یک سال از هشدارهای جدی کارشناسان درباره وضعیت فرونشست زمین در شهر اصفهان می گذرد اما در این مدت اقدامی جز برگزاری جلسات نافرجام انجام نشده و زیر پای شهر خالی تر شده است.‌

بیش از ۴۰۰ دشت از مجموع ۶۰۹ دشت ایران درگیر فرونشست زمین است اما سازمان زمین شناسی کشور، دشت اصفهان- برخوار را که شهر اصفهان در آن واقع شده پرمخاطره‌ترین منطقه و نماد فرونشست ایران معرفی می‌کند.

بالاترین نرخ فرونشست شهر اصفهان 18/5 سانتی‌متر در سال است اما کارشناسان از این حیث فرونشست اصفهان را پر مخاطره می‌دانند که دامنه آن به درون مناطق شهری و جمعیتی و زیرساختی و تاسیساتی کشیده شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در زون فرونشست اصفهان زندگی می‌کنند. فرودگاه شهید بهشتی، پایگاه هوایی شهید بابایی، خطوط برق سراسری دشت مهیار، راه آهن اصفهان-شیراز، نیروگاه برق شهید منتظری، میدان نقش جهان، پل‌های تاریخی، هشت ایستگاه آتش نشانی، ۳۲۸ مسجد، ۳۷ کتابخانه، ۲۸۵ مدرسه و ۱۱۸ مرکز درمانی همه در زون فرونشست شهر اصفهان است.

اگرچه ردپای فرونشست زمین از دهه ۴۰ شمسی در دشت دامنه و دشت مهیار این استان مشاهده شد اما اکنون دشت اصفهان-برخوار و مناطقی را درگیر کرده که از جریان زاینده رود تغذیه می‌شدند.

بر پایه آمار شرکت آب منطقه‌ای اصفهان ۶ هزار و ۲۸۰ حلقه چاه مجاز و غیرمجاز در دشت اصفهان- برخوار وجود دارد و آبخوان شهر اصفهان هم اکنون با کسری سه میلیارد مترمکعبی آب رو به رو است. در همین زمینه رئیس گروه حفاظت از منابع آب زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با بیان اینکه دشت اصفهان- برخوار از نظر منابع آب زیرزمینی اوضاع مساعدی ندارد، به «مهر» می‌گوید: وقوع فرونشست زمین در این محدوده مطالعاتی (دشت) که شهر اصفهان در آن قرار دارد با توجه به شرایط استراتژیکی، وجود تأسیسات مهم، بناهای تاریخی و جمعیت زیاد ساکن در آن، بسیار حائز اهمیت است.

مینا بگی با اشاره به اینکه کسری مخزن تجمعی آبخوان اصفهان- برخوار ۲ میلیارد و ۹۹۶ میلیون مترمکعب است، می‌افزاید: این دشت سالانه نزدیک به یک متر افت سطح آب زیرزمینی دارد.

به گفته رئیس گروه حفاظت از منابع آب زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، یک هزار و ۴۸۰ حلقه چاه غیرمجاز در دشت اصفهان -برخوار وجود دارد که برداشت آب از آنها بر اساس آماربرداری به ۱۵ میلیون مترمکعب در سال می‌رسد.

همچنین بهرام نادی، دکترای عمران و ژئوتکنیک عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان با اشاره به اینکه عامل فرونشست زمین اُفت منابع آب زیرزمینی و برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی است، می‌گوید: هفته گذشته سازه‌ای در خیابان شاهپور جدید شهر اصفهان به ما معرفی شد که حدود ۱۵ سانتیمتر چرخش داشته و در همین منطقه مشاهده کردیم که لوله‌های گاز بُریده شده و تغییر شکل ساختمان در عرض سه ماه، ۱۲ سانتیمتر بیشتر شده است و باید توجه داشت که ۱۲ سانتیمتر جا به جایی در طبقه فوقانی یک ساختمان طی سه ماه مسئله‌ای غیرقابل باور است اما در این منطقه مشاهده شد.

نادی با اشاره به اینکه پیشتر چرخش سازه در ترمینال امیرکبیر رخ داده و اداره پست شاهپور جدید به دلیل فرونشست زمین تعطیل شده بود، بیان می‌کند: دومین مورد چرخش سازه در هفته‌های اخیر در خیابان رباط اول به ما گزارش شد که طبقه فوقانی ساختمان سه طبقه بتُنی حدود ۱۸ سانتیمتر چرخیده بود و این‌ها نمونه‌هایی از آسیب‌های ناشی از فرونشست زمین به ساختمان‌ها در شهر اصفهان است.

استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف آباد با بیان اینکه برای کنترل فرونشست اصفهان برنامه‌ای که توسط عالی‌ترین مقام اجرایی مصوب شده باشد، وجود ندارد، می‌گوید: باید توجه داشت که فرونشست زمین بر اثر افت منابع آب زیرزمینی است و شرایط به وجود آمده به این دلیل است که منابع آب سطحی کفاف مصارف کشاورزی و صنعت را نمی‌دهد.

همچنین رضا شهبازی مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با بیان اینکه مسئله اصلی خطر فرونشست در اصفهان اصلاً در بیشینه نرخ فرونشست نیست، می‌افزاید: در میدان نقش جهان اصفهان فرونشست ممکن است دو تا سه سانتیمتر در سال باشد ولی ما در این نقطه شاهد ناهمگنی در بین نرخ فرونشست و جنس ذرات زمین هستیم و اینجاست که نشست نامتقارن اتفاق می‌افتد و نشست نامتقارن درز، شکاف و ترک روی سازه‌ها ایجاد می‌کند.

شهبازی بیان می‌کند: در حاشیه دشت سجزی، فرودگاه شهید بهشتی اصفهان و حاشیه منطقه شمالی شهر به سمت استادیوم ورزشی نقش جهان، خاک‌های مسئله دار را شاهد هستیم، اصلاً ممکن است فرونشست زیاد داشته باشیم اما رفتار خاک در ارتباط با آب‌های زیر سطحی که خشک شده باعث ایجاد شکاف و ترک ایجاد می‌شود.

همچنین علی بیت‌الهی رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز فرونشست اصفهان را مسئله ملی می‌داند و اضافه می‌کند: فرونشست زمین در سراسر استان‌های کشور وجود دارد و برای مثال استان خراسان رضوی چهار برابر پهنه استان اصفهان فرونشست دارد اما ریسک فرونشست اصفهان ۱۰ برابر فرونشست خراسان رضوی است. فرونشست کلانشهر اصفهان نه تنها در ایران بلکه به ندرت در دنیا دید نشده است.

وی، فرونشست اصفهان را بسیار پیچیده و نامتقارن توصیف می‌کند و می‌گوید: سنگ کف و بستر اصفهان شیب دار است و سمت زاینده رود به سمت شمال شهر شیب دارد و اگر زاینده رود چشمه اصلی این آبخوان جاری نباشد زیر شهر زودتر خالی می‌شود.