لادن ایرانمنش: زباله ها به پاشنه آشیل محیط زیست ایران تبدیل شده اند و دیگر جایی برایشان نیست. زمین و خاک هم دیگر ظرفیتی برای این همه زباله ندارد. تولید روزانه میلیون ها تن زباله در کشور به جایی رسیده که چندی پیش رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به آن واکنش نشان داده است. علی سلاجقه اواخر خرداد ماه امسال اعلام کرد امیدواریم بحث کمپوست هم مورد پیگیری قرار گیرد چون دیگر جایی برای دفع پسماند در کشور نداریم.

او به شکل واضح هشدار داد که طبق آمارهای منتشر شده از سوی وزارت نیرو در ایران روزانه بیش از ۵۸ هزار تن پسماند عادی تولید می‌شود که از این میزان، فقط ۲۰ درصد بازیافت شده و حجم بسیار زیادی روانه اطراف شهرها و روستاها می‌شوند.

هرچند نگرانی در رابطه با این معضل تنها مختص به ایران نیست اما بررسی‌های مقایسه‌ای نشان می‌دهند که تولید زباله در کشور ما سه برابر آلمان است و این در حالی است که فرهنگ مصرف مردم در کشورهای توسعه ‎یافته از استفاده طولانی‌مدت از وسایل خانگی و تعمیر و نگهداری مناسب گرفته تا تفکیک و کاهش زباله‌های خانگی و ساختمانی جایی در کشور ما ندارد.

این موضوع وقتی بیشتر اهمیت می‌یابد که بدانیم اغلب این زباله‌ها سر از جوی‌ها و رودخانه‌های فصلی و دائمی در می‌آورد. از سوی دیگر سوء مدیریت این زباله‌ها امنیت اجتماعی و سلامت مردم را نشانه رفته و دستخوش آلودگی می‌کند. زیرا همه این شیرابه‌ها و آلودگی‌های حاصل از زباله در مخازن و منابع آب زیرزمینی و سطحی تخلیه می‌شود.

در حالی که این زباله ها از لحاظ اقتصادی بسیار با ارزش هستند و اغلب آنها می‌توانند در چرخه اقتصاد ملی عامل تولید، درآمد و اشتغالزایی باشند، اما این ثروت عظیم برای ما ناشناخته مانده و نمی‌دانیم می توان با سهیم شدن در فرایند بازیافت، میلیون‌ها تومان به اقتصاد کشور کمک کنیم.

بنا بر اعلام دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست؛ سالانه بیش از ۱۶ میلیون تن زباله و پسماند عادی و همینطور سالی ۶۰ میلیون تن نخاله ساختمانی ناشی از فعالیت های عمرانی، خاکبرداری ها و زائدات باقیمانده از ساخت و سازها در کشور تولید می شود.

میانگین سالانه تولید زباله خانگی نیز ۴۵ هزار تن محاسبه شده که بیش از  نیمی از آن دفن می‌ شود در حالی که ۹۰ درصد از مواد موجود در زباله‌ها قابل بازیافت است. این در حالی است که هر تن زباله، حدود ۴۰۰ متر مکعب گاز گلخانه‌ای دی اکسید کربن متصاعد می‌ کند و از هر تن زباله ۴۰۰ تا ۶۰۰ لیتر شیرابه خارج می ‌شود که می‌ تواند آثار زیست محیطی نامطلوبی بر آب و خاک داشته باشد. ایرانی ها سالیانه، ۵۰ هزار تن گاز گلخانه ای و ۱۰ میلیون متر مربع شیرابه از تولیدات زباله های خود به وجود می آورند.

در حال حاضر در ایران ۸۰ درصد کل مخارج مدیریت پسماندها، مربوط به جمع‌آوری است که ۶۰درصد از آن صرف حقوق و دستمزد کارگران می‌شود. اهمیت این موضوع از آن ‌جهت است که بهبود اندکی در عملیات جمع‌آوری می‌تواند تأثیر فراوانی در کاهش هزینه‌های کل داشته باشد.

به‌وضوح می‌توان گفت مسئله اصلی از مدیریت ضعیف پسماند در کشور ناشی می‌شود. ابتدا باید زیرساخت‎های لازم به‌ویژه در مرحله جمع‌آوری زباله فراهم شود، برای مثال بسیاری از شهروندان در خانه تفکیک زباله می‌کنند، ولی شهرداری به‌صورت تفکیک‌شده جمع‌آوری نمی‌کند. البته ترویج فرهنگ کاهش تولید زباله و تفکیک آن نیز یک مقوله مدیریتی است.

به این ترتیب می‌توان گفت مشکل در زمینه بازیافت زباله از مرحله تفکیک آن شروع می‌شود که در این زمینه تا حدود زیادی هم دولت و هم فرهنگ عمومی که آن‌هم به میزان زیادی ناشی از دولت است، دارای خلأ‌های قانونی و فرهنگی هستند.

حلقه مفقوده ای که باعث شده ما نتوانیم از طلای کثیفی که اشتغالزایی بالایی هم دارد استفاده کنیم؛ در حالی که حفظ محیط زیست، سلامت مردم، نگرانی و دغدغه هایی که در آینده وجود دارد به ویژه آلودگی منابع زیرزمینی، آب و خاک، این نکته را می رساند که دستگاه های متولی باید به این موضوع ورود جدی داشته و نهایت اهتمام خود را برای رفع این مشکل داشته باشند.