نصف جهان: با نگاهي به تجربيات و ارزيابي عملکرد شهرداري ها و با بررسي نقايص و کاستي ها و خلأهاي موجود در شهرها، آنچه که بيش از همه خودنمايي مي کند، «سيماي شهري» است. بسياري از ما شهروندان و شهرنشينان وقتي کمي با تأمل به اطراف خود مي نگريم، به رغم زيبايي هاي طبيعي، به معناي واقعي متأسفانه مشاهده مي کنيم که شهرهاي مان تبديل به مجموعه اي نابهنجار و نازيبا از ساخت و سازها و طراحي هايي شده است که سيماي شهر را دگرگون ساخته است.

توجه به مقوله زيبايي شهري، امري است در جهت پاسخگويي به نيازهاي روحي و رواني شهروندان در محيط هاي شهري که در جهان امروز به سبب تغيير شيوه هاي زندگي و ظهور نيازهاي جديد، بيش از گذشته پرداختن به آن ضروري است.

زيباسازي شهر يکي از ملزومات اجتناب ناپذير شهرهاي امروزي بوده و با ماشيني شدن شهرها، لزوم زيبايي در شهر براي همه احساس مي شود. بطور کلي مي توان سيماي شهري را با نماي ساختمان ها اعم از مسکوني، تجاري، اداري، باجه ها، ايستگاه هاي اتوبوس، کيوسک تلفن، کيوسک روزنامه، نورآرايي معابر، فضاهاي سبز و آب نماها، تبليغات اعم از ثابت و متحرک، وسايل نقليه عمومي، ويترين و تابلوي مغازه ها، پوشش و آرايش شهروندان و بطور کلي ويژگي هاي کاربرد رنگ در فضاهاي شهري عنوان کرد.

در يک تعريف ساده تر، زيباسازي شهري به کليه اقدامات آگاهانه اي گفته مي شود که به ارتقاي کيفيت محيط شهري و ارتباط بيشتر شهر و شهروند بيانجامد.

بنابراين بايد مفاهيم اصولي و بنيادي از جمله سازماندهي فضا و کالبد شهر، هويت و دلبستگي فرهنگي، ايمني شهر و شهروند، سلامت شهروند، اقتصاد پايدار و رفاه و آسايش را در کليات زيباسازي شهري ديد.

در واقع زيبايي چيزي است که درک مي شو،د اما نمي توان آن را تعريف کرد. پس مي توان گفت زيبايي مفهومي است و از انواع محسوس که با قواي ظاهري درک مي شود، غيرمحسوس که با قوه خيال انسان درک مي شود و زيبايي معقول که با قوه عقل انسان درک مي گردد، تشکيل شده است و اغلب متفکران و فيلسوفان ضمن بها دادن به دو نوع اول زيبايي، زيبايي معقول را زيبايي حقيقي دانسته اند.

اگرچه زيباسازي بايد در همه سازمان ها و ادارات مورد نظر قرار گيرد، اما شهرداري ها به عنوان يکي از ارکان مهم و تأثيرگذار در مديريت شهري، مي توانند نقش به سزايي در امر زيباسازي شهر ايفا نموده و بخشي از معضلات و ناهماهنگي ها را از چهره شهر مرتفع سازد.

زيبا سازي در قوانين

قوانين مرتبط با امور زيباسازي عبارتند از:

■ ماده 55 قانون شهرداري ها: حفظ نظافت و زيبايي شهر

■ بند 14 ماده 55: رفع خطر از ملک هاي خطرناک، مرمت بافت فرسوده و بهسازي اين املاک و تبديل کردن آنها به سفره خانه، موزه و فرهنگسرا و ...

■ ماده 92 قانون شهرداري ها: تخلفات ديوار نويسي و نصب پوسترهاي غيرمجاز و از اين قبيل . . .

■ بند 27 ماده 55: هرگونه عملياتي که در حفظ نظافت و زيبايي شهر مؤثر باشد.

■ ماده 110 قانون شهرداري ها: حصار کشي و رفع معضل زمين هاي باير و ملک هاي نيمه کاره که مي توان از ديوارهاي پيش ساخته زيبا و مدرن و يا حصار فضاهاي مخروبه و رنگ آميزي به زيباسازي کمک کرد.

آنچه که سيماي شهري ما را دگرگون مي کند

• رنگ زدن هاي بي مورد و غير اصولي که باعث هدر رفتن منابع مالي و آشفتگي بصري مي شود.

• خريد و جانمايي و نصب بي اساس و غير اصولي مبلمان شهري که سبب هدر رفتن منابع مالي، اغتشاش بصري و شهري بي هويت مي شود و با سليقه اي عمل کردن و عدم رعايت اصول مدرن زيباسازي، به ايجاد آلودگي ديداري و فضاهاي نازيبا در شهر کمک مي کند.

• نورپردازي هاي بي نظم و غير اصولي در ميادين و معابر

راهکارهايي براي گريز از سيماي نازيباي شهرها

بنابراين بايد با هدف ارتقاي کيفيت و زيباسازي فضاهاي شهري به اهداف عملياتي زير دست يابيم

• تأمين دسترسي هاي ايمن و راحت از طريق بازسازي کف مسيرهاي پياده با استفاده از کف پوش هاي يکنواخت و هماهنگ و هدايت آب هاي سطحي به جوي ها و فضاهاي سبز حاشيه.

• بازسازي لبه هاي پياده رو ها، محل تلاقي پياده رو با جوي ها و خيابان جهت تسهيل حرکت ويلچرها و کالسکه.

• بازسازي و اصلاح محل تلاقي مسيرهاي عابر پياده با سواره رو ها.

• پوشاندن جوي هاي آب با شبکه هاي فلزي ريز و کوچک که براي سهولت در تميز کردن جوي ها در نقاطي از مسير، درب مي توان براي آنها تعبيه نمود.

• اصلاح ورودي مغازه ها و ادارات براي تسهيل حرکت معلولان و سالمندان

•ايجاد گروه هاي هميار شهرداري و يا کمک گرفتن از شوراياران و نظرات آنها در زيباسازي و دادن اختياراتي به آنان در اين جهت؛ زيرا مشارکت دادن مردم گامي است به سوي شهري زيبا و سالم.

• بازسازي و بهسازي و ايجاد فضاهاي سبز در حاشيه پياده روها، خيابان ها و بلوارها

• استفاده از گياهان و درخت و درخچه هاي زينتي مناسب در زيباسازي شهر.

•کاشت گل هاي فصلي در حاشيه درختان ودرختچه ها و در جعبه هاي مخصوص گل براي مکان هايي که نمي توان مستقيماً در زمين گل کاشت.

•کاشت و نگهداري گل هاي گلداني توسط مغازه دارها و ساير ادارات به خصوص در خيابان هاي قديمي شهر.

• تخريب ساختمان هاي خطرساز

•شناسايي ساختمان هاي خطرساز و تخريب آنهابا هماهنگي مالکان و درصورت امکان، اجاره اين مکان ها و تبديل آنها به دکه يا مغازه هاي سبز مانند فروش انواع گل و گياهان و يا فضاهاي استراحت.

• بازسازي و ارتقاي کيفيت نماهاي ساختمان هاي موجود در حاشيه خيابان ها با توجه به انواع آلودگي هاي موجود در نماها اعم از محيطي، ساختاري و نوشتاري و تصويري که با بررسي و اقدام جهت پاکسازي اين آلودگي ها به تفکيک (نماي سنگي ، آجري، سيماني و . . . ) هر کدام به شيوه خاص خود پاکسازي شوند نه رنگ آميزي روي آنها.

■■■

آراستگي محيط شهري که عبارت است از: رفع آلودگي هاي بصري در فضاهاي شهري و حذف اضافات به شکلي که منجر به ارتقاي کيفيت محيط شهري شود که در قدم اول بايد کليه آلودگي هاي ديداري در سطح شهر شناسايي و بررسي گردند و نسبت به رفع اين معضلات، با پاکسازي و شستشوي نماها و جداره هاي آلوده شهري اقدام گردد.

• پاکسازي و شستشوي در و کرکره هاي واحد صنفي که بايد يکبار در سال رنگ و هر سه ماه شستشو شود. البته بر اساس ميزان آلودگي محيط، استفاده از رنگ تصويب شده سازمان يا کميته زيباسازي معمولاً براي هر منطقه رنگ متفاوت و حتي مي توان براي معابر و خيابان هاي اصلي از کرکره هاي جديد و مدرن برقي استفاده نمود.

• حفظ يکپارچگي در معماري نماها با تأکيد بر بافت آن خيابان به لحاظ تاريخي و قدمت و با وضع ضوابط مشخص.

• استفاده از نقاشي هاي ديواري

•ترميم پل هاي روي جوي آب و لايروبي مستمر آنها و ترسيم جداول

•رفع نواقص دريچه ها روي کانال ها و جوي ها

• بهسازي شبکه پياده روها

•حذف زوائد اضافي و موانع فيزيکي از کف معابر

• پاکسازي و شستشوي منظم معابر

• تعبيه مناسب کانال ها به منظور هدايت آب هاي سطحي

•حذف سايبان هاي مندرس و غيراستاندارد

• حذف تابلوهاي عمود بر نما

•پيش آمدگي هاي غيرمجاز و نازيبا

• شستشوي دائم مبلمان و المان هاي شهري

•ترميم خط کشي گذرگاهاي پياده و سواره

• مرمت و نماسازي هماهنگ ساختمان ها که منظر نامناسب دارند.

• رعايت ضوابط نصب تابلوهاي تبليغاتي (مکان يابي مناسب طرح سازه، مصالح، گرافيک، ارتباط با محيط پيرامون، ايمني، نورپردازي، تعمير و نگهداري ) و رعايت ضوابط نصب تابلوهاي معابر و کنترل و مرمت موارد فرسوده و تابلوهاي شهري ( اصناف و پزشکان).

• بازنگري و بازسازي تجهيزات تخليه و جمع آوري از طريق قرار دادن سطل هاي زباله بيشتر در پياده روها بخصوص در کنار نيمکت ها و در کنار ايستگاه هاي اتوبوس.

•ايجاد فضاهاي مکث و استراحت از طريق قرار دادن نيمکت در مسيرها

• جداول شهري با کارکردهاي جداسازي مسيرهاي حرکت سواره از يکديگر، جداسازي پياده از سواره، جداسازي فضاهاي سبز از مسير پياده و ايجاد مسير عبور آب هاي سطحي.

■■■

توجه به رنگ آميزي با رعايت اصول و با توجه به اينکه شهرهاي امروزين يک بوم رنگ بي هويت و آشفته هستند، تهيه اصول و مباني مدون براي رنگ آميزي،استفاده از رنگ استاندارد جداول ومعابر اصلي و بين المللي و بزرگراه ها، استفاده از رنگ هاي مکمل شاد متناسب با فضاي سبز در جداول پارکي، استفاده از رنگ هاي مکمل و عدم ايجاد آشفتگي بصري براي معابر فرعي با توجه به شرايط اقليمي و فرهنگي آن منطقه، نقاشي ديواري با شکل و رنگ هاي مناسب براساس اصول و استاندارهاي هنري در ايجاد فضاهاي متين، آرام و شاد و اشاعه فرهنگ زيباشناختي و حتي فرهنگ شهروندي بسيار ضروري است.

اين حقيقت غيرقابل انکار است که رشد شاخص هاي شهرسازي نه فقط وابسته به کيفيت و کميت عمران بوده است، بلکه ساماندهي نما و منظر شهري نيز در اين حيطه اهميت بنيادين دارد. بخشي از زيرساخت هاي زيباسازي با عناصر ديگر بايد تلفيق گردد تا تکميل و مؤثر باشد و مشارکت شهروندان کمک مؤثري در جهت زيباسازي محلات مي باشد. همچنين ادارات و سازمان ها با هماهنگي با زيباسازي شهرداري در انتخاب نوع رنگ مثلاً جهت رنگ آميزي نرده ها و فضاهاي اطراف اداره به زيباسازي منظر شهري کمک خواهند کرد، نه اينکه بعضي ادارات بدون مجوز و حتي بدون پرداخت هزينه تابلوهايي را در سطر شهر نصب مي کنند.

بنابراين با توجه به واحدهاي مختلف شهري در شهرداري ها اعم از عمران، ترافيک، فضاي سبز، ساماندهي خدمات شهري و سازمان هاي تابعه، شهرداري ها بايد نگاه و توجه ويژه اي به زيباسازي داشته باشد