دریا قدرتی پور: فراخواندن یک فرزند در زندگی یک زوج، یعنی گذشتن از هزارتوی مشکلات و بروکراسی هایی که ممکن است چهار تا پنج سال به طول بیانجامد. زوج هایی که حالا در اصفهان عددشان رسیده به 2000 نفر. اکثر آنها نابارورانی هستند که می خواهند مشکلات پرپیچ و خم نداشتن فرزند را دور بزنند و به آرزویشان برسند.

آمار نشان می‌دهد از سال 92 تا 94 در برخی استان‌های پرجمعیت کشور، ناباروری به بیش از 20 درصد رسیده و اکنون در کشور حدود چهار میلیون زوج نابارور وجود دارد و اصفهان در جدول استان های کشور از نظر نرخ باروری از آخر رتبه هفتم را به خود اختصاص داده است. این یعنی سطح باروری کلی در اصفهان از 24 استان دیگر بدتر بوده و نسبت به 6 استان وضعیت بهتری دارد.

طبق گفته های مدیر گروه سلامت جمعیت و خانواده مرکز بهداشت استان، سال ۹۹ میزان باروری کلی در استان اصفهان 1/49 گزارش شده است.

هم اکنون به گفته مقامات بهزیستی در استان اصفهان یک هزار و 200 کودک فاقد سرپرست مؤثر وجود دارد که نزدیک به 700 کودک به خانواده‌ها و سرپرستی که مرجع قانونی مشخص می‌کند سپرده شده‌اند، همچنین شیرخوارگاه نرجس 100 نفر ظرفیت دارد اما روزانه حدود 20 تا 22 کودک در آن استقرار می یابند.

البته همه این کودکان شرایط فرزندخواندگی ندارند؛ یعنی اکثر این کودکان بدسرپرست به شمار می روند و حداقل یکی از والدین یا خویشاوندان نزدیک این کودکان در قید حیات است و وضعیت مشخصی دارد؛ بنابراین شرایط اینکه به مرحله فرزندخواندگی برسند را ندارند. اما آنهایی که شرایط دارند همچون دری برای عبور خانواده ها از بن بست نداشتن فرزند به شمار می روند.

گرچه عبور از این مرحله و ورود به این مسیر هم آسان نیست. تکمیل فرایند ثبت‌ نام در سامانه فرزندخواندگی بهزیستی و رسیدن نوبت به خانواده‌های واجد شرایط برای این متقاضیان تازه اول راه است؛ طی‌کردن جلسات مشاوره، مشاوره‌های پزشکی، روال اداری و قانونی فرزندخواندگی تا دریافت مدارک هویتی و شناسنامه برای عضو جدید خانواده حداقل به شش ماه زمان نیاز دارد.

بسیاری از زوج‌ها ممکن است شرایط مندرج در قانون را نداشته باشند، اما عده‌ای که قانون شامل حالشان می‌شود، می‌توانند این راه را انتخاب کنند اگرچه با توجه به تعداد زیاد خانواده ها و تعداد کمتر کودکان سالم این معضل وجود دارد که بسیاری از خانواده ها سال ها پشت نوبت بمانند.

در این میان تنها کودکانی می توانند تحت پوشش فرزندخواندگی قرار بگیرند که از هر لحاظ فاقد والدین یا خویشاوند باشند. «بهزیستی» نام خانوادگی اغلب این کودکان و یا نوزادانی است که توسط خانواده رها شده‌اند و هیچ رد و نشانی از اسم و مشخصات والدین کودک در دست نیست؛ نامی که گر چه در یکی دو سال اول برای طی‌کردن فرایند درمان و دیگر نیازهای کودکان گاهی به‌ کار می‌رود اما با بزرگ‌شدن این کودکان در شیرخوارگاه‌ها و آشنایی آنها با مفاهیم و کلمات، جای خود را به یک نام خانوادگی مشخص می‌دهد و اگر شرایط مناسب را داشته باشند به خانواده ها سپرده می شوند.

با وجود اینکه در سال های اخیر روند فرزندخواندگی نسبت به سال های گذشته آسان تر شده است اما با وجود این به گفته معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان با توجه به تعداد زیاد متقاضیان فرزندخوانده نسبت به فرزندان قابل واگذاری، فرایند واگذاری فرزند به متقاضیان، بسته به سن و جنس کودک، حدود 2 تا 4 سال طول می‌کشد.

عبدالرضا اسماعیلی، اعطای فرزندخواندگی را از گروه سنی نوزاد تا 16 سالگی عنوان می کند و با تأکید بر اینکه بر اساس قانون، سازمان بهزیستی تنها متولی کودکان بد سرپرست و بی‌سرپرست در ایران است، می گوید: بیشتر فرزندان قابل واگذاری به متقاضیان فرزندخواندگی بد سرپرست هستند.

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همچنین از شرایطی نام می برد که اگر متقاضیان فرزندخواندگی نداشته باشند نمی توانند به نتیجه برسند؛ این شرایط شامل تمکن مالی، سلامت جسمانی و روانی، عدم سابقه کیفری و عدم اعتیاد است. زمانی که تمامی این شرایط مهیا باشد، متقاضی فرزندخوانده پس از ثبت درخواست در سامانه فرزندخواندگی باید مدارک لازم را در این سامانه بارگذاری کند.

بعد از واگذاری فرزند، براساس دستورالعملی که وجود دارد، بازدیدها با فاصله زمانی یک‌ماهه انجام می‌شود و بعد از شش ماه، فاصله این بازدیدها شش ماهه می‌شود، همچنین بعد از صدور حکم دائم هر سال یک‌بار انجام می‌شود و بعد از اینکه سرپرستی دائم طفلی به خانواده‌ای واگذار شد باز هم نظارت‌ها ادامه دارد و متوقف نمی‌شود، اما با فاصله زمانی طولانی‌تر.

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان بر این نکته هم تأکید می کند که در صورت تأیید صلاحیت، سرپرستی کودکان اولویت با خانواده زیستی او است، اما در صورت عدم صلاحیت واگذاری، طفل به خانواده فرزندپذیر داده می‌شود.

او درباره اینکه آیا بعد از اینکه سرپرستی دائم کودکی طی فرآیندهای قانونی به خانواده‌ای واگذار شد، امکان سلب حق و بازگرداندن سرپرستی به والدین زیستی یا به سازمان بهزیستی وجود دارد؟ نیز می گوید: این امکان وجود دارد، اما منافع عالیه کودک در اولویت است و اگر این امر باعث آسیب روحی و روانی طفل شود به نفع کودک رأی داده می‌شود. اما این سختی‌ها گاهی به اندازه‌ای است که حتی گفته می‌شود، بزرگ کردن فرزند خونی راحت‌تر از فرزندخوانده است؛ پس باید با تأمل فرزندخوانده اختیار کرد.

در بحث فرزندخواندگی اولویت اول خانواده‌هایی هستند که فاقد فرزند بوده و پنج سال از ازدواج آنها می‌گذرد، اولویت دوم دختران مجرد بالای 30 سال و اولویت سوم خانواده‌های دارای فرزند و متقاضی فرزندخوانده هستند که بیشتر در قالب طرح مشک یا امین موقت به آنها فرزند واگذار می‌شود.

در سال گذشته 45 کودک به صورت موقت و 73 نفر به صورت فرزندخوانده به متقاضیان فرزندخواندگی در استان اصفهان واگذار شده اند؛ همچنین با درخواست فرزندخواندگی سه دختر مجرد اصفهانی سال گذشته موافقت شد که کودکانی که به این دختران به عنوان فرزند واگذار شد دارای بیماری خاص یا معلولیت بودند که به گفته مسئولان بهزیستی واگذاری آنها تأثیر مثبتی در شرایط این فرزندان داشته است.