در یک جمع بزرگ، هر کس انتظار می‌کشد که کس دیگری پیدا شود و مسئولیت کمک را قبول کند و مسئولیت مستقیمی که متوجه تک تک افراد می‌شود، «رقیق» می‌شود. به علاوه حضار از این بیم دارند که صلاحیتشان برای کمک، کمتر از مأموران پلیس یا پزشکان باشد و چنانچه بعداً این افراد صلاحیت‌دار از راه برسند، نحوه یاری رساندن آنها زیر سؤال برود؛ بنابراین، ترس از عواقب بد یاری‌رسانی یا از دست رفتن وجهه بین دوستان و افراد فامیل از عوامل اثر تماشاگران بی‌تفاوت است.