فرونشست زمین، بحرانی خطرناک است که موریانه‌وار و خاموش، در برخی مناطق کشور در حال پیشروی است و در این میان اصفهان، بدحال ترینِ استان هاست.

روزگاری شهر‌های کویری و دشتی فرو می‌نشست و امروز در کوهپایه‌ها هم حرف از فرونشست است به طوری که بر اساس برآورد‌ها گلپایگان ۱۹ سانتیمتر در زمین فرو رفته است و محله رهنان در مرکز اصفهان با فرونشست ۱۸ سانتیمتری دست به گریبان است.

فرونشست در مناطق کوهستانی، عجیب و خطرناک

رضا اسلامی، مدیر سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان با بیان اینکه سال ۱۳۹۵ حدود کمتر از دو درصد از وسعت استان به میزان دو هزار و ۳۰۰ کیلومتر درگیر فرونشست بود، گفت: در سال ۱۳۹۸، ۱۰هزار کیلومتر از دشت‌های استان   به زمین‌هایی که دچار فرونشست بود  افزوده شد که این سرعت و گستره، بسیار نگران کننده است.

او افزود: پدیده فرونشست از سمت دشت‌های کاشان و اردستان به سوی مراکز شهرستان‌های پرجمعیت در مرکز استان در حال پیشروی است.

مدیر سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان با اشاره به ثبت فرونشست ۱۹ سانتیمتری در گلپایگان، ۱۸ سانتیمتری در رهنان اصفهان و ۱۶ سانتیمتری در حبیب آباد برخوار گفت: مناطق کوهستانی، باید در مقابل پدیده فرونشست مقاوم باشد، اما متأسفانه در این مناطق هم فرونشست زمین رخ داده که جای نگرانی است.

کم آبی آبخوان ها، عامل اصلی فرونشست

اسلامی درباره علت پدیده فرونشست گفت: آبخوان به خوبی تغذیه نمی‌شود و یا بیش از حد از آبخوان آب برداشت می‌شود که نتیجه آن پدیده خاموش و خطرناک فرونشست خواهد بود.

او خاطر نشان کرد: فرونشست تنها بلای طبیعی است که عامل ایجاد آن عملکرد انسانی است و به هیچ عنوان نمی‌توان آن را جبران کرد و فقط می‌توانیم سرعت آن را کم کنیم.

مدیر سازمان زمین‌شناسی اصفهان و اکتشافات مواد معدنی یادآور شد: بنابراین مهم‌ترین و موثرترین راهکار جریان مدام زاینده رود برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی است.

سه فصلی که کم باران، در اصفهان، به تابستان رسید

منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: اصفهان پنجمین استان کم بارش و درگیر خشکسالی است؛ افزایش دمای هوا و سرعت تبخیر منجر به کاهش بارش‌ها و در پی آن پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و در نتیجه سرعت گرفتن پدیده فرونشست زمین شده است.

او با ارائه آماری درباره بارش‌ها افزود: بارش‌ها در سال زراعی فعلی ۳۵ درصد نسبت به میانگین بلندمدت کاهش دارد؛ در پاییز و زمستان سال قبل و در بهار امسال بارش‌های قابل ملاحظه و موثری را شاهد نبودیم.

مدیر کل مدیریت بحران استانداری اصفهان اضافه کرد: متوسط افت سالیانه سطح آب‌های زیر زمینی در استان ۳۷ سانتیمتر و سخت‌ترین شرایط بر دشت‌های مهیار شهرضا، برخوار، دامنه فریدن، کاشان، گلپایگان، اردستان و بادرود نطنز حاکم است.

سرعت گیر پدیده فرونشست چیست؟

شیشه فروش درباره آثار فرونشست توضیح داد: در دشت دامنه فریدن و شرق استان به علت افت آب‌های زیرزمینی، ساختمان‌های مسکونی خسارت دیده است، در جاده‌ها و مزارع، فرونشست خود را با ظاهر شدن فروچاله‌ها نمایان کرده، در دشت مهیار، شکاف‌هایی در زمین‌های کشاورزی ایجاد و دشت لک خور کاشان دچار فرونشست عمیقی شده است.

او با بیان اینکه خشکی زاینده رود به سرعت گرفتن پدیده فرونشست دامن زده است گفت: از وزارت نیرو انتظار داریم اجرای طرح‌های تعادل بخشی برای احیای رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی را به سرعت در دستور کار قرار دهد تا از این طریق چاه‌ها پرآب و سرعت پدیده فرونشست کم شود.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در خصوص راهکار‌های درون استانی مقابله با این پدیده عنوان کرد: به تمام دستگاه‌ها و سازمان‌ها ابلاغ شده که با توجه به میزان و گستره فرونشست زمین هرگونه توسعه را متناسب با این عامل و با هدف تاب آوری دنبال کنند.

شیشه فروش به موضوع چاه‌های غیرمجاز هم پرداخت و افزود: در سه سال گذشته بیش از ۵ هزار چاه غیرمجاز شناسایی، مسدود یا اصلاح و ۳ هزار کنتور هوشمند هم روی چاه‌ها نصب شده است.

تصمیمات  اشتباه در حل بحران کم آبی

ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجف‌آباد و تیران و کرون در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بسیاری از مشکلات استان اصفهان ریشه در خود استان دارد نه خارج از آن، گفت: با ۲۰۰ هزار میلیارد تومان هزینه آب را از خلیج فارس به مرکز کشور می‌آوریم و فولاد تولیدی را به همان حاشیه خلیج فارس ارسال می‌کنیم، بنده این اقدام را صدور آب مجازی و این نوع تصمیم‌گیری را تصمیم پت و متی می‌دانم.

او توسعه صنایع در مرکز کشور را عامل تشدید آلایندگی‌ها هم دانست و افزود: معتقدم استفاده کارخانه‌های بزرگ فولادی از پساب شهرستان‌های اطراف زاینده رود هم در پدیده فرونشست موثر است.

نماینده مردم نجف‌آباد و تیران و کرون در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از زلزله خاموش یا همان فرونشست زمین چیست؟ گفت: ابتدا باید از برداشت آب از چاه‌های غیرمجاز جلوگیری کرد، فاضلاب شهر‌های اطراف اصفهان نباید گرفته‌شود و در نهایت الگوی مصرف آب کشاورزی باید تغییر کند.

در مقابل پدیده فرونشست نباید منفعل بود

علی‌محمد فصیحی نایینی، مسئول پایش پل‌های تاریخی استان اصفهان با بیان اینکه در مناطق مختلف استان اصفهان شاهد فرونشست زمین بوده‌ایم گفت: این علائم نشان‌دهنده وقوع خطر جدی در آینده‌ای نزدیک است.

او افزود: نقش زاینده‌رود در این خصوص بسیار حیاتی است، زیرا نقش تعادل سیستمی محیط پیرامون خود را دارد، بنابراین وقتی آب در این رودخانه جاری نباشد پیامد‌های ناخوشایندی را شاهد خواهیم بود.

مسئول پایش پل‌های تاریخی استان اصفهان اظهار کرد: تا به حال ترک‌های ۴۵ درجه‌ای در اطراف پل‌های تاریخی اصفهان مشاهده نشده، اما چنین اتفاقی قابل پیش‌بینی است، بنابراین شعار «پیشگیری بهتر از درمان است» بهترین توصیه است.

فصیحی تاکید کرد: تنها پایش نموداری فرونشست زمین کافی نیست بلکه باید در یک کمیته مشترک تصمیمات بهتری گرفته شود.

فرونشست زمین عامل مرگ مزارع

داود گرشاسبی، مدیر آب و خاک و امور مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان گفت: فرونشست زمین علاوه بر همه آسیب‌های جدی، زمین‌های کشاورزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد به طوریکه می‌توان گفت با این اتفاق زمین‌های کشاورزی می‌میرند و احیای آن‌ها پر هزینه و زمان بر است.

او افزود: در پی فرونشست، زمین پستی و بلندی پیدا می‌کند و برای آبیاری مزارع مشکل ایجاد می‌شود.

آمار‌ها نشان می دهد اصفهان در دوره‌ای سه ساله استان اصفهان بیشترین میزان فرونشست زمین را متحمل شده است.

شهرستان‌های پرجمعیت مرکز استان از جمله شهرستان اصفهان درگیر این پدیده شده اند که آثار آن را در مزارع و خانه‌های مسکونی می‌توان دید و اگر جلوی پیشروی آن گرفته نشود، دیر یا زود زیرساخت‌هایی نظیر فرودگاه و میراث تاریخی از جمله پل‌ها با عوارض جبران ناپذیری مواجه می‌شوند. تنها راهکار هم ورود آب به زاینده رود و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی است که در قالب برنامه‌ای نظام‌مند و همه جانبه نگر محقق می‌شود.