نصف جهان : پيرمردهاي قديمي و افرادي که از کودکي در محلات اصفهان زندگي کرده اند تاريخچه دقيقي از آنچه امروز شهر اصفهان به آن تبديل شده مي دانند. باغ هايي که به بهانه توسعه و پيشرفت يکي پس از ديگري نابود و تبديل به خيابان، کوچه وميدان شده است.

باغ ارم، باغ اعتمادالدوله، باغ ايشيک آقاسي باشي، باغ بادامستان، باغ برج و باغ حاج صالح درضلع شرقي چهارباغ نو (مقصود چهارباغ خواجو است)، باغ بزرگ عباس آباد در ضلع غربي چهارباغ، باغ پهلوان حسين که مادي نياصرم از وسط آن مي‌گذشته‌است، باغ تخت در ضلع غربي چهارباغ، باغ چرخاب، باغ چيني خانه در حوالي چهارباغ، باغ قورچي‌ها و باغ انارستان و سقاخانه که در حال حاضر به استثناي باغ چهلستون و باغ هشت بهشت و چهارباغ اثر ديگري از باغ هاي مشهور آن زمان باقي نمانده‌است. باغ قوشخانه در محله قديمي طوقچي که مرکز تربيت قوش هاي شکاري و محل استقبال شاهان صفوي از مهمان هاي خود بوده‌است،باغ گلدسته، باغ شيرخانه در ضلع شرقي چهارباغ، باغ ماما سلطان، باغ هزارجريب که از همه باغ هاي ديگر وسيع تر و زيباتر بوده و در دامنه شمالي کوه صفه و در محل فعلي دانشگاه اصفهان و شرق و شمال آن گسترده بوده‌است و سياحان خارجي عصر صفويه اين باغ را در سفرنامه هاي خود «بهشت شاه‌عباس» و نيز باغ عباس‌آباد که به شخص شاه عباس اول انتساب دارد نام داده‌ اند. و بسيار باغ هاي ديگر،همه به مرور زمان تجزيه شده اند. ناژوان تنها باغ شهري است که امروز باقي مانده و از گزند ساخت و ساز و تراکم فروشي شهرداري در امان مانده است.

امروز از آن باغ هاي سرسبز و پر ميوه شهر اصفهان تنها ميراثي که برجاي مانده انواع درختان توت، بعضاً برخي «چينه» هاي قديمي باغ ها، درب هاي چوبي و چاه هاي آبي است که در سطح خيابان شهر پراکنده شده است.

چاه هاي آب در سطح شهر بلا استفاده هستند و با تغيير کاربري زمين ها از کشاورزي به مسکوني و تبديل آنها به خيابان و کوچه هنوز اين چاه ها در کنار جوي هاي آب قرار دارند و بخش اعظمي از آب هاي زيرزميني در حال تلف شدن هستند.يکي از خيابان هاي اصفهان که تعداد فراواني چاه آب در آن وجود دارد خيابان فروغي است که از ابتداي آن تا بعد از چها راه پنج رمضان وانتهاي آن و نرسيده به ميدان، اين چاه هاي آب به پراکندگي فراوان ديده مي شوند. انباشت آب ها در جوي ها همراه با آشغال ها و ديگر مواد زايد به خصوص در شب ها باعث سر ريز آب وآشغال به خيابان و کوچه هاي اطراف شده است. که متأسفانه مأموران شهرداري نيز در جمع آوري زباله هاي کنار خيابان به روش «پرتابي» عمل مي کنند که در اين روش بگير و نگير فراوان دارد. ازآنطرف کيسه آشغال را به سمت ماشين زباله نشانه مي گيرد اما از طرف ديگر يا سوارخ مي شود و يا داخل جوي آب پايين مي آيد.جمع شدن اين آب ها و بسته بودن بيشتر پل ها و تجمع زباله هاي خشک و تر از سوي ديگر سبب شده است که بيش از پيش در اين خيابان شاهد حضور و تردد موش هايي باشيم که بيشتر طعنه به گربه هاي اين خيابان مي زنند تا موش!

نگاهي تاريخي به خيابان فروغي

خيابان فروغي از ميدان شهدا آغاز و به ميدان جمهوري ختم مي شود. ازنظر جغرافيايي اين خيابان در شمال غربي اصفهان قرار گرفته است. کار آسفالت کشي اين خيابان به دهه 1320 شمسي بر مي گردد و در دهه 1330 يعني پس از تأسيس و آزادسازي، آخرين خيابان شهر اصفهان بود. پيش از آسفالت کشي، اين خيابان در اصل جاده خاکي بوده است. خيابان فروغي شامل چند محله است که عبارتند از : پاچنار الوار، بهارستان، آسياب، شهشهان، دستگرده، عليقلي آقا،قبله دعا،تيران و آهنگران، بيدآباد، آب بخشگان و...

فلکه شهدا در انتهاي شمالي چهارباغ پايين قرار دارد، تا قبل از سال 1314 قبرستان وسيعي بود به نام آب بخشان و قبور بسياري از بزرگان اهل علم و دانش از علما و مجتهدين و ادبا و شعرا و نويسندگان در آنجا بود. هنگام احداث خيابان هاي چهارباغ پايين ، ابن سينا، فروغي، کاوه و مدرس همه از بين رفت. وجه تسميه اين ناحيه که به مردبان شهرت داشته، آن است که: نهر بابا حسن که از بيدآباد به چهارسوق عليقلي آقا مي آيد در اينجا به دو قسمت شده، قسمتي به سمت باغ کاعنايت و فلفلچي و سودان و قسمت ديگر به سمت استواري باغ و شيرنان و سيف آباد و دودانگي مي رود. نهر باباحسن يک شعبه از مادي فدن مي باشد. به اين مناسبت آنجا را آب بخشان ( يعني مرکز بخش آب) گفتند. از مؤسسات دولتي که در اين قبرستان ايجاد شد دبستان تبريزي، مرکز بهداشت و درمان و هنرستان دخترانه را بايد نام برد. بقيه گورستان غير از خيابان ها و فلکه به صورت خانه و مغازه درآمده است و اکنون از نقاط معمور و آباد شمال اصفهان به شمار مي رود.چارسو و بازار عليقلي آقا در محله عليقلي آقاست و باني اين آثار خود عليقلي آقا از رجال معروف شاه سلطان حسين صفوي است. محله آسياب محله اي بود که در آن آسيابي وجود داشت که با استفاده از نيروي آب نهر بيد آباد ، به چرخش در مي آورد گندم هايي را که قاطران آورده بودند ، آسياب مي کردند. محله شهشهان در نزديکي فلکه شهدا و خيابان ابن سينا و محله بهارستان نيز در نزديکي همين فلکه و ابتداي خيابان فروغي قرار دارد. در محله بيدآباد که در جنوب خيابان فروغي واقع است، بازارچه اي قرار دارد که بازارچه بيدآباد يا مسجد سيد نام دارد. وجه تسميه بيدآباد بدين دليل بوده که در اين محل درختان عظيم و تنومند بيد وجود داشته که بعد از ايجاد محله بيدآباد، همين نام به آن اطلاق شده است. قدمت بازارچه بيد آباد با تاريخ بناي مسجد سيد همزمان است و ساخت آن در قرن سيزدهم شروع شد.حال با اين تفاسير و شناخت نسبي با تاريخچه اين خيابان بايد نسبت به آب هاي زيرزميني، چاه ها و چشمه هايي که در اين خيابان از سده هاي قبل به ارث رسيده و هنوز خشک نشده اند تجديد نظر کرد. سازمان هاي متولي چه شهرداري و چه سازمان آب بايد نسبت به اين چاه ها اقداماتي را انجام بدهند تا بتوان از آنها بهينه مصرف کرد. با توجه به اينکه اصفهان در معرض خشکسالي و کمبود آب قرار دارد بايد نسبت به منابع پنهان آبي به درستي وبا آگاهي عمل کرد.