رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی تاکید کرد:جایگاه شعر در فرهنگ ایران به اندازه‌ای بالاست که شعر را باید جزیی از هویت ملی ما ایرانی‌ها به حساب آورد و گفت هر که با شعر آشناتر باشد، به همان اندازه ایرانی‌تر است.

امروز، 27 شهریور ماه، روز «شعر و ادب فارسی» است؛ روزی که دست کم یک بار در سال به یادمان می‌آورد که صاحب چه گنجینه‌ بی‌بدیلی هستیم و با آنکه از گذشته تاکنون همواره این خوانِ پرنعمت برایمان گسترده بوده و درِ این باغ رنگارنگ به رویمان گشاده، اما بسیاری از ما میراث‌ خوارانِ شعر و ادب فارسی، لقمه‌نانی ‌نخورده از پای این سفره برخاسته‌ایم و شاخه‌ گلی‌ نچیده از کنار این بوستان گذشته‌ایم.

امروز، روز پاسداشتِ گنج کهنی است که ریشه در اسطوره و تاریخ و آیین و احساس و عشق و عرفان دارد؛ گنجینه‌ای بی‌مانند که گوهرتراشانی چون رودکی و فردوسی و عطار و انوری و خاقانی و نظامی و مولانا و سعدی و خواجو و امیرخسرو و حافظ و جامی و صائب و بهار و نیما و اخوان و شهریار و پروین و سایه و قیصر، گوهرهای قیمتی آن را به صیقلِ ذوقِ لطیف تراش داده‌اند و خازنانی چون بلعمی و بیهقی و خواجه عبدالله انصاری و عنصرالمعالی و خواجه نظام‌الملک و نصرالله منشی و سهروردی و میبدی و ابوالفتوح رازی و عطاملک جوینی و نجم دایه و خواجه نصیر‌الدین طوسی و عوفی و زیدری و کاتب ارّجانی و عبداللطیف طسوجی و دهخدا و فروزانفر و همایی و خانلری و مینوی و محجوب و زرین‌کوب و شهیدی و دبیرسیاقی و مهدی محقق با سلاحِ قلمِ ظریف به نگاهبانیِ آن پرداخته‌اند.

به مناسبت این روزِ بزرگ و مهم، خبرگزاری ایرنا، دیدگاه دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، را درباره امروزِ شعر فارسی جویا شده است.

** نزدیکی شعر فارسی به طبیعت

 آقای دکتر، به نظر شما مردمانِ سده‌های پیشین ارتباطشان با شعر قوی‌تر نبوده است؟ چرا امروزه حضور شعر در زندگی مردم کم‌رنگ‌تر شده است؟

حداد عادل - مردم ایران دیروز با شعر پیوند بیشتری داشته‌اند. یکی از دلایل این پیوند، نزدیکی آن‌ها با طبیعت بوده است. شعر فارسی در تاریخ ایران و جامعه ایران در حکم یک «رسانه» بوده است. امروز که به مدد فنّاوری‌های نوین رسانه‌های متنوعی به وجود آمده، گویی برای شعر از این‌ حیث رقیبی پدید آمده است. فی‌المثل سینما آن تصویرهایی را که شاعر در گذشته در ذهن خود تخیّل می‌کرد و به مدد شعر وارد قوّه خیال دیگران می‌کرد، جلوی چشم مردم به تصویر می‌کشد.

** معنی ایرانی بودن

 پس با وجود چنین شرایطی که رقیبانی جذاب برای شعر پیدا شده‌اند، چرا جوانِ امروزی باید در پی شعرِ فارسی باشد؟

حداد عادل - جوان ایرانی، ایرانی است. مسلّماً او همیشه جوان نخواهد ماند، اما همیشه ایرانی خواهد ماند. باید از خودمان بپرسیم «معنی ایرانی بودن چیست؟». هر پاسخی به این سؤال داده شود تاریخی بودن و تاریخ داشتن و پیوند با گذشته داشتن در آن مندرج خواهد بود.

شعر فارسی در طول تاریخ گنجینه‌ای است که احساسات دست‌کم هزار ساله نیاکان ما و افکار و عواطف و جهان‌ بینی آن‌ها را در خود جای داده است. آشنایی با شعر فارسی، آشنایی با گذشته و پیشینه و ریشه خود و در حقیقت آشنایی با هویت تاریخی خود است و نوعی «خودشناسی» به معنی تاریخی و ملی آن است.

** دل نکندن از طعم شیرین شعر فارسی

 به نظر جناب‌عالی حال چه باید کرد تا جذابیت‌های این «شعر» که به حق «قند پارسی»‌اش خوانده‌اند، برای امروزیان آشکار شود و منجر به آشنایی بیشترِ آنان با ریشه و پیشینه تاریخی خود شود؟

حداد عادل - وصف قد و بالای تو هرگز نتوان گفت جز اینکه قد افرازی و گویم که چنین است

جاذبه‌های شعر فارسی نیازی به تبیین ندارد، چنان‌که اثبات زیبایی‌های بهار نیازی به استدلال ندارد. کافی است پنجره را باز کنیم و به باغ نگاه کنیم. جوانان امروز هم کافی است شعر شاعران بزرگ فارسی را بخوانند و جاذبه‌ها و لطف‌ها و ظرافت‌ها و شیرینی‌های آن را ببینند. اگر کسی طعم شیرین شعر فارسی را بچشد دیگر از آن جدا نخواهد شد.

** توصیه به خواندن شعر از سعدی تا فاضل نظری

 و اگر این جوان بخواهد شعر شاعران فارسی زبان را بخواند، شما چه شاعرانی را به او توصیه می‌کنید؟

حداد عادل - توصیه من به جوانان امروزی این است که از شاعران قدیم، سعدی و حافظ و نظامی را عزیز بدارند و در میان شاعران قبل از انقلاب اسلامی، به زبان شاعرانه و در عین حال استوار و فصیح اخوان ثالث توجه کنند، و در میان شاعران امروز از خواندن شعر شاعرانی مانند «قیصر امین‌پور» و «علیرضا قزوه» و «فاضل نظری» غافل نمانند.

** من ناامید نیستم

ایرنا: آقای دکتر، با وجود آنکه شعر بسیاری از شاعرانِ گذشته و حتی سروده‌های برخی از سرایندگانی که در دهه‌های اخیر می‌زیسته‌اند نیز همواره در ذهن و خاطر عامه مردم حضور داشته است؛ چرا امروزه کم‌تر شاعری می‌تواند در میان توده مردم جایگاهی برای خود به دست آورد؟

حداد عادل - بخشی از پاسخ این سؤال همان است که پیش‌تر درباره رقیبانِ امروزی شعر بدان اشاره شد. اما من ناامید نیستم از اینکه در دوران ما هم شاعرانی پیدا شوند تا به قول شما «در میان توده‌های مردم برای خود جایگاهی به دست آورند». ممکن است در هر صد سالی دو سه نفر به چنین موقعیتی برسند و ما هنوز وقت داریم.

** قوت شعر به درون‌مایه اش است

شما ماندگاری شعر را در چه چیزی می‌بینید؟

حداد عادل - شعر، با قوّتِ درون‌مایۀ خود قوّت می‌گیرد. هرچه محتوای شعر انسانی‌تر و اجتماعی‌تر و معنوی‌تر باشد امکان ماندگاری آن بیشتر می‌شود. در دوران ما شعرهایی که مثلاً با نظر به دفاع مقدس و جنبه‌های معنوی و اجتماعی و انسانی آن سروده شده، ارزش بیشتری، در مقایسه با شعرهای کم‌محتوای دیگر دارد.

** هرکه با شعر آشناتر باشد، به همان اندازه ایرانی‌تر است

 در دهه‌های اخیر شماری از اندیشمندان و ادیبان کوشیده‌اند با نوشتن کتاب‌ها و مقاله‌ها، بر اهمیت شعر فارسی و شاعران فارسی‌زبان در جهان، تأکید کنند. به نظر شما شعر فارسی در مقیاس با شعر در ممالک و زبان‌های دیگر چه جایگاهی دارد؟

حداد عادل - چنین مقایسه‌ای اگر قرار باشد به شیوۀ علمی و منطقی صورت گیرد کاری دشوار است و مستلزم احاطه بر جایگاه شعر در زبان‌های دیگر، به‌ویژه در زبان‌های اروپایی است. اما به طور کلی می‌توان گفت شعر در بعضی زبان‌ها و فرهنگ‌ها، به‌صورت نسبی، جایگاه مهم‌تری دارد. جایگاه شعر در فرهنگ ایران به اندازه‌ای بالاست که شعر را باید جزیی از هویت ملی ما ایرانی‌ها به حساب آورد و گفت هرکه با شعر آشناتر باشد، به همان اندازه ایرانی‌تر است.