پارسینه: با توجه به اینکه محصول قارچ خوراکی در کشور ما با تولیدات قابل توجهی رو به رو بوده اما دولت تاکنون نتوانسته با سیاست‌ها و خط مشی مشخص بازار بین المللی مناسبی را برای این محصول به وجود آورد.

سال ۹۲ ایران رتبه هفتم دنیا را در تولید قارچ خوراکی به دست آورد اما با گذشت دو سال بر روی رتبه هشتم قرار گرفت.

برهمین اساس، سال گذشته تولیدات قارچ با رکود روبه رو شد و یک رتبه پایین تر نشست و اکنون نیز رتبه هشتم را در میان تولیدکنندگان قارچ جهان داراست. با توجه به اینکه تولید قارچ در کشور روند خوبی را طی کرده و یکی از پتانسیل‌های صادرات محسوب می‌شود اما دولت نتوانسته آنطور که باید و شاید زیرساخت‌های صادرات این محصول را فراهم سازد.

از سوی دیگر با توجه به تولیدات بسیار بالای قارچ سرانه مصرف این محصول به دلیل ذائقه مردم بسیار پایین است و برای مازاد تولید باید تمهیداتی اندیشیده شود.

مهدی خسروجردی کارشناس انجمن پرورش دهندگان قارچ خوراکی در گفتگو با پارسینه در خصوص تولیدات قارچ خوراکی در کشور می‌گوید: اکنون آمار وزارت جهادکشاورزی در مورد تولید حدود ۱۳۰ هزار تن در سال است اما با توجه به میزان تولیدات قارچ، ۲/۱ کیلو گرم سرانه مصرف قارچ در کشور برآورد شده است که بسیار اندک به نظر می‌رسد. مشروح این گفتگو را که در زمینه چالش‌های صادرات قارچ خوراکی است، در ادامه آمده می‌‌خوانید.

وضعیت صادرات در کشور چگونه است؟

در حال حاضر حدود ۸ هزارو ۹۰۰ تن صادرات داریم که امیدواریم با توجه به سیاست‌هایی که دولت اعمال می کند و بازارهای جدیدی که در منطقه ایجاد می‌شود، آمار روبه افزایش باشد.

از مشکلات و دردسرهای این محصول بگویید؟

با مشکلی با عنوان مازاد تولید مواجه‌ایم که باید در مقابل آن بازارهای جدیدی برای صادرات محصولات به وجود آید. متاسفانه سیاست‌گذاری‌ها تنها برای افزایش تولید بوده اما برای تولید افزوده‌ای که وجود دارد هیچ برنامه و بازار هدفی مشخص نشده است. بعلاوه اینکه هدف‌های مشخصی برای مقاصد صادرات جدید وجود ندارد.

از سوی دیگر حتی در داخل کشور نیز فرهنگ سازی برای افزایش مصرف قارچ و اضافه کردن آن در سفره‌های ایرانی به عنوان یک غذای سالم صورت نگرفته تا سرانه مصرف را افزایش دهد. این موارد بنا به دلایل مختلف تنها بر روی کاغذ آمده و هیچ کدام به صورت عملیاتی صورت نگرفته است. در این میان، رقبای ایران در زمینه صادرات قارچ به شکل بهتری عمل کردند و توانستند بازارهای خوبی را به دست آوردند.

سرانه مصرف قارچ در ایران به دلیل ذائقه مصرف کننده بسیار پایین است. در چین و آمریکاسرانه مصرف حدود پنج کیلوگرم و در اتحادیه اروپا چهار کیلوگرم است درحالیکه میزان مصرف سرانه این محصول در ایران به حدود ۲/۱ کیلو گرم رسیده که تا میانگین سرانه مصرف جهانی فاصله بسیاری دارد.

چه کشورهایی در زمینه صادرات قارچ با ایران رقابت دارند؟

لهستان، ترکیه، هند و چین از رقیبان ایران به شمار می‌آیند و به دلیل اینکه دولت سیاست‌های حمایتی بسیار خوبی را برای آنها تدوین کرده این کشورها به راحتی به بازارهای جهانی ورود می‌کنند. حتی برخی کشورها همچون چین، صادرات قارچ را به روسیه که همسایه ایران محسوب می‌شود، انجام می‌دهند.

اکنون ما توان رقابتی نداریم، زیرا هزینه حمل و نقل بسیار بالاست و دولت حمایتی نمی کند اما در کشورهای دیگر دولت حمایت کرده و برگشت سرمایه توسط دولت همان کشور به تولیدکنندگان صورت می‌گیرد.

وضعیت خرید تضمینی قارچ به چه صورت است؟

ایجاد صندوق تضمین قارچ یکی از راهکارهایی است که ما به دنبال آن هستیم تا بتوانیم همچون سایر حوزه‌های کشاورزی این بخش را نیز فعال کنیم اما با وجود اینکه این موضوع یکی از اولویت‌های وزارتخانه به شمار می‌رفت هنوز موفق به دریافت بودجه نشدیم.

قارچ هم همچون سایر محصولات کشاورزی به دلیل مازاد تولید فاسد می‌شود؟

مدت زمان نگهداری قارچ محدود است و می توان برروی صنایع تکمیلی و یا فرآوری(به صورت کنسرو و یا استفاده در صنایع غذایی مختلف همچون مایع ماکارونی به همراه سایر کنسروها) آن نیز فعالیت کرد. در این زمینه نیز سرمایه گذاری اندکی صورت گرفته است. اکنون صنایع تکمیلی اندکی وجود دارند. در تولید قارچ نیز هدر رفت‌هایی دارد اما در سطح وسیع اتفاق نیفتاده است زیرا با شکست قیمت، حتی اگر متضرر شوند نیز این محصول فروخته می‌شود.

دلالان نیز به بازار قارچ نیز همچون سایر حوزه‌ها راه پیدا کردند. در این میان بازار قارچ با وجود کشش مناسب اما متاسفانه شبکه توزیع خوبی ندارد. ورود دلالان، بازار سیاهی را به وجود آورده و سود ۲ هزار تومانی به ازای فروش هر کیلوگرم را برای آنها ایجاد کرده است. در این میان تولید کننده در بسیاری از مواقع حاضر است با قیمت تمام شده محصول خود را بفروشد. در حال حاضر قیمت تمام شده ما ۶ هزار تومان است اما محصول را تولیدکننده با قیمت۵ هزار تومان خریداری می‌کند. امروز فروش هر کیلو قارچ با هزار تومان زیان مواجه شده است.

مقصد صادرات ایران کجاست؟

در حال حاضر صادرات به عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس صورت می‌گیرد. همچنین با کشورهای آسیای میانه و همچنین روسیه قصد فعالیت داریم اما به دلیل هزینه بالای انتقال هوایی نتوانستیم فعالیت کنیم، زیرا از لحاظ قیمت نمی‌توانیم با چین در محصولات کنسرو شده رقابت کنیم. تنها موضوعی که می‌توان در آن رقابت کنیم، ورود به بازار قارچ تازه است که آن نیز به دلیل هزینه حمل و نقل بالا نتوانستیم فعالیتی داشته باشیم.

کیفیت قارچ خوراکی ایرانی چگونه است؟

واحدهای تولیدی که مجوز دارند بهترین محصول را تولید می‌کنند و کیفیت قارچ‌هایی که در ایران تولید می‌شود با شرکت‌های معتبر اروپایی برابری می کند. بنا به گفته کارشناسان هلندی، ایران بهترین محصول قارچ را تولید می کند، بنابراین از لحاظ میزان تولید و کیفیت از هلند عقب نیستیم. از لحاظ تکنولوژی روز از آنها عقب بودیم که آن نیز در پس از تحریم ها توسط شرکت‌های هلندی پروژه های مختلفی صورت می گیرد.

محصولمان کیفیت رقابت را دارد. کیفیت و قیمت تمام شده بسیار مناسب است اما ما زیر‌ساخت‌های صادراتی وجود ندارد. علاوه بر آن به دلیل مسائل اداری بار در گمرک می ماند. مشکل حمل و نقل نیز یکی از مشکلات دیگر است که اشاره شد. انتقال و جابه جایی کاذب به بار آسیب می زند و کیفیت آن کاهش می دهد. نمی‌توانیم محصول را به صورت مستقیم صادر کنیم. باری که ۵ روز تاریخ مصرف دارد ۴ روز آن لب مرز می ماند و قابلیت آن بسیار کاهش می یابد.

یکی از معضلات تولید کنندگان قانونی ما ورود افراد فرصت طلب در این حوزه به عنوان مشاغل خانوادگی است، ضمن اینکه از این بازار سو استفاده شده و ضرر و زیان بسیاری به کشاورزان و شرکت‌ها وارد می‌سازد. البته برخی‌ها همچنان به تبلیغات منفی ادامه می‌دهند و این حرفه را به عنوان یک شغل سودآور معرفی می‌کنند‌ اما د رواقع اینطور نیست، زیرا قارچ یک محصول فوق العاده حساس است که تولید آن مستلزم کسب دانش فنی و تجهیزات مختلف است.

افرادی وارد این عرصه می شوند که ناآگاه بوده و تجربه ای ندارند آنها تجهیزات لازم را برای ضدعفونی کردن سالن در اختیار ندارند و به انواع سموم رجوع می‌کنند. سموم حشره کش، قارچ کش و... بنابراین به علت اینکه این افراد دانش فنی ندارد از سمومی استفاده می‌کنند که ارزان قیمت بوده و دوره ماندگاری بالا دارد.

این افراد حتی چگونگی استفاده از آن را نمی‌دانند، بنابراین محصول خود را با سموم وارد بازار می کنند. این مسئله به بازار لطمه می‌زند. البته زمانی که وارد بازار شد نمی گویند این محصول برای یک تولید کننده غیر قانونی یا قانونی است. به همین خاطر این اتفاق تلخ تمام بازار و محصولات را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد. یکی از معضلات ما همین موضوع است که تلاش می کنیم با آن مبارزه شود. تولیدی‌های تحت نظرما برند و برچسب دارند. البته برخی افراد با هزار دسیسه‌ محصول خود را به بازار می‌آورند و با برچسب تقلبی به فروش می‌رسانند.

در ایران قارچ بیشتر در چه شهرهایی تولید می‌شود؟

بییشترین میزان تولید استان تهران، البرز و قزوین است و پیشروترین کارخانه در دزفول قرار دارد. همچنین در شهرهایی همچون مشهد، اصفهان و شیراز و اردبیل نیز تولید قارچ صورت می‌گیرد.

پساتحریم چه تاثیری در تولیدات داشت؟

در تهیه بذر در زمان تحریم مشکل داشتیم و برداشته شدن تحریم ها به ما کمک کرد. تبادل بین بانک‌های خارجی وجود نداشت اما در حال حاضر چندین قرار داد بین المللی امضا شده است که پروژه های آن در حال اجرا است. در این زمینه بیشتر با شرکت های هلندی در ارتباط هستیم.