پدیده نوظهور گردوغبار یا ریزگردها از حدود یک دهه قبل از کشورهای افغانستان، ترکمنستان، پاکستان، عراق، و کشورهای حاشیه خلیج فارس، استان های مرزی و مرکزی ایران را تحت تاثیر قرار داده و جمهوری اسلامی ایران در محاصره توفان های شن و ماسه این کشورها قرار گرفته است.

به گزارش ایرنا، «توفان شن» سوزنی و «ریزگردها» به دلیل دارا بودن قطر کم، می‌توانند با وزش باد، صدها کیلومتر جابه جا شوند و از کشوری به کشور دیگر انتقال یابند.

در میان کشورهائی که ایران را در محاصره ریزگردها قرار داده اند، نقش افغانستان بارز و آشکار است و کارشناسان آب و هوائی گفته اند که بخش اصلی ریزگردها در سیستان و بلوچستان و دشت هامون، ناشی از خشک شدن این تالاب بین المللی است که در منطقه مرزی این دو کشور واقع شده است.

تالاب بین المللی هامون بیش از 400 هزار هکتار وسعت دارد و نیمی از این تالاب در استان «نیمروز» افغانستان واقع در جنوب غرب این کشور واقع شده است و با کم شدن آب رودخانه های واقع در جنوب و جنوب غرب این کشور، سالانه بر مدت زمان بادهای موسمی و جابه جائی گردوغبار و توفان شن، افزوده می شود.

بادهای موسمی در استان نیمروز افغانستان، هر سال که از اواسط فصل بهار شروع می شود و تا اواخر تابستان ادامه دارد، ریگ های این منطقه را جابه جا می کند و علاوه بر وارد کردن خسارات هنگفت به کشاورزان افغانستان، بیماری های حاد تنفسی را برای مردم آن به دنبال دارد.

کارشناسان تصریح کرده اند که منشاء بخش وسیعی از آلودگی ها در شرق ایران با خشک شدن تالاب هامون و کاهش سرازیر شدن آب رودخانه های منطقه به این تالاب، ارتباط مستقیم دارد.

شدت و حجم ریزگردها در برخی از مناطق غرب و جنوب غرب افغانستان مانند استان نیمروز که در جوار ایران قرار دارد، به گونه ای است که در برخی از مواقع سال، بادهای موسمی ریزگردهای این منطقه را به تلی از خاک تبدیل می کند و موجب مسدود شدن راه ها می شود.

مسئولان افغانستان گفته اند که آمادگی دارند تا برای مقابله با ریزگردها و جلوگیری از خشک شدن تالاب بین المللی هامون، کارگروهی مشترک برای مقابله با ریزگردها میان دو کشور تشکیل شود تا راه های مقابله با جابه جائی توفان شن را مورد بررسی قرار گیرد.

زابل، هیرمند، زهک، نیمروز و هامون در استان سیستان و بلوچستان از شهرهائی هستند که در معرض ریزدگردهای مناطق وسیع بیابانی جنوب افغانستان به ویژه استان نیمروز قرار دارند. این وضعیت در استان های غرب افغانستان و خراسان رضوی هم با شدت کمتر مشاهده می شود.

ایران اعلام آمادگی کرده است که با گسترش همکاری های دوجانبه با کشور افغانستان، اقدام های لازم را برای حل مشکل ریزگردها و کاهش تاثیر آن بر کیفیت زندگی مردم در مناطق مرزی دو کشور به عمل آورد.

«محمد اشرف غنی»، رئیس جمهوری افغانستان نیز بر ضرورت گسترش همکاریهای مشترک زیست محیطی میان دو کشور، به ویژه جلوگیری از خشک شدن تالاب بین المللی هامون تاکید کرده و گفته است که با توجه به مشکلات ناشی از تغییرات آب و هوا و اقلیم که منجر به خشک شدن باغها و جنگل های افغانستان شده است، این کشور آماده هر نوع اقدام و همکاری در زمینه حفاظت و احیای آب گیرها و تالاب هاست.

رئیس جمهوری افغانستان تصرح کرده است که تیمی تخصصی به صورت مشترک از دو کشور، برنامه‌ای جداگانه از سلسه اقدام هایی که دو کشور ایران و افغانستان باید به صورت سریع برای جلوگیری از تخریب بیشتر تالاب های بین‌المللی هامون انجام بدهند را تهیه و تدوین و به دو کشور ارائه کند.

مناطق شمال، شرق و مناطق مرکزی افغانستان کمتر شاهد ریزگردها است و اغلب ریزگردها در این کشور از استان نیمروز، واقع در جنوب شرق و استان «فراه» در غرب این کشور که با ایران همجوار هستند، برمی خیزند. به همین دلیل نقش افغانستان در جلوگیری از خشک شدن تالاب هامون و کاهش ریزگردها در ایران، اهمیت فوق العاده دارد، باید راه های اجرائی شدن اراده مقام های این دو کشور برای غلبه بر این پدیده مهلک منطقه ای یافته شود.