مهر: از آن ‌سال که نام «کلماکره» دهان‌به‌دهان شد و پچ‌پچ‌هايي از «گنج پنهان» سودجويان را وسوسه کرد تا گنجينه بزرگ مکشوفه دنيا را به يغما ببرند، حدود 28 سال گذشته اما اسرار غار تاريخي «کلماکره» همچنان ناگفته مانده است.

«کلماکره»، غاري است طبيعي و باستاني در شهرستان پلدختر در استان لرستان که زيبايي قابل‌توجهي دارد. اشياي به غارت رفته از اين غار شامل ريتون‌ها، بشقاب‌ها، پيکرک‌ها و بسياري از انواع اشياي بي‌نظير است که اکنون در موزه‌هايي چون لوور، متروپوليتن و بريتيش ميوزيوم به نمايش گذاشته‌شده‌اند.

تعدادي از اشياي مربوط به اين غار توسط مأموران کشف شد و در اختيار ميراث فرهنگي قرار گرفت و اکنون در موزه ايران باستان و موزه قلعه «فلک الافلاک» نگهداري مي‌شوند.

شکارچي اي که راز را فاش کرد

پاييز سال 68 بود که «عزيز» غار پنهاني پلدختر را پيدا کرد، او براي شکار به کوهستان صعب‌العبور رفته بود، شکار او را به داخل غار مي‌کشاند و ماجراي کشف بزرگ از اينجا آغاز مي‌شود. همين شد که مرد شکارچي از آن روز به بعد هر صبح به بهانه شکار راهي «کلماکره» مي‌شد و گنجي با خود مي‌آورد و با کمک پسرعمه‌اش آن را مي‌فروخت تا اينکه زمزمه گنج پنهان به گوش همه رسيد و کم‌کم همه وسوسه شدند و خزانه غار «کلماکره» خالي‌تر شد. اين غار مورد هجوم مردم قرار مي‌گيرد و هر چه اشياي تاريخي در اين غار وجود دارد را با خود مي‌برند و از اشياي داخل غار هيچ‌چيزي باقي نمي‌ماند، هر آنچه امروز در موزه قلعه «فلک الافلاک» خرم‌آباد و يا موزه ملي تهران از اشياي تاريخي غار «کلماکره» وجود دارد از دست قاچاقچيان کشف و گرفته شده است.

سال 71 ميراث فرهنگي وارد موضوع شده و در اين غار مشغول به چند مرحله کاوش مي‌شوند، اما در کاوش حتي يک قلم شيء پيدا نمي‌شود، تأسفبار آنجاست که بعد از غارت اشياي تاريخي غار «کلماکره» طبيعت غار نيز از سوي سودجويان از بين مي‌رود.

با اين حال «کلماکره» هنوز در خود رازهاي سربه‌مهري دارد، «کلماکره» از سوي باستان شناسان در حال بررسي است تا شايد رازهاي سربه‌مهر آن را فاش کنند و برگي ديگر از تاريخ ايران و لرستان را ورق بزنند.

غاري عجيب با 4 تالار

يک باستان‌شناس لرستاني با اشاره به اهميت غار «کلماکره» اظهار داشت: اين غار، يک غار کاملاً طبيعي است که در 13 کيلومتري شمال غرب شهرستان پلدختر، در ارتفاع 650 متري دريا و 550 متري سطح دشت و در کوهي به نام «مله» قرارگرفته است.

عطا حسن‌پور بابيان اينکه نام «کلماکره» از دو بخش تشکيل‌شده است، گفت: «کلما» به معني ماواي «کل» است و جايي که کل به آنجا پناه مي‌برد و «کره» نيز يک نوع انجير بوده که درخت آن در ورودي اين غار وجود دارد.

راز«کلماکره» فاش مي‌شود؟

اين باستان‌شناس لرستاني ادامه داد: تالار اول اندکي نور دهانه غار را دارد و از تالار اول به تالار دوم يک دهليز به قطر 80 سانتيمتر است که مي‌توان به‌صورت سينه‌خيز از طريق آن وارد تالار دوم شد و در تالار دوم تاريکي مطلق وجود دارد، همچنين از اين تالار به تالار سوم يک ارتفاع 5تا 6 متري وجود دارد که بايد از آن بالا بروي و دوباره پايين بيايي تا به تالار سوم و چهارم وارد شوي، که اين تالارها را آب به‌صورت «آب‌چاله» فرار گرفته است.

وي بابيان اينکه «عزيز» شکارچي محلي گفته، اشيائي که از غار «کلماکره» به دست آورده در تالار سوم و چهارم پيداکرده است، ادامه داد: اولين باري که اين شکارچي محلي وارد غار مي‌شود و اشياء را کشف مي‌کند موضوع را به پسرعمه خود اطلاع مي‌دهد که اين اشياء را از غار پيداکرده است و در سري اول، دوم و سوم دو نفره با «گوني» اشياء را از غار خارج مي‌کنند و در سري‌هاي بعدي مردم تک‌تک از اين موضوع خبردار مي‌شوند، اين موضوع دهان‌به‌دهان در کوهدشت، ايلام، دره شهر، پلدختر، رومشگان، کرمانشاه، ايلام، خوزستان و... مي‌چرخد و به غار هجوم دسته‌جمعي مي‌برند. حسن‌پور بابيان اينکه هجوم مردم براي پيدا کردن اشياي تاريخي از سال 68 تا سال 71 طول مي‌کشد، گفت: حدود چهار سال اين غار مورد هجوم مردم قرار مي‌گيرد و هر چه اشياي تاريخي در اين غار وجود دارد را با خود مي‌برند و از غار هيچ‌چيزي باقي نمي‌ماند.

تراژدي غمگين «کلماکره»

حسن‌پور با بيان اينکه هر آنچه امروز در موزه قلعه «فلک الافلاک» خرم‌آباد و يا موزه ملي تهران از اشياي تاريخي غار «کلماکره» وجود دارد از دست قاچاقچيان گرفته و خارج‌شده است گفت: سال 71 ميراث فرهنگي وارد موضوع مي‌شود و در اين غار مشغول به کاوش مي‌شوند، اما در کاوش حتي يک قلم شيء پيدا نمي‌شود.

وي ادامه داد: سال 71 درِ غار «کلماکره» را به‌وسيله بتن مسدود مي‌کنند و دوباره در سال 72 کاوش‌ها صورت مي‌گيرد و در اين مرحله نيز چيزي به‌جز قوطي‌هاي کنسرو و مخلفاتي که از قاچاقچيان به‌جامانده چيزي پيدا نمي‌کنند و دوباره درِ غار با بتن بسته و تعطيل مي‌شود. حسن‌پور ادامه داد: در ورودي غار يک پاسگاه نگهباني چندين سال ايجاد مي‌شود که دوباره آن‌هم جمع مي‌شود و سودجويان بازهم به اين غار هجوم مي‌آورند و به وسيله ديناميت در ورودي غار «کلماکره» را منفجر مي‌کنند، هجوم‌هاي بعدي به دنبال اشيا نبوده بلکه سقف و ديوارهاي غار را مي‌کَنند و منجر به تخريب قنديل‌هاي طلايي و زيباي غار «کلماکره» و خشک شدن «آب‌چاله‌هاي» داخل غار مي‌شود و ضربه سنگيني به طبيعت اين غار وارد مي‌شود که به‌واقع يک تراژدي خيلي سخت رقم مي‌خورد.

غاري که‌ فصلي جديد در تاريخ گشود

اين باستان‌شناس لرستاني بابيان اينکه کشف غار «کلماکره» موجب شد که ساير غارهاي لرستان نيز تخريب شوند ادامه داد: غارهاي «هوميان»، «ميرملاس»، «يافته» و... از سوي مردم به بهانه پيدا کردن گنج از بين رفتند اما به‌غيراز اينکه اشياي غار «کلماکره» به غارت رفت تمام زيبايي‌هاي غار از بين رفت. حسن‌پور بابيان اينکه وقتي‌ اشياي گرانقيمت غار «کلماکره» وارد کشورهاي خارجي شد آنها اشيائي گرانقيمت و بسيار زيبا بودند و با هيچ جا قابل‌مقايسه نبودند تا باب تازه‌اي از مطالعات در اين غار شروع شود گفت: در اين مطالعات مشخص‌شده که قومي در دوره ايلام نو و سال 740 قبل از ميلاد در لرستان زندگي مي‌کرده که اين قوم حکومت محلي کوچک، اما بسيار ثروتمند و باهنر خيلي غني بوده که تحت سيطره ايلام نو و قبل از هخامنشيان در اين منطقه حکمراني مي‌کرده است.

حسن‌پور بابيان اينکه برخي از اشياي تاريخي غار «کلماکره» در موزه قلعه فلک الافلاک خرم‌آباد و بخشي در موزه ملي ايران وجود دارند گفت: اما اغلب اشياي کشف‌شده از اين غار در خارج از کشور وجود دارد که براي اولين بار در گالري هنر اتريش حراج شدند و يک دلال معروف عتيقه همه آنها را خريداري کرد.

«کلماکره» و فاش شدن حکومت «ساماتوره»

اين باستان شناس لرستاني بابيان اينکه موضوعي که هنوز براي باستان شناسان در هاله‌اي از ابهام قرار دارد کاربري اين غار است گفت: مشخص نيست که اين غار مخفيگاه، محل نگهداري ذخاير سلطنتي، نيايش، تدافعي، نظامي، سلطنتي و مردمي بوده است.

وي با اشاره به کشف کتيبه‌هاي تاريخي در غار «کلماکره» بيان داشت: کشف اين کتيبه‌ها تاريخ را تکان داد به‌طوري‌که تا قبل از ترجمه اين کتيبه‌ها نه نامي از حکومت «ساماتوره» در تاريخ ايران و جهان و نامي از پادشاهان آن زمان بوده و اولين بار از روي اين کتيبه‌ها مشخص شد که اين اشخاص در دوره ايلام نو در لرستان و در سرزميني به نام «سمتي» يا «ساماتوره» زندگي کرده‌اند.