نصف جهان: ميدان احمد آباد در مقايسه با ساير ميادين شهر اصفهان يک ويژگي منحصر به فرد دارد. اين ميدان که يکي از نقاط کليدي و از مهمترين حلقه هاي اتصال در شهر به حساب مي آيد، به شکل عجيبي مورد حمله آلاينده ها قرار دارد به طوري که در تابستان به دليل هجوم گردوغبار و در پاييز و زمستان به علت وارونگي دما، روزهاي زيادي را با هواي آلوده سپري مي کند. البته آلاينده ها در هيچ خيابان و محله اصفهان جاي سالم باقي نگذاشته اند اما ماجراي ميدان احمد آباد يک جور ديگر است.

به اين اطلاعات درباره کيفيت هوا در ميدان احمدآباد توجه کنيد: هواي اين ميدان از اول مهر تا همين روزهاي پاياني هفته گذشته، «ناسالم براي گروه هاي حساس» بود و در شهريور هم هواي 24 روز ميدان «ناسالم براي گروه هاي حساس» و يک روز «ناسالم براي عموم» بود. به اين ترتيب هواي احمد آباد فقط شش روز از شهريور در محدوده «سالم» بوده آن هم در حالي که هواي پنج روز از اين شش روز به لحاظ شاخص کيفي با اختلاف بسيار اندکي تنه به تنه هواي «ناسالم» مي زده است (روز22 شهريور دستگاه هاي سنجش کيفيت هواي کلانشهر اصفهان به هر دليل نتوانست اطلاعات مشخصي را در اين منطقه ثبت کند اما هوا سالم بوده است).

مطابق اطلاعات جدول شاخص کيفي هوا، محدوده 51 تا 100 نشان دهنده هواي «سالم» (با رنگ زرد) و 101 تا 150 بيانگر هواي «ناسالم براي گروه هاي حساس» (با رنگ نارنجي) است. در شش روز ياد شده شهريور که هواي ميدان احمد آباد، در محدوده «سالم» بود، اين شاخص ها به شرح زير است:

اول شهريور: 95، دوم شهريور: 100، سوم شهريور: 87، هشتم شهريور: 95، بيست و دوم شهريور: خاموشي دستگاه و بيست و سوم شهريور: 100.

روند صعودي و نزولي اين اعداد نشان مي دهد که تقريباً در تمام اين شش روز هواي احمد آباد بيشتر از آنکه «سالم» باشد، «ناسالم» بوده که با توجه به آلوده بودن هواي 25 روز ديگر شهريور در اين نقطه از شهر، هوا در تمام روزهاي ماه آخر تابستان در ميدان احمدآباد ناسالم بوده است؛ و اگر چند روزي که از مهر ماه گذشته را هم به آن اضافه کنيد، به بيش از 40 روز آلوده بودن مستمر و بدون وقفه هوا در اين منطقه مي رسيد که در ديگر مناطق اصفهان با اين شدت شاهدش نيستيم.

2 ماه ديگر تابستان

در بين ماه هاي تابستان، وضعيت هواي ميدان احمدآباد در مرداد ماه بهتر از دو ماه ديگر بوده است. در اين ماه، شاهد 12 روز هواي «ناسالم براي گروه هاي حساس» و يک روز هواي «ناسالم براي عموم» بوديم. 18 روز هم هوا «سالم» بود که محدوده آلاينده ها در اين 18 روز، به مراتب در موقعيت بهتري نسبت به روزهاي مشابه در شهريور ماه قرار داشت (روزهاي هشتم و يازدهم مرداد دستگاه هاي سنجش کيفيت هواي کلانشهر اصفهان به هر دليل نتوانست اطلاعات مشخصي را در اين منطقه ثبت کند اما هوا سالم بوده است).

اما تير ماه در اين ميدان در حالي آغاز شد که 18 روز ابتدايي آن هوا «ناسالم» بود؛ 13 روز از اين 18 روز در محدوده «ناسالم براي گروه هاي حساس»(نارنجي) و پنج روز در محدوده «ناسالم براي عموم»(قرمز). به جز اين، دو روز ديگر هم در تيرماه هوا در محدوده نارنجي قرار گرفت تا ميدان احمدآباد در مجموع، 20 روز از تيرماه را با هواي آلوده بگذراند.

مجموع اين آمار نشان مي دهد که هواي ميدان احمدآباد در تابستان امسال، 35 روز «سالم» (با اين توضيح که در بعضي از اين روزها حجم آلاينده ها به قدري افزايش يافته که هوا در مرز «ناسالم» قرار گرفته است)، 51 روز «ناسالم براي گروه هاي حساس» و هفت روز هم «ناسالم براي عموم» بوده است. به اين ترتيب تابستان در حالي به انتها رسيد که ساکنان محدوده ميدان احمدآباد حدوداً دو برابر ميزان هواي سالم، هواي ناسالم به ريه هايشان فرستادند!

مقايسه با ديگر نقاط شهر

اما در روزهاي گرمي که هواي احمدآباد در محدوده نارنجي (ناسالم براي گروه هاي حساس) و قرمز (ناسالم براي عموم) قرار داشت، ساير نقاط شهر چه هوايي را تجربه کردند؟ براي پاسخ به اين سئوال بايد باز هم سري به جدول کيفيت هواي کلانشهر اصفهان بزنيم و روزهاي مشخصي را به جهت مقايسه هواي ميدان احمدآباد با هواي نقاط ديگر شهر بررسي کنيم.

ابتدا به روز شنبه 30 شهريور بر مي گرديم. در اين روز ميزان آلاينده ها در هواي شهر به حدي رسيد که تمام نقاط شش گانه که دستگاه سنجش آلايندگي هوا در آن نقاط نصب شده، هوا را آلوده نشان مي داد. بر اين اساس، شاخص کيفي هوا در خيابان دانشگاه معادل 106، در خيابان پروين119، در خيابان رودکي101، در خيابان استانداري 114 و در بزرگراه خرازي 107 بود که نشان مي دهد هوا در همه اين نقاط در موقعيت نارنجي«ناسالم براي گروه هاي حساس» قرار داشته است. اين در حالي است که همان روز، شاخص آلايندگي در ميدان احمدآباد 158 بوده است؛ يعني موقعيت قرمز و هواي «ناسالم براي عموم».

در چهار روز چهارم تا هفتم شهريور هم در حالي که هوا در نقاط پنجگانه ياد شده در وضعيت «سالم» قرار داشت، هواي ميدان احمدآباد از نظر شاخص کيفي با فاصله از نقاط ديگر، آلوده بوده است. در روزهاي آلوده تير و مرداد نيز همين نسبت برقرار بود و آلاينده هاي جوي به هر ميزان که در ساير نقاط شهر جولان مي دادند، در احمدآباد سيطره بيشتري داشته و شاخص آلايندگي را بالاتر برده بودند.

البته اين بدان معنا نيست که هواي اين ميدان در همه روزهاي تابستان نسبت به نقاط ديگر شهر اصفهان ساز مخالف مي زده اما اعداد و ارقام نشان مي دهد که ميزان نفوذ آلاينده ها به اين نقطه از شهر از هر جاي ديگري بيشتر بوده است.

روشن شدن چشم ها به رنگ آبي و قهوه اي

مي رسيم به بررسي هواي ميدان احمدآباد در فصل بهار. از خرداد آغاز مي کنيم که آناليز شاخص کيفيت هوا در شش نقطه شهر اصفهان، محدوده اي گسترده از «پاک» تا «خطرناک» را در طول 31 روز ماه پوشش مي داد. در اين ميان باز هم طبق معمول، هواي ميدان احمدآباد با ساير نقاط شهر متفاوت بود.

جدول کيفيت هواي کلانشهر اصفهان نشان مي دهد که چهار روز از خرداد ماه هوا در چند نقطه از اصفهان «پاک»(سبز) بوده است. اين در حالي است که در همين روزها، وجود آلاينده ها در هواي ميدان احمدآباد باعث شد ساکنان اين منطقه تجربه هواي «پاک» را با هواي «سالم» عوض کنند. از طرف ديگر وقتي هواي شهر در روز 30 خرداد ماه در همه نقاط به محدوده بحراني نزديک شد و شاخص کيفيت روي رنگ آبي (بسيار ناسالم) قرار گرفت، هواي ميدان احمدآباد، آبي را هم رد کرد و قهوه اي شد؛ يعني آخرين و «خطرناک» ترين محدوده در جدول شاخص کيفي هوا. اين در حالي است که پنج روز پيش تر، احمدآباد هم مانند ديگر نقاط شهر از هواي «بسيار ناسالم» برخوردار بود و اگرچه با کاسته شدن تدريجي از غلظت آلاينده ها، هوا رو به سالم شدن گذاشت ولي بعد در اتفاقي کم سابقه، رنگ قهوه اي نيز در جدول کيفي هواي اصفهان مشاهده شد؛ آن هم در کجاي جدول؟ مقابل نام ميدان احمدآباد. اما در مجموع، 20 روز هواي سالم در خرداد ماه باعث شد تا 11 روزي که اين ميدان با هواي آلوده و خطرناک دست به گريبان بود چندان به چشم نيايد.

در ارديبهشت و فروردين وضعيت فرق مي کرد. در ارديبهشت ماه هواي ميدان احمدآباد تنها هفت روز در محدوده «نارنجي» (ناسالم براي افراد حساس) قرار گرفت در حالي که 21 روز هوا «سالم» بود و سه روز هم «پاک». فروردين اما رؤيايي ترين روز در ميان روزهاي شش ماهه ابتدايي سال 1398 بود. در اين ماه هواي ميدان احمدآباد يا «پاک»(سبز) بود و يا «سالم»(زرد) بدون آنکه خبري از رنگ هاي «نارنجي»، «قرمز»، «آبي» و يا «قهوه اي» باشد. 

فصل تغيير کرد، اوضاع تغيير نکرد

جدول شاخص کيفي هوا در شش ماهه اول سال نشان مي دهد که ميدان احمدآباد جمعاً 9 روز هواي «پاک» داشته، 98 روز هواي «سالم»، 67 روز هواي «ناسالم براي گروه هاي حساس»، هفت روز «ناسالم براي عموم»، يک روز «بسيار ناسالم» و يک روز هم داراي هواي «خطرناک» بوده است (که اين آخري در هيچ کجاي ديگر شهر مشاهده نشد). سه روز از اين مدت هم وضعيت مشخصي در ايستگاه پايش دائم ميدان ثبت نشد که با توجه به روزهاي قبل و بعد هر کدام از اين سه روز، مي توان حدس زد هواي ميدان در هر سه روز «سالم» بوده است.

تجربه سال هاي قبل ثابت کرده که داستان هجوم آلاينده ها به احمدآباد با گذر از تابستان به پايان نخواهد رسيد. هر چند ورود به فصل پاييز به معناي خداحافظي موقت با گردوغبارهاي تابستانه است اما نبايد يادمان برود که مشکل بزرگ وارونگي هوا که نتيجه تجمع انواع و اقسام آلاينده ها در آسمان سرد دو فصل پاياني است، از همين يکي دو ماه اول فصل خزان (و به خصوص از آبان ماه) رونمايي خواهد شد که اين يعني استمرار مشکل دامنه دار آلودگي هوا در چهارگوشه شهر اصفهان و بالاخص در ميدان احمدآباد از بهار و تابستان تا پاييز و زمستان.

شاخص کيفي هواي کيفيت هواي کلانشهر اصفهان در سال 97 نشان مي دهد که اولين وارونگي هوا در آن سال از آبان و از ميدان احمدآباد آغاز شد اما آيا امسال هم اين روند با آغاز فصل سرما ادامه پيداخواهد کرد؟ آيا ميدان احمدآباد در پاييز و زمستان امسال هم مانند تابستان، روزها و شب هاي آلوده ديگري را پيش رو خواهد داشت؟  

اگر ملاک را کيفيت هواي ماه مهر بگيريم که پاسخ نااميد کننده است. اين ماه با غلبه آلاينده هاي جوي در ميدان احمدآباد آغاز شده و هنوز هم اين روند «ناسالم» ادامه دارد آن هم در حالي که عدد و رقم شاخص ها، فاصله آلايندگي ميدان احمدآباد با ديگر نقاط شهر(حتي نقاط آلوده) را در نيمه اول نخستين ماه پاييز، زياد نشان مي دهد.

پس شايد حالا زمان آن رسيده باشد که بعد از نزديک به صد روز غلبه هواي آلوده از ابتداي سال جاري تا امروز در ميدان احمدآباد و همچنين مشاهده موارد مشابه در سال هاي گذشته، مطالعه جامعي روي دليل آلايندگي سنگين و طولاني مدت اين نقطه از شهر و پيدا کردن راه حلي براي آن صورت گيرد. هر چه باشد پاي سلامتي هزاران نفر در ميان است.