متخصصان قلب و عروق رابطه نزدیکی میان بیماری دیابت و گرفتگی عروق قائل هستند که با رعایت برخی نکات ساده می‌توان این مسئله را مدیریت کرد.

هر زمان که نامی از گرفتگی عروق پیش می‌آید، بی درنگ ذهن ما به سمت قلب می‌رود. دکتر ساموئل کیم، متخصص قلب و عروق در نیویورک، می‌گوید: «اما ایجاد پلاک‌های چربی می‌تواند در هر شریانی اتفاق بیفتد، از جمله آن‌هایی که خون را از قلب دور می‌کنند».

شریان‌هایی که منشعب می‌شوند و به بازو‌ها و پا‌های ما وارد می‌شوند، بخش عمده‌ای از آنچه را که ما شریان‌های محیطی می‌نامیم، تشکیل می‌دهند؛ و باریک شدن این عروق به عنوان بیماری شریان محیطی (PAD) نامیده می‌شود، یک وضعیت رایج که در آن پا‌ها یا بازو‌ها جریان خون کافی دریافت نمی‌کنند. کیم می‌گوید: «جالب است که شریان‌های پا‌های ما خیلی راحت‌تر از سرخرگ‌های بازو‌ها و دست‌های ما مسدود می‌شوند. اما دقیقا چرا این اتفاق می‌افتد، نامشخص است.

ممکن است PAD بدون تجمع پلاک در قلب و عروق مغز که منادی حملات قلبی و سکته هستند، داشته باشید. دکتر فیلیپ گودنی، جراح عروق در مرکز پزشکی Dartmouth هیچکاک در لبنان، می‌گوید: «اگرچه این بیماری‌ها می‌توانند به طور جداگانه رخ دهند، اما طبیعی است که افراد آ‌ن‌ها را به طور همزمان دچار باشند؛ در نتیجه، بیماران مبتلا به علائم بیماری عروق کرونر یا مغزی اغلب از نظر PAD مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و بالعکس.

طبق مجله جهانی دیابت، در آمریکا نزدیک به ۱۲ میلیون نفر مبتلا به PAD هستند که از هر ۳ نفر یک نفر به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ نیز مبتلا است. کیم می‌گوید: «در حالی که داده‌ها برای نشان دادن اینکه هر کدام از انواع به‌طور مشخص با PAD مرتبط است یا نه کافی نیست، دیابت نوع ۲ شایع‌تر است، زیرا تعداد بیماران دیابتی نوع ۲ بیشتر است».

عوامل خطر برای بیماری شریان محیطی فراتر از دیابت وجود دارد: سن بالاتر و داشتن کلسترول بالا، فشار خون بالا و بیماری مزمن کلیوی همگی احتمال ابتلا به PAD را افزایش می‌دهند. دکتر آرون آدی، متخصص قلب و عروق و متخصص پزشکی عروق در مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت در نشویل می‌گوید: «اما سیگار و دیابت دو مورد اول هستند».

آدی می‌گوید التهاب در این زمینه نقش کلیدی دارد؛ دیابت باعث ایجاد یک حالت التهابی مداوم می‌شود که می‌تواند با آزمایش خون مانند پروتئین C-reactive اندازه گیری شود. برخی از مطالعات نشان می‌دهند سطوح بالای این پروتئین باعث افزایش لخته شدن در شریان‌ها شده و آن‌ها را بیشتر مستعد انسداد می‌کند.

علاوه بر این داشتن سطوح بالای قند در خون مانند زمانی که دیابت به اندازه کافی کنترل نمی‌شود، تعداد زیادی گونه‌های اکسیژن فعال تولید می‌کند که مولکول‌های نسبتا ناپایداری هستند و در سلول‌ها کمانه کرده، به اجزای حیاتی مانند DNA و RNA آسیب می‌رسانند؛ همچنین پروتئین کیناز C (PKC)، یک داور کلیدی در تولید این مولکول‌های اکسیژن فعال، به ساختار و عملکرد رگ‌های خونی آسیب می‌رساند.

کیم بر تاثیر منفی دیابت بر سلول‌های اندوتلیال که لایه داخلی رگ‌های خونی را می‌پوشاند، تاکید می‌کند. وقتی سالم هستند، مولکولی گازی به نام اکسید نیتریک تولید می‌کنند که نه تنها به رگ‌های خونی کمک می‌کند تا در صورت نیاز کشیده شوند و پس بزنند، بلکه سیگنال‌های شیمیایی را که بدن ما را به سمت لخته شدن نامناسب خون هدایت می‌کند، کاهش می‌دهد، با این حال، هنگامی که در معرض مقادیر زیاد قند قرار می‌گیرند، این سلول‌ها توانایی خود را برای تعدیل سطوح اکسید نیتریک از دست داده و ساختار پیچیده رگ‌های خونی، همراه با انعطاف‌پذیری شگفت‌انگیز آن‌ها، به شدت به خطر می‌افتد.

بسیاری از افراد قبل از تشخیص دیابت، شریان‌های بیمار دارند که با کنترل ضعیف قند خون تشدید می‌شود. عواملی همچون استعمال سیگار، رژیم غذایی ناسالم و کم تحرکی همراه با عوامل ژنتیکی مانند سطوح بالای لیپوپروتئین (a) و کلسترول خون بالا می‌توانند پوشش رگ‌های خونی را مدت‌ها قبل از تشخیص رسمی دیابت از بین ببرند؛ اما مطالعات به طور مداوم نشان داده‌اند که طول مدت دیابت با میزان آسیب شریانی مطابقت دارد، به علاوه هر ۱ درصد افزایش HbA۱c، آزمایشی که میزان قند‌های متصل شیمیایی به سلول‌های خون را اندازه‌گیری می‌کند در مقایسه با قند‌های شناور در جریان خون که با آزمایش منظم قند خون اندازه‌گیری می‌شود با تقریبا ۳۰ درصد افزایش همراه است.

نشانه‌های دیگری وجود دارد که باید مراقب آن‌ها بود. آدی می‌گوید: «بیماران ممکن است درجاتی از ریزش مو را در ساق پا، تغییرات در پوست و ناخن‌های پا و یا تفاوت دمایی بین پا‌های خود تجربه کنند؛ و در موارد مدیریت ضعیف دیابت، PAD می‌تواند به بیمارانی تبدیل شود که تاول، زخم پا بهبود نیافته، عفونت و مرگ بافتی داشته و در نهایت نیاز به قطع عضو داشته باشند.

به گفته متخصصان یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که بیماران دیابتی می‌توانند انجام دهند این است که از معاینه پای دیابتی به صورت سالانه مطمئن شوند. پزشک ممکن است یک آزمایش غیر تهاجمی به نام شاخص مچ پا-بازویی را تجویز کند که می‌تواند به تعیین شدت بیماری شریانی کمک کند. این آزمایش معمولا در حالت استراحت انجام می‌شود، اما گاهی از بیماران خواسته می‌شود برای تشخیص بهتر علائم روی تردمیل بدوند.

در ارتباط با ورزش و اصلاح شیوه زندگی، دستورالعمل‌های انجمن قلب آمریکا/کالج قلب آمریکا توصیه می‌کنند که بیماران مبتلا به PAD باید دارو‌ها را شروع کنند.