نصف جهان: روایت قتل حدود ۶۰ اصله درخت چنار کهنسال باغشهر خمینی‌شهر در این روزهای اسفندی غم‌انگیز است و این تنها جفا بر میراث طبیعی استان اصفهان نیست بلکه تاکنون هزاران چنار در بی‌توجهی و بی‌برنامگی‌های امور از هستی ساقط شده‌اند، معضلی که باید جلوی آن را گرفت.

وقتی اسفند در دل زمین نهال زندگی می‌کارد، روا نیست که چنارهای برافراشته و قد علم کرده کوچه‌باغ‌ها که سالیان سال در کنار گذر، مشق زندگی کرده‌اند این چنین بی‌رحمانه بریده و سلاخی شوند. در روزهای گذشته ۶۰ چنار سالم بی هیچ دلیل و منطقی و بدون مجوز کارشناسی در سه کوچه باغ خمینی شهر اصفهان قطع شده‌اند.

این تنها مرتبه ای نیست که باغشهر خمینی شهر نظاره‌گر قتل عام چنارهایش شده، پیشتر هم بارها به بهانه مجوز قطع یک یا ۲ درخت، ده ها درخت چنار قربانی شدند و به روایت فعالان محیط زیست در سکوت و انفعال شهرداری این ماجرا تکرار شده است.

این طور به نظر می‌رسد که وقتی تیغ توسعه بیخ گلوی چنارهای خمینی شهر می‌نشیند هیچ مانعی نمی‌تواند جلودار آن باشد. طرح‌های عمرانی، توسعه صنعتی و کارگاهی، توسعه ساخت و ساز باغ‌ویلاها و  تغییرکاربری‌ها طی سال‌های اخیر شمار زیادی از درختان باغشهر خمینی شهر را روانه نیستی کرده‌اند.

عمق ماجرا آنجاست که طرح‌های عمرانی آبرسانی به نام اراضی کشاورزی اما به کام باغ ویلاها، آب را از لب جوی اما نه از بستر آن که از طریق لوله‌گذاری عبور می‌دهند و صدها چنار کهن سال که خود میراث طبیعی شهر هستند تشنه می مانند.

 از سوی دیگر گفته می شود  جدار نهرهای قدیمی که به موازات گذرها و چنارها  قرار داشته‌اند با دلیل غیرکارشناسی یعنی جلوگیری از هدررفت آب در نهرها، تحت عنوان ساماندهی، بلوک گذاری و سیمان  شده‌اند. اتفاقی که نفوذ آب به زمین و سیراب کردن چنارها را مختل می‌کند. پشت‌بند این ماجرا  اما کاهش جبران ناپذیر  سطح آب های زیرزمینی و تسریع فرونشست است و کمترین آسیب آن تهدید و خشکی صدها و بلکه هزاران چناری است که سالیان سال چترشان بر فراز گذرهای خمینی شهر گسترده بوده است.

نوک پیکان انتقاد فعالان محیط زیست رو به سوی شورای شهر و شهرداری است، نهادی که  متولی حفاظت و نگهداری از  میراث طبیعی باغشهر خمینی شهر است. آنها می‌گویند شورای شهر هیچ برنامه‌ای در راستای حفظ باغشهر خمینی شهر ندارد و منفعلانه عمل کردن مدیریت شهری موجب تشدید روند نابودی میراث طبیعی این شهر شده است.

*روایت فعالان محیط زیست از روزگار دشوار یک باغشهر

علی بمانیان از فعالان محیط زیست خمینی شهر درباره آنچه پهنه سبز کهن شهرشان را در معرض آسیب و خطرات جدی قرار داده است به ایرنا گفت: طی چهارسال گذشته یک جمله از شورای شهر یا  یک خط برنامه برای حفظ  باغشهر طبیعی خمینی شهر اعلام نشده است. آنها در امور عمرانی  با شهرداری همیاری می‌کنند و توجهی به وظیفه و رسالت شورا برای برنامه ریزی زیست محیطی شهر ندارند.

این فعال محیط زیست و دیگر کوشندگان محیط زیست خمینی شهر معتقدند که مجموعه مدیریت شهری توجهی به باغشهر طبیعی خمینی شهر نمی‌کند.

بمانیان در این رابطه یادآور شد: فعالیت شهرداری به جای حفظ و صیانت از کوچه باغ های خمینی شهر که ثروت طبیعی و کهن خمینی شهر است، بیشتر در نمایش ایجاد فضای سبز پارک‌ها یا بلوارهایی است که زحمت نگهداری چندانی نمی‌خواهد.

وی افزود: درختان کوچه باغ های خمینی شهر به دلیل سهل‌انگاری‌های شهرداری در جدول‌گذاری، آسفالت‌گذاری و بتون‌ریزی کنار انهار خشکیده‌اند و در حال از بین رفتن هستند. سال گذشته با پیگیری فعالان محیط زیست، شهرداری نزدیک به هزار و ۸۰۰ درخت  را که تا گلوگاه با بتون و آسفالت پوشیده شده بودند و راه تنفسی نداشتند آزادسازی کرد اما این اقدام متوقف شد و ادامه پیدا نکرد.

به گفته امانیان اگرچه آزادسازی درختان از پوشش آسفالت و بتون انجام شده اما مشکل دیگر این است که چون انهار کوچه‌باغ‌ها بتن‌ریزی شده است در عمل آبی به این درخت‌ها نمی‌رسد و طبیعتی است که  از بین می‌روند.

وی با اشاره به روند حذف درختان از کوچه باغ‌های خمینی شهر گفت: یکسری از مالکین با حذف این درختان می‌خواهند کوچه‌باغ‌ها را تعریض کنند و پشت آن به سرعت تبدیل شود به ساختمان مسکونی یا باغ‌ ویلایی که مصرف کشاورزی ندارد و بیشتر تفرجگاه است.

*درختان بیش از ۱۰۰ سال عمر داشتند

این فعال محیط زیست با اشاره به قطع حدود ۶۰  درخت چنار در روزهای اخیر در سه کوچه باغ خیابان استاد طلایی و کوچه‌ای مشهور به نام "سَرلَت" گفت: فعالان محیط درختانی را شناسایی کرده‌اند که به تازگی قطع شده‌اند. این درختان با قطر حدفاصل ۸۰ سانتی متر  تا ۱۰۷ سانتی متر  و حدود ۱۰۰ سال به بالا سن داشتند.

به گفته بمانیان تمام کنده‌ها از لحاظ رطوبت با دستگاه‌ سنجیده شده‌اند و هیچ کدام دارخشک یا بیمار نبوده‌اند.

وی در این رابطه گفت: شایعه این است که کسی که در کوچه‌ها ملک داشته است  از شهرداری مجوز قطع دو یا سه درخت را گرفته و به دنبال دریافت این مجوز حدود ۶۰ درخت را قطع شده است.

آن طور که بمانیان گفت یکی از مهم‌ترین مناطقی که تاکنون دچار روند حذف درختان شده  منطقه خوشاب است  که زمانی در ایران مشهور به پرورش گلابی و سیبری بود و اکنون به دلیل بی‌برنامگی و بی‌توجهی های شورای شهر و عدم توجه شهرداری  به سرعت به باغ‌های شخصی و کارخانه‌ها و کارگاه‌های خدماتی کوچک تبدیل شد که علاوه بر حذف درختان، آلودگی‌های زیادی ایجاد کرده است.

*سکوت شهرداری

محبوبه  قاسمی از دیگر کوشندگان محیط زیست خمینی شهر با ابراز نگرانی از روند شتابناک خشکاندن و قطع درختان چنار باغشهر خمینی شهر و سکوت شهرداری به عنوان نهاد متولی به ایرنا گفت: دغدغه اصلی ما رعایت قانون است. قانون می‌گوید نباید درختی قطع شود  مگر با مجوز کارشناسی و  قبل از آن ۲ درخت کاشته شده باشد. صحبت ما این است که شهرداری این قانون را رعایت نمی‌کند و بعد پشت سر مردم قایم می‌شود.

وی  افزود: برای مجوز قطع  یک درخت باید ۲ درخت کاشته شود و شهرداری باید برای قطع یک درخت دلیل کارشناسی داشته باشد. تمام درختانی که در روزهای اخیر در سه کوچه باغ خمینی شهر قطع شدند سالم بودند. هیچ کدام مریض یا خشک نبودند. این درختان تنها  برای باز کردن مسیر بریده شده‌اند.

سوال اساسی این کوشنده محیط زیست از شهرداری این است که برای حتی مجوز قطع یک درخت کدام کارشناس پای این مجوز را امضا کرده است؟ درختانی که به گفته او با رطوبت سنج مشخص شده که همگی به تازگی بریده شدند و تمام حلقه‌های تنه آنها سالم و هیچ آفتی نداشته‌اند.

*می خواهند به هر دلیلی درختان را بخشکانند

قاسمی از آنچه به طور گسترده در کوچه‌باغ‌های خمینی شهر به رویه‌ای معمول تبدیل شده توضیح داد: کوچه‌های باغهای زیادی که سیمان و آهک پای درختان ریخته می شود تا خشکانده و قطع شوند.

 وی گفت: به بهانه یک درخت بیش از یک درخت، ده‌ها درخت  می‌کشند و شهرداری سکوت می‌کند. گویا مشکلی با این موضوع ندارد و تاکنون اقدام بازدارنده‌ای نداشته است. شهرداری جایی است که باید جلوی این اقدامات بایستد و مقاومت کند اما با سکوت همراهی می‌کند.

قاسمی افزود: مردم می‌دانند بدون مجوز نمی‌توانند درختی را قطع کنند، در خمینی شهر درختان در بیرون دیوار باغ‌ها به نوحی کشته شدند. یا بریده شده‌اند، یا پایشان اسید ریخته شده و یا سوزنده شده‌اند. این اتفاقی نیست و برنامه ریزی شده است. مردم این کار را می‌کنند و شهرداری سکوت کرده است.

وی یادآور شد: شهردار نشانده شورای شهر است، شورا هیچ برنامه ‌ای برای درخت‌های چنار و باغشهر خمینی شهر  ندارد، وقتی شورا برنامه ندارد، شهردار هم عمل نمی‌کند.

*وقتی عرصه بر باغشهر خمینی شهر تنگ شود

سعید یوسف پور رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان خمینی شهر در رابطه با اهمیت حفظ باغ ها و درختان باغشهر خمینی شهر به ایرنا گفت: موضوع تنها خمینی شهر نیست. کوشک، اصغر آباد و خمینی شهر همه به شکلی باغشهر و ریه‌های تنفسی کلان شهر اصفهان هستند، از دیر باز باغ هایی وجود داشته و شغل اصلی مردم باغداری و کشاورزی بوده است اما چند زمینه فراهم شده که بحث باغ ها و درختان کهنسال شهرستان متاثر بشوند  و آسیب ببینند.

 وی  شهرستان خمینی شهر را متراکم‌ترین نقطه جمعیتی کشور بعد از تهران خواند و گفت: در این شهرستان مهاجرت به شکل گسترده وجود دارد، این حجم جمعیت باعث افزایش ساخت و سازها و دست‌اندازی‌ها و چالش‌های زیادی شده است، سیاست مجموعه حفاظت محیط زیست شهرستان این است که از تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغ‌ها جلوگیری کند، این تغییرکاربری‌ها در سه سال گذشته چالش‌های زیادی را متوجه مجموعه ما کرده و تبعات زیادی داشته است اما حفاظت محیط زیست  تا جای ممکن کوتاه نیامده است.

وی افزود: تغییرکاربری‌های نامحسوسی از کشاورزی به ویلاسازی وجود دارد و نیاز به تشریک مساعی بین دستگاهی وجود دارد، با توجه به تعداد زیاد باغ ها در سطح شهرستان می‌طلبد که تمام دستگاه‌ها و متولیان و حتی دستگاه‌های انتظامی و امنیتی ورود پیدا کنند و به وقت با تغییرکاربری‌ها مقابله شود.

چالش جدی دیگر از نگاه یوسف‌پور وضعیت درختان در کوچه‌باغ هاست که متولی خصوصی ندارند و ادامه داد: جهاد کشاورزی برای اینکه آب کشاوزی را مدیریت کند اقدام به  لوله‌کشی کرده است، در واقع سهیمه آب با لوله به مزارع می‌رسد و متاسفانه درختان کوچه‌باغ ها تحت تاثیر این موضوع و خشکسالی آسیب جدی دیده‌اند و بسیاری از درختان کهنسال خمینی شهر،کوشک و اصغر آباد متاثر و خشکیده‌اند.

این کارشناس در خصوص اهمیت حفظ باغشهر خمینی شهر، کوشک و اصغرآباد گفت: یکی از جنبه‌هایی که  می‌تواند اثرات آسیب‌زای آلودگی هوا را کاهش بدهد فضای سبز درختان است. باغ هایی که به کاهش اثرات مخرب آلودگی هوا کمک می‌کنند، اگر ما نتوانیم از  تخریب‌ها  و دست‌اندازی‌ها و قطع درختانی که در حال رخ دادن است جلوگیری کنیم، روز به روز ریه تنفسی اصفهان کوچک و کوچک‌تر می‌شود.

*روایت مدیران شهری از وضعیت کوچه‌باغ‌های خمینی شهر

عبدالله کیانی رئیس شورای شهر خمینی‌شهر اما با اعلام بی‌خبری از قطع ۶۰ درخت سه کوچه‌باغ مدعی است که چنین اتفاقی نمی‌تواند صحت داشته باشد.

وی در مقابل همه اتفاقاتی که برخی فعالان و کارشناسان محیط زیست در پهنه باغشهر خمینی شهر تاکید و تایید می‌کنند، گفت: سیاست شورا و شهرداری حفظ درختان است و چنین نیست که مجوزهای غیرکارشناسی بدهند، نیروهای اجرایی شهرداری با کسانی که احیانا درختی را می‌برند و بخواهند تبدیل کاربری کنند به شدت برخورد می‌کند.

وی افزود: ما در رابطه با احیای نهرهای قدیمی که بیش ا ز ۳۰ سال آب از آنها عبور نکرده است اقدام کرده‌ایم و اکنون بر اساس این اقدامات درختان کنار نهرها  زنده، شاداب و پویا شده‌اند.

 صحبت‌های کیانی در حالی است که به گفته اهالی خمینی شهر و کوشندگان محیط زیست برخلاف تعهدات به جز چند وعده، آب چندانی وارد نهرها نمی‌شود و از سوی دیگر جدار انهار با بلوک و سیمان نفوذ ناپذیر شده و آبی نمی تواند به درختان لب انهار برسد، در واقع آنها معتقدند ساماندهی انهار غیرکارشناسی است و طبیعت آبرسانی آن را برهم زده است.

وی در مقابل آنچه گفته می‌شود با جداره‌سازی نهرهای کوچه‌باغ‌ها، حیات درختان مسیر تهدید شده است گفت:  نهرها هدررفت آب دارند و سهیمه آبی که برای کشاورزان در نظر گرفته می‌شود هدر می‌رود، باید با موقعیت کم آبی نهایت صرفه جویی را بکنیم، کاری که شهرداری کرده است با مشورت کارشناس فضای سبز از دانشگاه صنعتی اصفهان بوده و کار حساب شده است.

این دیدگاه مدیریت شهری اصفهان در حالی است که به گفته کارشناسان در چرخه طبیعت چیزی  از دست رفتنی نیست و در خصوص انهار و مادی‌هایی که در اصفهان و خمینی شهر وجود دارند چرخه طبیعی ورود و نفوذ آب، انتقال آب و مشجر بودن حاشیه انهار  همه با هم سازگار است. شاید با جداره سازی نهر میزان آب بیشتری برای اراضی کشاورزی منتقل شود اما تبعات آن کاهش نفوذ آب به سطوح زیرین و تغذیه آنهاست، اتفاقی که یک جنبه آن می تواند خشکی درختان حاشیه انهار باشد.

*پیگیری قضایی برای قطع ۶۰ چنار ارزشمند

اصغر حاج حیدری شهردار خمینی شهر قطع ۶۰ درخت در سه کوچه باغ خمینی شهر را تایید کرد و گفت: کسی که مرتکب قطع درختان شده است را شناسایی کرده‌ایم و در مراجع قضایی تشکیل پرونده داده‌ایم تا آخرین مراحل قضایی پیش می رویم تا دیگر چنین حرکتی اتفاق نیفتد.

وی در پاسخ به اینکه شهرداری در مقابل قطع درختان سکوت کرد، گفت: با دادستان صحبت کرده‌ام که یکی، دو مورد محکم برخورد شود تا  این وضعیت مجدد تکرار نشود.

حاج حیدری در خصوص جداره‌سازی انهار، نفوذناپذیر شدن نهرها را نادرست خواند و درباره آبرسانی از طریق لوله و نه بستر نهرها برای اراضی کشاوری و آنچه موجب تهدید زندگی درختان حاشیه گذرها شده است گفت: جهاد کشاورزی با انگیزه حفظ اراضی کشاورزی و باغ‌ها چنین اقدامی کرده است و در این باره جهاد کشاورزی متولی درختان در مسیر گذر لوله است، ما با لوله گذاری مخالفیم اما چون با خشکسالی روبه رو هستیم، چاره ای نیست.