سهیل سنایی: پنجاه و چهارمین المپیاد جهانی فیزیک از روز گذشته در اصفهان آغاز شد. این المپیاد با حضور 198 دانش‌آموز نخبه از ۴۶ کشور جهان در دانشگاه صنعتی برگزار می شود. این 198 دانش آموز با 150 نفر به عنوان همراه تیم‌های دانش آموزی به اصفهان آمده اند تا یک رقابت جذاب علمی را به مدت 9 روز تا هفتم مرداد ماه رقم بزنند.

ورود تیم‌ها به اصفهان از ۳۱ تیر ماه آغاز شد و دانش آموزان نخبه کشورهای مختلف از جمله ایران، روسیه، چین، کوبا، عربستان، تایوان، رومانی، ترکیه، مکزیک، گرجستان، بلغارستان، اندونزی، قرقیزستان، کرواسی، کلمبیا، بلاروس، کویت و ویتنام به اصفهان سفر کردند. تیم‌های دوکشور عمان و مراکش هم به عنوان ناظر و با هدف آشنایی با المپیاد در این برنامه شرکت کرده اند. مجموعاً ۱۵ نفر از دانش آموزان شرکت‌کننده در المپیاد دختر هستند و از ایران پنج دانش آموز در این رقابت حضور دارند.

شرکت کنندگان در این رقابت بعد از ورود به اصفهان در هتل و مهمانسرای دانشگاه صنعتی اصفهان اقامت کردند و به گفته حسین احمدوند دبیر اجرایی پنجاه و چهارمین المپیاد جهانی فیزیک، همه تدابیر و امکانات لازم برای میزبانی هرچه بهتر این رویداد علمی در دانشگاه صنعتی اصفهان در نظر گرفته شده است.

این المپیاد دارای دو آزمون تجربی و نظری است که امروز سه‌شنبه و همچنین روز پنجشنبه این هفته در دانشگاه صنعتی اصفهان برگزار می‌شود و همزمان برنامه‌های فرهنگی و هنری مختلفی برای شرکت کنندگان در طول برگزاری رویداد در نظر گرفته شده است.

روز گذشته مراسم افتتاحیه پنجاه و چهارمین المپیاد جهانی فیزیک در سالن شیخ بهایی دانشگاه صنعتی اصفهان آغاز شد تا در پایان این رقابت و بر اساس اساسنامه المپیاد جهانی فیزیک به حدود هشت درصد از شرکت‌کنندگان، مدال طلا اعطا  ‌شود.

این برای دومین بار است که ایران میزبان المپیاد جهانی فیزیک است. پیش از این سی و هشتمین المپیاد جهانی فیزیک در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷ میلادی) با حضور 11 کشور در شهر اصفهان برگزار شده بود. دومین میزبانی ایران از المپیاد جهانی فیزیک هم قرار بود در سال ۲۰۲۳ باشد که به دلیل وقوع کوید ۱۹ یک سال به تاخیر افتاد.

المپیاد جهانی فیزیک هر سال در یکی از کشورهای جهان برگزار می‌شود و پیشینه برگزاری آن به بیش از ۵۰ سال قبل باز می‌گردد که نخستین دوره آن در لهستان با حضور پنج تیم برگزار شد. تیم‌های ایرانی از ۳۶ سال پیش در المپیاد حضور دارند و از بدو ورود، مدال‌های زیادی کسب کرده‌اند.

به استناد آمار وزارت آموزش و پرورش، حاصل تلاش دانش آموزان کشورمان در المپیادهای جهانی فیزیک طی حدود چهار دهه اخیر، کسب ۶۳ مدال طلا، ۳۱ مدال نقره و ۶۸ مدال برنز بوده است. کسب ۱۲ دیپلم افتخار و حضور ایران در بین پنج تیم اول جهان در المپیادهای جهانی فیزیک از دیگر دستاوردها در این زمینه بوده است. جالب آن که برنده مطلق المپیاد جهانی فیزیک در سال ۱۹۸۸ از ایران بود و مدال آوران ایرانی در المپیاد جهانی فیزیک امروز جزو استادان برجسته این رشته در دانشگاه های ایران و برخی کشورهای دیگر هستند.

اما ایران در المپیادهای دیگر هم میزبان دانش آموزان نخبه کشورهای مختلف بوده است. کشورمان در سال ۲۰۰۹ میزبان المپیاد نجوم، در سال ۲۰۱۸ میزبان المپیاد کامپیوتر و در سال ۲۰۱۸ میزبان المپیاد زیست شناسی بوده است که گزارش های موجود همگی حاکی از حسن برگزاری این رویدادها و خاطره خوش شرکت کنندگان آن ها از حضور در ایران است.

گلایه از رفتار سیاسی و مغایر علم برخی کشورها

در ابتدای افتتاحیه این المپیاد یاد شهید آیت الله رییسی، رییس جمهور فقید ایران، گرامی داشته شد. تمبر یادبود المپیاد جهانی فیزیک نیز در مراسم افتتاحیه با حضور وزیر آموزش و پرورش و پروفسور راوات رییس المپیاد امضا شد. روز گذشته رضا مراد صحرایی وزیر آموزش و پرورش هم به اصفهان آمد تا در افتتاحیه پنجاه و چهارمین المپیاد جهانی فیزیک شرکت کند.

اما آنچه در سخنرانی وزیر آموزش و پرورش در مراسم افتتاحیه المپیاد جهانی فیزیک بیشتر به چشم آمد، گلایه صحرایی از بعضی کشورها بود که دانش آموزانشان را به اصفهان نفرستادند: «کم لطفی و بی مهری برخی از کشورها در ممانعت از حضور دانش آموزان کشورشان در این رویداد، پاسخ مناسبی به آن همه گذشت و فداکاری برپاکنندگان این المپیاد نبوده است. با این وجود ما تلاش کردیم فقط خدمتگزار این رویداد باشیم و درصدد هیچ نوع بهره برداری از آن نباشیم، اگرچه انتظار ما از دانشمندان و فرهیختگان کشورها این بود که آنها نیز کمک کنند المپیاد جهانی فیزیک از آسیب موج های سیاسی مصون بماند.»

محمود بهمن آبادی رییس کمیته ملی المپیاد فیزیک ایران هم از دیگر سخنرانان آیین افتتاحیه پنجاه و چهارمین المپیاد جهانی فیزیک بود که او نیز مانند وزیر آموزش و پرورش از آلوده شدن حیطه علم به سیاست های جهانی انتقاد کرد. بهمن آبادی گفت: «وقتی نتایج علمی خود را منتشر می کنیم، هیچکس بررسی نمی کند که ببیند در کدام نظام سیاسی زندگی می کنیم زیرا این مقوله در جهان علم و فناوری معنا ندارد. المپیاد بین المللی فیزیک شش دهه پیش آغاز شد تا علاقه به این رشته ابتکاری و قالب شکن را در بین جوانان ترویج دهد، اما در حالی که دامنه آن اکنون جهانی شده است، متأسفانه برخی از دولت ها در سال های اخیر این هدف صادقانه صلح آمیز را که فیزیکدانان فراتر از اتحادهای سیاسی دنبال می کنند، نادیده گرفته اند و المپیاد فیزیک امسال نیز از پیامدهای چنین سیاست هایی در امان نمانده است. از غیبت زنان و مردان جوان این کشورها در رقابت امسال بطور عمیق متاسف هستیم، ما فیزیکدانان در سراسر جهان در جوامع مختلفی زندگی می کنیم، در زندگی اجتماعی و سیاسی خود، ممکن است مجموعه ای خاص از ایده ها داشته باشیم، ممکن است از دولتی دفاع کنیم، مخالف آن باشیم یا بی طرف و بی تفاوت باشیم، اما هیچکدام از این تمایلات، ربطی به زندگی علمی ما ندارد.کمیته سازماندهی IPhO ۲۰۲۴ (مربوط به المپیاد فیزیک) تحت فشار زیادی قرار داشت تا این رویداد را به صورت مجازی برگزار کند اما ما نمی توانستیم به خودمان اجازه دهیم که شما را از لذت حضور در یک رقابت زنده و فراگیر به دلایل سیاسی محروم کنیم.»

بهمن آبادی خطاب به دانش آموزان نخبه جهان در این مراسم گفت: «همکاران من در کمیته برگزاری و تعداد زیادی از اعضای هیات علمی و اداری دانشگاه های شهید رجایی تهران و صنعتی اصفهان، ماه ها تلاش کرده اند تا رویدادی لذت بخش و خاطره انگیز را برای همه شما فراهم کنند، در بخش علمی نیز مسائل زیبا و چالش برانگیزی را تدوین کرده اند تا با شرکت در یک مسابقه دوستانه به توانایی ذهنی و عملی خود افتخار کنید، همچنین برای آشنایی با زیبایی های خیره کننده اصفهان و شرکت در برخی فعالیت های سرگرم کننده، فعالیت های تکمیلی در نظر گرفته شده است و امیدوارم پس از گذراندن هفت روز آینده در اصفهان با گفته های من موافق باشید.»

در این مراسم سید علی محمد میرمحمدی میبدی، رییس دانشگاه صنعتی اصفهان نیز به ایراد سخنرانی پرداخت و حضور دانش‌آموزان نخبه از سرتاسر جهان، در دانشگاه صنعتی اصفهان را باعث ایجاد انگیزه دانشجویان این دانشگاه و ایجاد الگویی ملی دانست که پس از این در برگزاری رویدادهای علوم‌پایه گسترش یابد.

وی افزود: «برگزاری این المپیاد می تواند نمایشی از توانمندی ایران در توسعه دانش فیزیک در جهان باشد و امیدواریم دانشگاه صنعتی اصفهان بتواند شرایط مناسبی را برای برگزاری و میزبانی این رویداد با همکاری وزارت آموزش و پرورش رقم بزند.»

میبدی گفت: «همکاری در پروژه بزرگ مرکز پژوهش های هسته ای اروپا سرن و مرکز بین‌المللی تابش سنکروترون (سزامی) بخشی از همکاری های پژوهشگران برجسته دانشگاه صنعتی اصفهان در دانشکده فیزیک است.»