دریا قدرتی پور: سالانه چیزی بین 30 تا 35 درصد از محصولات کشاورزی ایران از بین می‌رود. این میزان از هدررفت، مساوی است با غذای 9 میلیون نفر.

آمارهای فائو وقتی تکان دهنده تر می شود که نشان می دهد ما ایرانی ها به اندازه 10 کشور اروپایی و معادل تقریباً 60 درصد درآمد نفتیمان را روانه سطل های زباله می کنیم؛ ضایعاتی که مربوط به نان، میوه، برنج و سبزیجات می شود و ما را در صدر اسراف کنندگان غذا در جهان قرار می دهد.

بر این اساس، سالانه چیزی بین 30 تا 35 درصد از محصولات کشاورزی ایران از بین می رود و این میزان از هدررفت نابودی بخش مهمی از سرمایه های ملی است که صرف تولید این محصولات شده است.

هرسال 1/3 میلیارد تن غذا درجهان هدر می‌رود که بیشترین ضایعات مربوط به میوه و سبزیجات، ماهی و غلات است. سهم ایران از این عددها 2/7 درصد از ضایعات غذای جهان است که این رقم معادل 35 میلیون تن است.

گزارش‌های فائو همچنین تأکید می‌کند که درجهان نزدیک یک میلیارد نفر از گرسنگی رنج می‌برند که با ضایعات 1/3 میلیارد تنی غذا می‌توان بیش از 800‌ میلیون نفر از گرسنگان را سیر کرد و تقریباً گرسنگی در جهان را ریشه‌کن کرد.

در گزارش اتحادیه اروپا هم وضعیت هدررفت مواد غذایی عددهای جالبی را در مقایسه با همین موضوع در ایران نشان می دهد. درمجموع در کشورهای عضو این اتحادیه تنها 90 میلیون تُن اسراف می‌شود که اگر این رقم را با 35 میلیون تُن ضایعات غذا در ایران مقایسه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که ایران معادل 38‌ درصد اتحادیه اروپا هدررفت موادغذایی را تجربه می‌کند.

گرچه ماجرای تلف شدن منابع غذایی ایران به همینجا ختم نمی شود و آمارها واقعیت های تکان دهنده دیگری را هم فاش می کنند؛ اینکه ما با هدر دادن این میزان غذا در واقع رقمی معادل نیمی از آب شیرینمان را که صرف مواد غذایی شده از بین می بریم و این در حالی است که از خشکسالی هم در رنج هستیم.

فقط کافی است مقایسه ای بین آب تلف شده در ضایعات کشاورزی با کل آب مصرفی در کشاورزی ایران داشته باشیم و متوجه شویم که چه عدد قابل توجهی به زباله تبدیل می شود.

بر اساس آمارها، میزان آبی که در ضایعات کشاورزی هدر می‌رود، از تمام آبی که مردم ایران و بخش صنایع مصرف می‌کنند، بیشتر است؛ بر این اساس، میزان آبی که در بخش شرب و صنعت استفاده می‌شود، 7‌میلیارد مترمکعب تخمین زده شده و این درحالی است که آب تلف‌شده ناشی از ضایعات کشاورزی 9/3 میلیارد مترمکعب برآورد شده است.

علی موحد، عضو انجمن صنایع غذایی کشور، دلیل اصلی این میزان هدررفت منابع را ضعف شدید در بخش فرآوری و بسته بندی مواد غذایی دانسته که باعث شده ضایعات هنگفتی را رقم بزند. به گفته این فعال اقتصادی، هیچ آمار شفافی درباره میزان برگشتی مواد غذایی فرآوری شده و کارخانه ای وجود ندارد و این یک مشکل مزمن در اقتصاد ایران است که برنامه‌ریزی برای کنترل ضایعات در این بخش را دشوار می کند.

هم اکنون حجم عمده‌ای از موادغذایی در ایران به دلایل مختلف از بین می‌رود که دلایل آن را باید در زنجیره مزرعه تا سفره جستجو کرد، اینکه ما مدیریت دقیق و مؤثری در زنجیره تولید تا مصرف نداریم و به دلیل نداشتن صنعت بازیافت پیشرفته، بخش قابل توجهی از مواد غذاییمان تلف می‌شود.

اما اینکه سرنوشت ضایعات موادغذایی در ایران به کجا ختم می‌شود، شامل چند بخش است؛ درباره کارخانجات موادغذایی یک پاسخ مشخص وجود دارد؛ اینکه بیشتر کارخانجات با رعایت ضوابطی موادغذایی از تاریخ مصرف گذشته را معدوم می‌کنند و برگشت آنها به چرخه تولید تقریباً غیرممکن است، زیرا موادغذایی به محض فساد تغییر رنگ، بو و مزه می‌دهند و برگشت دوباره آنها به چرخه تولید به معنی کاهش کیفیت و ضرر افزوده است. از طرفی نبود صنایع فرآوری یا بازیافت مناسب نیز باعث می‌شود چاره‌ای جز معدوم‌سازی و دورریختن این دسته از موادغذایی وجود نداشته باشد؛ بنابراین، برای کنترل دورریز موادغذایی در ایران باید در زنجیره تولید و پس از آن صنایع مناسب ایجاد شود.

در زمانی که تولید با فناوری قدیمی سر و کار دارد و مصرف‌کننده نیز چندان مقید به صرفه‌جویی در مصرف موادغذایی نیست اسراف در مواد غذایی هم افزایش می یابد. در فرهنگ ایرانی درست کردن بیش از نیاز غذا دست و دلبازی و ارزش محسوب می‌شود و بخش قابل‌توجهی از موادغذایی توسط مصرف‌کننده نهایی دورریز می‌شود. در بخش نهایی و در فرآوری و بازیافت ضایعات غذا نیز اینقدر ضعیف عمل کرده‌ایم که تقریباً در بازیافت زباله حرفی برای گفتن نداریم.

اینها همه دست به دست هم می دهد تا بخش قابل توجهی از زباله های کشور یعنی چیزی حدود 65 درصد از آن زباله تر باشد و ما برخلاف کشورهای پیشرفته نتوانیم این زباله ها را به پول تبدیل کنیم و شاهد هدررفت منابع باشیم؛ بنابراین، تنها یک راه داریم و آن اینکه در درجه اول با ارتقای فناوری و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در زنجیره تولید ضایعات مواد غذایی کنترل شود و سپس به بحث فرهنگسازی برای مصرف‌کننده نهایی برسیم.