دریا قدرتی پور: راهی می‌شوی، گوش می سپاری تا عروس سپید پوش کویر اصفهان را ببینی. جایی که نواهای خفته را در دل مردمان هزار ساله اش جا داده و سختی سنگ‌هایش حكايت از روزگار مردمانی دارد كه از مسير هزاره‌ها عبور كرده‌اند و اينك آرام و صبور آن نوای كهن را سر می‌دهند.

راهی سرزمين خورشيد شدن آدابی دارد، باید سپید پوش شوی تا به رسم کهن این مردمان رد پای تاریخ را با این مردمان ببینی . وضعیتی که اکنون با خشکی زاینده رود چیزی از آن نمانده است. خشک شدن تالاب گاوخونی جز بیابانی شدن و شور شدن مزارع و بیماری و مرگ را به دنبال نداشته است.

با تمام اینها سفر به ورزنه یعنی برخورد با تمدن کهنی که هنوز هم بسیاری از آداب و رسومش به جا مانده وهنوز ردپای تاریخ مردمان شرق اصفهان به‌خوبی مشخص است و در تار و پود آن تنیده شده است. شهر دنجی که جمعیت حدود 13 هزار نفری اش در حال کم شدن است. کویرنشینانی که علیکِ سلامت را چنان باگشاده رویی جواب می دهند که انگار سالهاست تو را می شناسند.

فقط یک روز ماندن در ورزنه تو را با خیلی از آیین های اینجا آشنا می کند؛ هر روز توی تنگنای کوچه ها و پس کوچه ها و درازنای معابر و خیابان ها، قطاری از خیل آدم های سپیدپوش به راه می افتد، گویی فانوس های متحرک یا فرشتگان در جای جای این خطه در حرکتند.

هر صبح این تصاویر مثل یک تابلو نقاشی در حدود يكصد كيلومتر دورتر از اصفهان در منتهى اليه جنوب شرق، زيباترين طرح با سر انگشتان نقاشى چيره دست روى گستره بوم كوير نقش می بندد و هنر نمايى مى كند. تصاویری که در یک آن ردپایی از آن به جا نمی ماند.

ورزنه، سرزمين خورشيد است. تاريخ این روستا رازی است نانوشته که از سينه نسلي به نسل ديگر منتقل شده تا همچنان ورزنه 7 هزار ساله سپید پوش بماند اما این برای نسل جوان این منطقه کمی فرق کرده است.

زهرا، یکی از اهالی ورزنه است. دیپلمش را تازه گرفته و وقتی از نیاکانش یاد می کند دوست دارد که این رسم کهن همچنان باقی بماند، رسمی که شهر کویر و آفتاب را با چادرهای سفیدش نقاشی می کند اما خیلی ها دیگر تابع این رسم کهن نیستند. از هم کلاسی های او شاید یکی دو نفر به این رسم پایبند بوده اند و بقیه دیگر چادر سفید سر نمی کنند. می گوید: متاسفانه خیلی از جوان ها دیگر این رسم کهن را دوست ندارند و این رسم برای مسن تر ها باقی مانده است. مادر زهرا هم که قرص صورتش توی گردی چادر سفید جا گرفته دوست ندارد این رسم کهن از بین برود.

ورزنه شهر چادر سفیدها است. چادری سفید و یک دست، نه خطی، نه گل و بته ای و نه هیچ رنگ دیگری. شاید اگر در دل تاریخ بگردی تنها شهری که هنوز این رسم را با تمام وجوهش حفظ کرده، ورزنه است. در پایان زنده رود، در آخرین آبادانی و بهره برداری انسانی از رودخانه و سپس تالاب خشک، ورزنه ای هایی هستند که همچنان با وجود روزگاری که خشکسالی سیاهش کرده سفید می پوشند.

به اعتقاد سبحان یکی از اهالی مسن این شهر که سال ها شغلش معلمی بوده و حالا بازنشست شده، رنگ سفید چادرها جاذبه خاصی  را در ورزنه ایجاد کرده است و هر كس كه وارد این شهر می شود، نخستین سؤالی كه برایش پیش می آید چادر سفید زنان است. دراین باره دلایل چندی عنوان می شود و روایت ها زیاد است اما آنطور که شنیده ایم می گویند این نشان قومی است كه ریشه در تاریخ چند هزار ساله دارد و به سلامت از دل تاریخ بیرون آمده است و این رسم را حفظ  کرده است.

اجداد سبحان را باید در تقویم سال ها خاطره و تاریخ پیدا کنی. سالیانی که اینجا چندان آبادی نبود. به گفته این پیر 68 ساله، پوشیدن لباس سفید رنگ، یادگار دوران بسیار دور است؛ وقتی که شرایط آب و هوایی منطقه و شغل كرباس بافی و كشت و كار پنبه و در دسترس نبودن پارچه های شهری موجب پوشیدن لباس سفید رنگ شده است؛ آنگاه که خودکفایی معنا و مفهومی فراتر از امروز داشته و مردمان با چرخ نخ ریسی پارچه های سفید را می بافته اند.

گروهی نیز بر این باورند که این انتخاب، ناشی از دورانی است که مردم منطقه مذهب زرتشتی داشتند زیرا روحانیون زرتشتی لباسی از جنس پنبه و به رنگ سفید به تن می کردند.

اما دیری نیست که این رسم کهن کمرنگ شده، رسمی که خیلی ها را مثل فاطمی که یکی از دوستداران میراث فرهنگی است و سالهاست با سفربه این شهر از وضعیت نامساعدی که هر روز به دلیل بی توجهی به آن ایجاد شده به اظهار تاسف واداشته است.

او می گوید:در سال های گذشته به علت افزایش ارتباطات و رنگ باختن خرده فرهنگ ها، این رسم دیرین نیزدر شرف انقراض و در حال از بین رفتن است. به اعتقاد این دوستدار میراث فرهنگی باید بیشتر از اینها در رابطه با این رسم کهن و دیرینه فرهنگسازی شود تا تاریخ این شهر به فراموشی سپرده نشود، با توجه به اینکه بسیاری از گردشگران به خاطر این رسم کهن که شاید در جایی دیگر نباشد به اینجا سفر می کنند.

رسمی که ورزنه را سپید پوش کرده حالا در حال منقرض شدن است و به تدریج تابلوی کویر را سیاه کرده است.