روز گذشته نشستی با عنوان نمایش کودکان در فضای مجازی؛ آسیب‌شناسی نقض حریم خصوصی کودکان توسط والدین در انجمن حمایت از حقوق کودکان برگزار شد.

 وجه اشتراک دورهمی‌ها و مهمانی‌های امروز، گوشی‌های موبایلی است که ما را از فضای واقعی دور و تنها می‌کند. این تنهایی نامحسوس وقتی خودش را نشان می‌دهد که همه به‌ظاهر دور هم جمع شده‌اند اما سر هر کس در موبایل خودش است و مشغول کاری. تلخ‌تر اما فرآیندی است که کودکان را هم به این تنهایی سوق می‌دهد. حق شیطنت و بازی‌کردن را از آنها می‌گیریم، یک گوشی دستشان می‌دهیم تا مزاحم خلوتمان نشوند و گوشی برای حرف‌هایشان نمی‌شویم.

و احتمالا بزرگ‌ترین سوال برایشان این خواهد بود: «توی اون گوشی چیه که به من توجه نمی‌شه؟» در این وضعیت والدین یا دائما از تمام لحظات کودک عکس می‌گیرند و به اشتراک می‌گذارند که حریم شخصی کودک را تماما نقض می‌کنند یا در حالت دیگر وقتی اولویت را به موبایل و شبکه‌های اجتماعی می‌دهند، کودک در بزرگسالی مدعی این می‌شود که چرا من بخشی از این شبکه‌های اجتماعی نبودم که در این حالت هم کودک آموزش ندیده که حریم خصوصی چیست؟

در این نشست شهین علیایی زند، عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی، فاطمه نوری راد، دانشجوی دکتری ارتباطات دانشگاه علامه، پژوهشگر حوزه کودک و رسانه و هاله‌سادات سری، وکیل پایه یک دادگستری و عضو کمیته حقوقی انجمن حمایت از حقوق کودکان حضور داشتند که در ادامه به مهم‌ترین بحث‌ها اشاره می‌شود.

پدرومادری که دائما گوشی به دست هستند، نمی‌توانند حریم شخصی را آموزش دهند

شهین علیایی زند، عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی:

ما بلد نیستیم برای کودکانمان محدودیت تعریف کنیم؛ به کودک اجازه می‌دهیم تا هر فیلم و بازی‌ای را آزادانه ببینند و متاسفانه مهارت لازم را آموزش ندیده‌ایم. مهم‌ترین کاری که من می‌کنم این است که حفظ حریم را آموزش می‌دهم؛ وقتی پدر و مادر تمام لحظات شخصی کودک را در صفحات مجازی و شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارد، چطور می‌خواهد به کودکش حریم شخصی را بیاموزد؟ خیلی وقت‌ها والدین می‌گویند اگر ما عکس کودکانمان را در شبکه‌های اجتماعی منتشر نکنیم و وقتی بزرگ شدند برای این مسئله از ما گلایه کردند، چه جوابی به آنها بدهیم؟ پاسخ من همیشه همین است که ما باید کاری را انجام دهیم که درست است. هیچ اشکالی ندارد که فرزندمان از ما ناراحت شود؛ وقتی ما حریم خصوصی را به کودک بیاموزیم از ما هم گلایه نخواهد کرد و مطمئن باشیم در آینده کودکمان از ما تشکر خواهد کرد. پدر و مادرهای امروز دائما سرشان در گوشی است و می‌بینیم که حتی در دورهمی‌ها و مهمانی‌ها همه از طریق موبایل‌هایشان با هم معاشرت می‌کنند و وقتی از کودکشان صدایی بیرون می‌آید سریع یک گوشی به دستش می‌دهند تا او را ساکت کنند. در واقع والدین امروزی از موبایل به‌جای پستانک استفاده می‌کنند و طبعا وقتی کودکی در این شرایط بزرگ می‌شود، بعدها از به اشتراک نگذاشتن عکس‌هایش هم گلایه خواهد کرد. نکته دیگر این است که پدر و مادرها به محتوایی که در شبکه‌های مجازی به دست کودکشان می‌دهند توجهی نمی‌کنند؛ این در حالی است که میزان استفاده از عکس‌های پورنوگرافی در بازی‌های دیجیتالی به شدت افزایش یافته و باید اول والدین بر این محتواها نظارت داشته باشند بعد اجازه استفاده از آن را به کودکانشان بدهند.

پدر و مادرها به محتوایی که در شبکه‌های مجازی به دست کودکشان می‌دهند توجهی نمی‌کنند؛ این در حالی است که میزان استفاده از عکس‌های پورنوگرافی در بازی‌های دیجیتالی به شدت افزایش یافته است.

امنیت کودکان را به خطر نیندازید

هاله‌سادات سری، وکیل پایه یک دادگستری و عضو کمیته حقوقی انجمن حمایت از حقوق کودکان:

یکی از مصادیق حریم خصوصی تصاویر افراد است و تصویر کودک مصداق بارز حریم خصوصی اوست، این در حالیست که اگر والدین نسبت به انتشار تصاویر کودکشان در فضای مجازی اقدام کنند حریم خصوصی او را نقض کرده‌اند. تعدادی قوانین داریم که به صورت کلی به این موضوع پرداخته است، در حال حاضر قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال ۱۳۸۱ که دارای ۹ ماده است وجود دارد که به صورت کلی اشاره شده اگر سلامت و بهداشت روانی کودک مورد آسیب قرار گیرد و هر نوع اذیت و آزاری موجب صدمه اخلاقی و روانی کودک شود قابل پیگیری قانونی است. در قانون جرایم رایانه‌ای نیز به این مسئله پرداخته شده است که به صورت کلی اشاره کرده اگر فردی بدون رضایت فرد دیگری نسبت به انتشار تصاویر او اقدام کند و موجب هتک حیثیت و ضرر آن فرد شود، این کار جرم تلقی می‌شود. مسئله و نتیجه‌ای که پس از انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی وجود دارد به خطر افتادن امنیت کودکان است، زیرا همان طور که افراد سالم و بیمار در سطح جامعه زندگی می کنند، در فضای مجازی نیز افراد سالم و بیمار در کنار یکدیگر صفحات مجازی را رصد می‌کنند. زمانی که تصاویر کودکانمان را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذاریم، در واقع وضعیت زندگیمان نیز به اشتراک گذاشته می شود و محله‌ایی که کودک بیشتر رفت و آمد می‌کند رصد می‌شود، افرادی که با سوء نیت در فضای مجازی حضور دارند می توانند به راحتی به خواسته خودشان برسند. پیش‌بینی می‌شود در آینده دادگستری‌ها با پرونده‌های این چنینی روبهرو شوند، پس اکنون که هنوز آمار این پرونده ها افزایش پیدا نکرده است از وقوع این مسائل در حوزه کودکان پیشگیری کنیم.

مادر امانبروز خودش را ندارد، از کودکش استفاده می‌کند

فاطمه نوری راد، دانشجوی دکتری ارتباطات دانشگاه علامه و پژوهشگر حوزه رسانه و کودک:

کودکان موجوداتی دارای احساس هستند و تنها تجربه‌شان از بزرگ‌ترها کمتر است، حال آنکه عموماً والدین تصور می‌کنند مالک فرزندانشان هستند. امروزه کودکان از زمان تولد همه لحظاتشان ثبت و ضبط می‌شود و در معرض همگان قرار می‌گیرد، این در حالی است که ما به این نحو هویت فرزندمان را می‌سازیم و اجازه نمی‌دهیم که کودکمان در نوجوانی هویت خودش را تغییر دهد. نمایش‌دادن کودکان در هر جایی موجب شکل‌گیری تصویری در اذهان عمومی می‌شود که این تصویر به چگونگی شکل‌گیری هویت کودک کمک می‌کند.

در فرهنگ ما بسیاری از مادران به دلیل این که امکان نمایش خود را ندارند ترجیح می دهند از کودک خود استفاده کنند و زمانی‌که که فرزندشان به دلیل زیبایی لایک کسب می‌کند، گویی خودش آن را کسب کرده است.

هویت موضوع بین الاذهانی است، افراد خود را در آینه دیگران می‌شناسند، حال آن که ما به کودکمان اجازه نمی‌دهیم خودش نشان دهد دارای چه هویتی است. شاید کودکمان نخواهد زمانیکه شعری می خواند تصویری از او منتشر شود این در حالیست که به کودکان پاداش می دهیم شیرین کاری کند یا شعر بخواند. این مسئله باعث می شود که کودک شخصیت مهر طلب داشته باشد، یعنی برای اینکه نشان دهیم تو وجود داری لازم است به تایید دیگران برسی، هرچقدر مهر و تایید دیگران بیشتر باشد یعنی تو بیشتر وجود داری. این موضوع یکی از بزرگ‌ترین پیامدهای منفی را به دنبال دارد که ما به آن توجه نداریم. در فرهنگ ما بسیاری از مادران به دلیل این که امکان نمایش خود را ندارند ترجیح می دهند از کودک خود استفاده کنند و زمانیکه که فرزندشان به دلیل زیبایی لایک کسب می‌کند، گویی خودش آن را کسب کرده است، به دلیل اینکه مادر امکان بروز خود را در فضای مختلف ندارد پس از کودک به عنوان کالا استفاده می‌کند.