یک سیاهچاله‌ تنها در کهکشان راه‌شیری با روش اخترسنجی و ریزهمگرایی گرانشی، با همکاری مشترک صدیقه سجادیان، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان و سهراب راهوار، استاد دانشگاه صنعتی شریف، کشف شد که با این خبر عصر جدیدی از تحقیقات کیهان‌شناسی پیش‌روی بشر قرار گرفت.

همگرایی و ریزهمگرایی ‌گرانشی از پیش‌بینی‌های بسیار موفق نظریه نسبیت عام است که توسط آلبرت اینشتین در سال ۱۹۱۵ میلادی مطرح شد، در این پدیده، از تقویت نور ستاره‌های پس زمینه به وجود اجرام سنگین زمینه پی می‌برند.

در رویدادهای ریزهمگرایی گرانشی، به علّت کم بودن فاصله‌ بین تصاویر، آن‌ها جدا ازهم دیده نمی‌‎شوند بلکه نور مجموع تصاویر دریافت می‌شود که به نسبت ستاره‌ی چشمه تقویت شده است. منجمان از این پدیده به‌عنوان یک ابزار رصدی دقیق برای فهم کیهان و مشاهده اعماق آسمان‌ها استفاده می‌کنند.

یک تیم بین‌المللی پژوهشی متشکل از ۵۰ مؤسسه تحقیقاتی با مشارکت دو پژوهشگر ایرانی، به نام‌های صدیقه سجادیان، عضو هئیت علمی دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی اصفهان و سهراب راهوار، عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف، به کمک اثر ریزهمگرایی‌گرانشی و اخترسنجی توانستند سیاه‌چاله‌ای منفرد درکهکشان راه شیری را کشف کنند.

*جزئیات رصد سیاه‌چاله

صدیقه سجادیان، استادیار گروه نجوم و اخترفیزیک دانشگاه صنعتی اصفهان که داده‌کاهی داده‌های گرفته شده توسط تلسکوپ دانمارک از این رویداد را بر عهده داشته است، با اشاره به جنبه‌های مختلف این موفقیت بزرگ علمی گفت: این رصدها در مدت ۶ سال به وسیله تلسکوپ‌های زیادی در سراسر دنیا و از جمله تلسکوپ فضایی هابل انجام شد.

عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اهمیت داده‌کاهی در این گروه بین‌المللی، گفت: داده‌کاهی و آنالیز تصاویر نجومی تلسکوپ‌های مختلف از رویداد ریزهمگرایی گرانشی OGLE-۲۰۱۱-BLG-۰۴۶۲ با زمان مقیاس ۲۷۰ روز، منجر به کشف یک سیاه‌چاله منفرد با جرمی حدودأ هفت برابر جرم خورشید و در فاصله پنج هزار سال نوری از زمین شد.

سجادیان افزود: یکی از این تلسکوپ‌ها، تلسکوپ یک ونیم متری دانمارک است که به واسطه‌ قرارگرفتن در یکی از بهترین نقاط دنیا از نظر شرایط رصدی (رصدخانه لاسیلای شیلی) بیش از ۹۰۰ تصویر با قدرت تفکیک بسیار عالی از این رویداد توسط گروه رصدی مایندستپ ثبت کرده است.

وی که عضو فعال گروه مایندستپ است، با بیان این‌که کشف این سیاه چاله یک پدیده منحصر به فرد و شروع یک دوره جدید در تحقیقات کیهان‌شناسی رصدی است، خاطر نشان کرد: این اولین بار است که سیاه‌چاله‌ای تنها در دیسک کهکشان ما و در این بازه جرمی با تعیین دقیق جرم، فاصله و سرعت آن آشکارسازی می‌شود. پیش از این منجمان با استفاده از روش‌های مختلف مانند مشاهده امواج گرانشی به‌صورت غیرمستقیم، سیستم‌های دوتایی سیاه چاله‌ها را رصد می‌کردند.

عضو انجمن علمی فیزیک ایران با تأکید اهمیت ویژه این کشف تاریخی تصریح کرد: حدود ۴۵ کیلومتر برثانیه سرعت تصویر شده در صفحه آسمان برای این سیاه‌چاله محاسبه شده که می‌تواند ناشی از ضربه انفجار اولیه ستاره سنگین تشکیل دهنده سیاهچاله باشد؛ اتفاقی که می‌توانسته حدود صد میلیون سال پیش رخ داده باشد.

سجادیان خاطرنشان کرد: این امکان برای تلسکوپ ملی ایران نیز وجود دارد که در رصدهای مهم بین‌المللی و اکتشافات تازه، حضور مؤثر داشته باشد.