سال 71 در ايران اتفاقي رخ داد، که تعجب تمام کارشناسان شرقي و غربي را برانگيخت؛ ايراني ها 20 سال زودتر از پيش بيني ها موفق به مهار رشد جمعيت شدند.

بعد از انقلاب اسلامي رشد جمعيت افزايش پيدا کرد و در دهه 60 جمعيت کشور به60 ميليون نفر يعني حدود دو برابر جمعيت قبل از انقلاب رسيد. اين افزايش جمعيت به نوعي اعتقادي بود و در حالي صورت گرفت که انقلاب نوپاي ما درگير مسائلي چون تحريم هاي اقتصادي و جنگ بود.اواسط دهه 60 با تصويب مجلس، سياست کنترل جمعيت شروع شد و برآورد جمعيت شناسان اين بود که نرخ رشد جمعيت به اين زودي ها کاهش پيدا نخواهد کرد و حتي تا سال 1391 به رشد 2 درصدي دست نخواهيم يافت، اما آنچه پيش بيني شده بود در سال 1391 اتفاق بيافتد در سال 1371 اتفاق افتاد.

در حالي که در نيمه دهه 60 ميانگين سني جمعيت کشور به 21/7 سال رسيده بود، اين عدد در سرشماري سال 1385 به27/97 رسيد و در دهه اخير به 31/1 رسيده است و اين نمايانگر مراحل اوليه انتقال هرم سني جمعيت ايران از مرحله جواني به سالخوردگي جمعيت است. نرخ باروري در ساليان اخير کاهش چشمگيري داشته است و به 1/8 فرزند در سال 1395 رسيده که در حال حاضر ايران پايين‎ترين نرخ باروري دنياي اسلام را به خود اختصاص داده‌است.

دکتر «نيکولاس ابرشتات» از محققان انستيتو انترپرايز آمريکا در مقاله‌اي مي‌نويسد: «کاهش نرخ باروري در ايران طي 30 سال گذشته حيرت‌انگيز و معادل 70 درصد بوده است. اين ميزان يکي از سريع‌ترين و چشمگيرترين آمارهاي کاهش باروري در تاريخ بشر بوده است! با توجه به آمار اداره سرشماري آمريکا، تا سال 2040، درصد افراد سالمند بالاي 65 سال در ده کشوري که بيشترين جمعيت مسلمان را دارند، از جمله اندونزي، ايران، الجزاير و مراکش، از درصد سالمندان حال حاضر آمريکا بيشتر خواهد بود.»

آمارها مي گويند بيش از 30 درصد جمعيت كشور در سال 2050 سالمند مى شوند و اين آمار از ميانگين جمعيت جهان و آسيا در سال 2050 بالاتر خواهد بود.

ابوالفضل ذوالفقاري، عضو هيئت علمي گروه جامعه شناسي دانشگاه شاهد با اشاره به اينکه بعد از انقلاب سياست ها به طرف رشد جمعيت رفت که البته جنبه ايدئولوژيک هم داشت و در زمان جنگ هم صحبت از کنترل جمعيت عقلاني نبود؛ اظهار داشت: سياست هاي دهه 60 افزايش جمعيت بود و زاد و ولد شتاب بالاي 3 درصد گرفت و سياست هاي تشويقي مثل زمين و مسکن رايگان و امتيازات ديگر در اين افزايش مؤثر بود که سير مهاجرت به کلانشهر ها را هم ايجاد کرد و خيلي ها هم از اين امتيازات استفاده کردند.

وي اضافه کرد: زمان مرحوم هاشمي رفسنجاني افزايش جمعيت، فشار روي منابع دولت را بسيار زيادکرد و مسائلي مانند تغذيه، آموزش، بهداشت و... براي مولودين مورد بحث بود که حتي برخي مدارس تهران سه شيفته کار مي کردند ولي جوابگو نبودند در يکي از مناطق جنوبي تهران با اينکه سالي 20 مدرسه بهره برداري مي شد ولي مدارس همه دو شيفته و سه شيفته بودند.لذا سياست کنترل جمعيت ابلاغ شد و مؤسسات بين المللي هم در اين راستا کمک مالي کردند.

ذوالفقاري علت مهم و اصلي کاهش نرخ باروري کنوني را اقتصادي دانست و افزود: زن و شوهر تحليل هزينه و فايده را در فرزندآوري مي کنند و بنا به همين دلايل ازدواج هم کمتر صورت مي گيرد و اين باعث کاهش نرخ جانشيني جمعيت شده است.