دریا قدرتی پور: چند روز پیش ویدیویی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که نشان می داد زیر تعدادی از قبرهای باغ رضوان حفره هایی ایجاد شده است. انتشار این ویدیو دقیقاً بعد از مدت کوتاهی از فرونشست سه خیابان در اصفهان که همچنان علت اصلی آن مورد مناقشه است، بازتاب های جدیدی را ایجاد کرد. مدیر عامل سازمان آرامستان های اصفهان به سرعت در واکنش به انتشار این فیلم اعلام کرد که این حفره ها مربوط به فرونشست نبوده و علت دیگری داشته است، صحبت های علی حاجیان با اینکه آب پاکی را در رابطه با عدم فرونشست تعدادی از قبرها روی دست همه ریخت؛ اما تکمله ای شد که اصل ماجرا یعنی مسئله فرونشست اصفهان بار دیگر پررنگ تر از قبل در خبرها منعکس شود.

کمتر از یک ماه پیش، سه خیابان در اصفهان فرونشست اما هنوز مسئولان ذیربط درباره اینکه آیا پایین رفتن بخشی از خیابان ها مربوط به فرونشست بوده یا قدیمی بودن سیستم فاضلاب اظهار نظری نکرده اند.

حالا در تازه ترین اتفاقی که تکرار همان اتفاقات پیشین است، گرچه مدیر عامل سازمان آرامستان های اصفهان به صراحت اعلام کرده که تشکیل حفره زیر تعدادی از قبرها مسئله ای عادی است و بعد از گذشت زمان طولانی و در مواقع بارندگی و یا شستشوی قبور توسط زائرین، آب با ایجاد چسبندگی در قسمت‌های غیر متراکم خاک، باعث تراکم و نشست می‌شود اما خیلی ها از وجود این اتفاقات ابراز نگرانی می کنند.

جالب اینجاست که در کنار ابهامی که در رابطه با فرونشست زمین در خیابان های اصفهان وجود دارد بسیاری از کارشناسان از سرعت پیشرفت فرونشست در اصفهان خبر می دهند. 

در همین رابطه علی بیت اللهی، مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی به عنوان فردی که دستی بر آتش فرونشست ها دارد معتقد است که اصفهان بیش از استان های دیگر ایران در معرض خطر فرونشست است: «فرونشست اگرچه در سایر نقاط ایران نیز وجود دارد ولی بافت تاریخی اصفهان را نسبت به سایر استان ها بیشتر تهدید می کند.»

به گفته مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی، فرونشست، رویدادی مستمر و تدریجی است و اگر بخواهیم تاریخچه کسری مخازن آب‌های زیرزمینی را بررسی کنیم از حدود سال 1355 شروع شده و تا قبل از آن منابع آبی ما با توجه به جمعیت کم، نیاز پایین‌تر و کشاورزی کم وسعت‌تر متعادل بوده است:«اکنون با اینکه بالاترین کسری مخزن آب‌های زیرزمینی به ترتیب در استان‌های خراسان رضوی، تهران، کرمان، اصفهان و فارس است اما در اصفهان تعداد آثار تاریخی در خطر فرونشست بسیار بیشتر است و با اتمام ذخایر آبی اصفهان و خطر فرونشست شهر، دهه آینده حیات استان به شدت تهدید می شود. »

حالا با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت که اکنون پای اصفهان، روی مینِ فرونشست است و اگر به همین ترتیب ادامه یابد، زمین زیر 816 هزار خانه مسکونی، شش هزار بنای تاریخی، ورزشگاه بزرگ نقش جهان، دو پالایشگاه، سه فرودگاه و 2/5 میلیون نفر در اصفهان خالی می‌شود.

در حال‌‌حاضر حجم تقریبی آب باقی‌مانده در آبخوان دشت اصفهان- برخوار حدود 4/5 میلیارد مترمکعب و میزان مصرف آب سالانه 311 تا 512 میلیون مترمکعب است و اگر آبخوان تغذیه نشود، در سال‌های 1409 تا 1416 به صورت کامل تخلیه می‌شود.  در نتیجه اصفهان تنها ده سال دیگر فرصت دارد تا از بحران کم آبی نجات پیدا کند وگرنه معلوم نیست تا یک دهه دیگر اصفهان زنده بماند.

این نکاتی است که رضا اسلامی، مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان و بهرام نادی، عضو هیئت علمی دانشگاه نجف‌آباد چندی پیش اعلام کردند و با ابراز نگرانی از تخلیه برخی محله‌های مسکونی شهر بر اثر ظهور علائم فرونشست بر ساختمان‌ها خبر دادند.

رضا اسلامی در دی ماه سال گذشته نیز پیش بینی کرده بود که در حالی که میزان متوسط فرونشست در جهان، سالیانه چهار میلیمتر است و این رقم سال ۹۹در اصفهان به ۱۸۵ میلیمتر رسیده و با این روند نقش جهان تا ۴۶ سانتیمتر و دشت حبیب‌آباد هم ۱۸۱ سانتیمتر فرونشست می کند.

به گفته مدیرکل سازمان زمین شناسی اصفهان، دشت اصفهان - برخوار از شرایط بسیار ویژه و خاصی برخوردار است و آن هم قرارگیری یک جمعیت 2/5 میلیون نفری در این دشت که در 860 هزار واحد مسکونی زندگی می‌کنند و همچنین وجود بیش از 6 هزار بنای تاریخی از آن جمله سی و سه پل، پل خواجو، میدان نقش جهان و... که از این آثار فقط یک بنا در جهان وجود دارد و ارزش این بناها  را نمی‌توان با معیار پول و طلا سنجید:«با اطلاعات سازمان آب استان در حدود 12هزار و اندی چاه غیرمجاز و 15 هزار و اندی نیز چاه مجاز که در مجموع 27 هزار و 500 چاه مجاز و غیر مجاز در این دشت وجود دارد که از این تعداد 3 هزارو  600 حلقه چاه آن فقط در شهر اصفهان قرار دارد که عموماً اینها چاه‌های بهره‌برداری برای فضای سبز یا برای مصارف شرب صنعتی و  کشاورزی است.»

اسلامی اصلی‌ترین عامل فرونشست در دشت اصفهان- برخوار را برداشت‌های بیش از حد توسط این چاه‌ها از آبخوان در کنار عدم تغذیه آبخوان می داند: «اگر این معادله برعکس شود و سرعت تغذیه آبخوان چندین برابر از برداشت آبخوان شود شاید بتوان سرعت دیوانه‌وار فرونشست و پیشروی آن به داخل شهر را کند کرد.»

به گفته کارشناسان آغاز فرونشست زمین در ایران از 45 سال پیش شروع شده است و جبران این موضوع در بافت های تاریخی امکانپذیر نیست. سازه‌هایی که قرن‌ها جنگ، ریزش‌های آسمانی، زلزله، طوفان و... را پشت سر گذاشتند اما فرونشست زمین زنگ خطر را برای آنها به صدا در آورده است.