۶۰‌میلیون نفر با مشکلات درمان دست و پنجه نرم می کنند

نسخه آنلاین به پای مردم می پیچد

اوایل بهمن ماه پارسال سعید نمکی، وزیر بهداشت وقت اعلام کرد که زیرساخت‌های حذف نسخه‌های کاغذی و اجرای نسخه پیچی الکترونیک بعد از سال‌ها بر زمین ماندن فراهم شده و همکاران او توانسته‌اند این کار را در ۱۰هزار داروخانه کلید بزنند. به این ترتیب سازمان تامین اجتماعی اعلام کرد که از اول اسفند ماه دیگر دفترچه بیمه کاغذی چاپ نمی‌کند و دفترچه‌های بیمه هم تمدید نمی‌شوند.

بیمه سلامت هم تقریبا شش ماه بعد به این قافله پیوست و اعلام کرد که از اول مهر ماه دیگر دفترچه بیمه وجود نخواهد داشت. به این ترتیب ۴۰میلیون نفر هم به آن ۲۰میلیون نفر تامین اجتماعی اضافه شدند و جمع کسانی که قرار بود با کلاف پر گره حذف دفترچه‌های بیمه و نسخه‌های کاغذی دست و پنجه نرم کنند به حدود ۶۰ میلیون نفر رسید، بنابراین طبیعی است که طی یک ماه و نیم گذشته تعداد کسانی که به نحوی در این فرآیند برایشان انواع مشکلات پیش آمده بیشتر شوند.

‌مشکل چیست؟

قرار بر این بوده که پزشکان صرفا با دیدن مدارک شناسایی بیمار مخصوصا کارت ملی، با ورود به سامانه مربوطه نسخه بیمار نسخه او را ثبت کنند بعد هم بیمار راه بیفتد برود داروخانه و آنجا کد ملی‌اش را ارائه کند. کارمند داروخانه هم دوباره با وارد کردن کد ملی مراجعه کننده داروهای او را تحویل بدهد، همین روند در آزمایشگاه‌ها هم طی بشود اما همه چیز به این صورت پیش نرفته است و در حال حاضر عرف ماجرا طور دیگری است.

به این شکل که بنابر دلایل متعدد که پایین‌تر به آنها اشاره می‌کنیم پزشک علاوه بر ورود به سامانه و ثبت اطلاعات بیمار، دارو یا دستور آزمایش را روی سربرگ خودش هم می‌نویسد، کد ملی بیمار را هم بالای برگه یادداشت می‌کند و مهرش را پای همه اینها می‌زند. بیمار با این نسخه کاغذی که دیگر در دفترچه بیمه‌اش نیست راهی داروخانه یا آزمایشگاه می‌شود و آنجا کارمندان با وارد کردن کد ملی بیمار وارد سامانه می‌شوند و کار ادامه پیدا می‌کند اما همیشه همه چیز به این صورت پیش نمی‌رود.

بسیاری از پزشکان با بهانه‌های مختلف مثل اینکه سامانه مشکل دارد و سیستم قطع است این کار را انجام نمی‌دهند یا اینکه اصلا به بیمار نمی‌گویند که این کار ضروری است. عجیب‌تر اینکه بیمار اصلا نمی‌تواند بفهمد نسخه‌اش در سامانه ثبت شد یا نه، یعنی اگر منشی پزشک به او بگوید که این کار انجام شده بیمار باید بنا را بر اعتماد بگذارد و نسخه در دست از مطب خارج شود. در ادامه چه اتفاقی می‌افتد؟ بیمار با داشتن برگه‌ای در دست راهی داروخانه یا آزمایشگاه می‌شود، اما آنجا با این جواب مواجه می‌شود که نسخه‌اش ثبت نشده.

معمولا در این مواقع دو راه پیش پای بیمار گذاشته می‌شود، اگر او خوش شانس باشد باید هزینه ثبت نسخه در سامانه را (یعنی کاری که وظیفه پزشک بوده) به داروخانه یا آزمایشگاه پرداخت کند و اگر بدشانس باشد نسخه یا آزمایشش آزاد انجام خواهد شد البته اگر وقت و انرژی کافی داشته باشد یا هزینه برایش سنگین بیاید می‌تواند به مطب پزشک برود و درخواست کند که نسخه‌اش ثبت شود و البته هیچ شکایتی هم به جایی نمی‌تواند داشته باشد چون احتمالا با این جواب مواجه می‌شود که حتما خطایی رخ داده است.

پزشکان به هفت صبح می‌گویند واقعا از این خطاها ممکن است پیش بیاید چون هر بیمه‌ای سامانه خودش را دارد و منشی‌ها دائم باید از این سامانه به سامانه جا‌به‌جا شوند، خود سیستم هم ممکن است خطا داشته باشد، بنابراین چنین مشکلاتی اجتناب ناپذیر است چون هنوز زیرساخت‌ها کامل و بی‌نقص نیست، مثلا وقتی از سیستم یکپارچه به عنوان پرونده الکترونیک سلامت ایرانی‌ها حرف می‌زنیم سامانه واقعا باید یکپارچه باشد اما نیست.

دلیل اینکه پزشکان به بیماران با سربرگ خودشان نسخه می‌دهند و او را بدون نسخه راهی نمی‌کنند این است که اولا اغلب بیماران راضی نمی‌شوند که بدون نسخه مطب را ترک کنند و دوم اینکه هنوز بیمه‌های تکمیلی صرفا نسخه و سند کاغذی برای پرداخت می‌پذیرند، البته وزارت بهداشت به آنها هشدار داده که از اول دی ماه باید به این سیستم بپیوندند و دیگر هیچ سند کاغذی طلب نکنند.

حالا این بخش مربوط به پزشکان بود، از این مشکلات و خطاها در داروخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها هم رخ می‌دهد و بیماران زیادی در این یک ماه و نیم شکایت کرده‌اند که سامانه داروخانه یا آزمایشگاه قطع بوده یا برق رفته بوده یا اینترنت قطع بوده و در نهایت آنهایی که نسخه یا آزمایش ارزانی داشته‌اند مجبور شده‌اند برای تعجیل در کار هزینه را آزاد حساب کنند. گران‌تر‌ها هم رفته‌اند تا در فرصت دیگری مراجعه کنند یا ساعت‌ها معطل شده‌اند.

یکی دیگر از شکایت‌هایی که این روزها می‌شنویم معطلی بسیار زیاد مراجعه کننده‌ها به داروخانه و آزمایشگاه است چون با وجود اینکه برق و اینترنت و سیستم قطع نبوده‌اند کار خیلی طول کشیده چون هنوز خیلی از داروخانه‌ها با وجود شلوغ بودن و داشتن مراجعه کننده زیاد هنوز سیستم و فرد مستقلی برای انجام کارهای مربوط به ثبت نسخه را ندارند و همان کسی که نسخه می‌پیچد این کار را انجام می‌دهد.

زورشان به پزشکان نمی‌رسد

علی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، بخش بزرگی از ماجرا را می‌اندازد گردن پزشکانی که چنان که باید و شاید به این طرح تن نداده‌اند. او از اینکه جایگاه داروخانه‌ها در این طرف دیده نشده هم شاکی است و می‌گوید: «تولید نسخه در مطب‌ها پیش‌بینی شده و چون پزشکان از این طرح استقبال نکرده‌اند، سازمان تامین اجتماعی و بیمه سلامت هم بدون بازنگری طرح و بدون این که نسخه نویسی الکترونیک را با پرونده الکترونیک بیماران یکپارچه کنند، دارند این طرح را به زور از آخر یعنی از داروخانه‌ها اجرا می‌کنند».

اینطور که او می‌گوید ماجرا ابعاد دیگری هم دارد: «مسئولیت نوشتن نسخه بیماران با پزشک است و آنها هستند که باید صلاحیت بیمار به عنوان بیمه شده را احراز کنند و فرآیند استحقاق سنجی را انجام دهند اما چون این کار را انجام نمی‌دهند، کار بر دوش داروخانه‌ها افتاده است. از طرفی بسیاری از پزشکان نسخ بدخط می‌نویسند یا نام داروها را کامل درج نمی‌کنند یا برای مصرف دارو، دستوری نمی‌دهند بنابراین داروسازان باید بر اساس تجربه و علم خود دستور مصرف دارو را در سیستم ثبت کنند، چون سیستم واژه «طبق دستور» را نمی‌پذیرد به این ترتیب کار واقعا برای داروخانه‌ها طول می‌کشد.»

او به سرگردانی بین سامانه‌های مختلف هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «ساختار بیمه‌های تامین اجتماعی، سلامت و نیروهای مسلح از هم جداست، داروخانه‌ها مجبورند برای پیچیدن نسخه مدام از این سیستم به آن سیستم بروند. هزینه‌های پرینت برای بیمه تکمیلی، استخدام نیروی مجزا، خرید کامپیوتر و… همگی روی دوش داروخانه‌ها افتاده و ممکن است عده‌ای بگویند اینها که چیزی نیست اما سوال ما این است که چرا ما باید این هزینه‌ها را تحمل کنیم و بقیه بخش‌ها می‌توانند راحت سرپیچی کنند؟»

مصیبت در آزمایشگاه‌ها

تا اینجا بیشتر درباره داروخانه‌ها گفتیم اما ماجرا در آزمایشگاه‌ها هم به همان پیچیدگی است. یکی از پزشکان متخصص می‌گوید درمرکز درمانی آنها که پزشکان درطبقات بالا مستقر هستند و بخش رادیولوژی درطبقه زیرزمین، او بارها دیده که پزشکان، نسخه الکترونیک را نوشته‌اند اما او و همکارانش در طبقه پایین هیچ نسخه‌ای را دریافت نکرده‌اند، درنتیجه بیماران مجبور شده‌اند بارها میان طبقات جابه‌جا شوند تا این مشکل حل شود.

گویا بخشی از مشکل این است که کار بخش پذیرش چند برابرشده و امکان اشتباه هم بالا رفته. او مثال می‌زند در سیستم جدید برای خدمات رادیولوژی و سونوگرافی دو کد جداگانه تعریف شده و چون مرکز درمانی آنها به طور تخصصی این دو خدمت را ارائه می‌کند، اپراتور باید مدام از سیستم رادیولوژی وارد سیستم سونوگرافی و برعکس شود و این موضوع حجم کارها را اضافه کرده و احتمال خطا را هم بالا برده است.

متخصص‌های شاغل در آزمایشگاه‌هایی که خدمات اورژانسی انجام می‌دهند بیشتر از همه درگیر این وضعیت هستند و از پیچیدگی و سختی کار با سیستم شکایت دارند البته این شکایت را کارکنان اورژانس بیمارستان‌ها هم دارند و می‌گویند که هنوز در خیلی از مراکز درمانی پرازدحام نیروی انسانی و کامپیوترهای لازم برای این کار فرستاده نشده و زمان بر بودن این پروسه باعث می‌شود که نه تنها بیماران و همراهانشان معطل شوند بلکه خود کارکنان هم فشار بیشتری تحمل کنند و خطای بیشتری هم مرتکب شوند.

در مجموع می‌توان گفت که آنچه به عنوان زیرساخت شناخته می‌شود هنوز چنان که باید و شاید مناسب کاربری نیستند و احتمال خطای بالایی دارند. در کنار آن هنوز کادر درمان از پزشکان گرفته تا داروخانه داران و متصدیان آزمایشگاه آنطور که باید در مورد اجرای این طرح توجیه نشده‌اند و همه اینها دست به دست هم داده تا بیماران زیادی سرگردان شوند یا هزینه بیشتری پرداخت کنند.