نصف جهان: «انگار دیروز بود. روزهای گرم و پرالتهاب تابستان 1357 اصفهان. مردم مثل همیشه به کار وتلاش مشغول بودند اما دل‌ها گواهی می‌داد که اوضاع، آبستن رخداد‌های جدیدی است. هرچند هیچکس نمی‌توانست پیش‌بینی کند که چه خواهد شد. پس از وقایع قم و قیام تبریز و تظاهرات خونین یزد و دیگر شهرها، دولت پهلوی به کوشش آموزگار، نخست‌وزیر وقت توانسته بود با یک استراتژی چند جانبه، چند ماهی چهلم‌ها را از استمرار بیاندازد و شتاب حرکت مردم را بگیرد. البته نهضت ادامه داشت و در زیرپوست جامعه در غلیان بود. نمی‌دانم چرا این‌بار افکار عمومی ایرانیان انتظار آن را داشت که این آتشفشان از اصفهان سر برآورد. آخر اصفهان شهری مذهبی، فرهنگی و نیز صنعتی و کارگری بود و علاوه برآن از آمار بالای دانش‌آموزان و دانشجویان و تحصیلکردگان برخوردار بود. چند سالی بود که دانشگاه اصفهان به کانون فعال مبارزات علیه رژیم ارتقا یافته بود و دانشگاه جدیدالتأسیس صنعتی اصفهان نیز به مبارزات پیوسته بود. وجود آیت‌ا... طاهری و دیگر علمای مبارز در اصفهان و نجف‌آباد و خمینی‌شهر و اقامه نمازجمعه در اصفهان و نجف‌آباد و برگزاری اجتماعات و تظاهرات در اصفهان و شهرهای اطراف، ظرفیت مردمی‌شدن و اوج‌گیری جنبش را افزایش داده بود. همه این عوامل اجتماعی و انسانی به همراه موقعیت جغرافیایی اصفهان به مثابه چهارراه ایران انتظار خیزش در این خطه را طبیعی می‌کرد.«

اینها تنها بخشی از خاطرات سیدمحمود حسینی استاندار اصفهان در دولت اصلاحات بود که نشان از حضور وهمراهی مردم اصفهان با بنیانگذار انقلاب،حضرت امام خمینی(ره)را می دهد.

استان اصفهان همزمان با ساير شهرهاي كشور و در همراهي با رهبرانقلاب، عليه لايحه انجمن هاي ايالتي و ولايتي به پا خاست و در سال هاي بعد نيز نقش محوري در پيروزي انقلاب اسلامي بر عهده داشت. تصويب كاپيتولاسيون و دستگيري و تبعيد امام خميني(ره)، شعله هاي اعتراض مردم اصفهان را مشتعل تر ساخت. جريان مذهبي و متدين اصفهان، با تأسيس مدرسه هاي مذهبي، تشكيل انجمن هاي اسلامي، روضه خواني و ايجاد صندوق هاي خيريه و قرض الحسنه براي كمك به خانواده هاي انقلابي، در برابر فرهنگ شاهنشاهي ايستادگي كردند. تلاش براي به نتيجه رساندن انقلاب در اين خطه تا بدانجا رسيد كه اين مردم، قبل از پيروزي انقلاب در 22بهمن 1357 اداره شهر را به دست گرفتند و براي نخستين بار پرچم «حكومت اسلامي» را در كشور به اهتزاز درآوردند.

پیوند ناگسستنی که از عصر صفویه میان بازار و مذهب در اصفهان ایجاد شده تا امروز ادامه داشته است و تبلور آن را می توان درانقلاب 57 به خوبی مشاهده کرد. قرارگرفتن بازار در كنار مساجد در ميـدان امام (ره) بـه نوعي نشان پيوند بازار با روحانيت در اين شهر است. بازار اصفهان در طول تاريخ صد سال گذشـته در حوادث بسياري چون جنبش تنباكو، انقلاب مشروطيت، نهضـت ملـي شـدن صـنعت نفـت و انقـلاب اسلامي نقش آفريني كرده است.

حضور مردم اصفهان در کنار امام خمینی(ره) نشان از یک پیمان تاریخی می دهد که مردم این شهر نسبت به رهبران مذهبی و انقلابی خود پیش تر در طول تاریخ ثابت کرده اند که همیشه در کنارآنها ایستاده و ثابت قدم مانده اند.

اما علاقه امام خمینی(ره) به شهر اصفهان به سال های دور و حضور پدر ایشان در اصفهان باز می گردد. سید مصطفی پدرامام (ره) که در خمین او را «آقای موسوی» و «آسید مصطفی» خطاب می‌کردند، کمی پس از ازدواج برای ‏ادامه تحصیلات راهی اصفهان شد. سید مصطفی تحصیلات دینی خود را در اصفهان و تحت نظر میر محمدتقی مدرسی ادامه داد. پس ‏از آن به همراه همسر و نخستین فرزندش- مولود آغا- راهی نجف و سامرا شد.‏

این علاقه به شهر اصفهان تا دوران آغاز جوانی امام(ره) نیز ادامه داشت که پس از تحصیلات مقدماتی‌اش در سال ۱۲۹۹ هجری شمسی، برادر بزرگ‌تر وی، سید مرتضی، او را برای تکمیل تحصیلاتش، با خود راهی اراک کرد. در آن سال‌ها اراک به دلیل حضور آیت‌ا... عبدالکریم حائری یزدی به مرکز مهمی برای یادگیری علوم دینی تبدیل شده بود، به‌گونه‌ای که امام(ره) که پیش از عزیمت به اراک، قصد داشت تحصیلات خود را در اصفهان ادامه دهد، به دلیل حضور آیت ا... حائری یزدی در اراک به این شهر مهاجرت کرد.

حتی ایشان در سخنرانی خود در بهشت زهرا(س) و پس از بازگشت به ایران در بهمن 57، مردم اصفهان را نیز از یاد نبرده وبیان داشتند: «آنهایی که در اصفهان و در سایر جاها، اینها تکلیف شرعی، ملی، کشوری خودشان را دانستند و به ملت ملحق شدند و پشتیبانی از نهضت اسلامی ملت را کردند ما از آنها تشکر می‌کنیم و به اینهایی که متصل نشدند می‌گوییم که متصل بشوید به اینها.«

صبحگاه 14 خرداد ۱۳۶۸ چه گذشت؟

صبح ۱۴ خرداد 1368 از ساعت 6 صبح مساجد اصفهان از مسجد سید تا مسجد امام(ره) و در دیگرنقاط شهر از بلندگوها، نوای قرآن به گوش می رسید. ساعت 7 صبح اما رادیو خبری را ‏پخش کرد که مردم را به خیابان ها آورد:«بسم ا... الرحمن الرحیم، انا لله و انا الیه راجعون، روح بلند پیشوای مسلمانان و رهبر آزادگان ‏جهان حضرت امام خمینی(ره) به ملکوت اعلاء ‏پیوست.»‏ ‏ پخش قرآن در اصفهان تمام شدنی نبود. عده ای خبر را باور نمی کردند. عده ای دیگر در غم امام رفته خود بر ‏سر وصورت می زدند. به هرشکل و وسیله ای که بود مردم اصفهان می خواستند خود را به تهران برسانند تا شاید باور کنند که این خبر ‏درست نباشد اما... «وفا»ی تاریخی اصفهان در مرگ امام خود وصف ناشدنی بود و استان اصفهان در آن سال پیراهن مشکی بر تن ‏خود کرد. مردمی که با امام خود هم پیمان شده بودند برای انقلاب ،حال در بهار انقلاب، امام خود را از دست داده بودند.‏

بی شک حضور مردم اصفهان در مراسم وداع در مصلای تهران در ۱۶ خرداد در نزدیکی بهشت زهرا(س) (قبرستان اصلی شهر تهران) ‏به یاد ماندنی ترین حضور بود ونشان داد مردم اصفهان «وفا»ی تاریخی را در حق رهبر مذهبی و انقلابی خود به کمال رسانده اند.‏