با افزایش 11/1درصدی شاغلان مرد در سال۹۴ نسبت به سال۸۴، تعداد شاغلان زن با کاهش 12/6درصدی مواجه بوده؛ بدین ترتیب می‌توان گفت با پدیده مردانه شدن اشتغال و زنانه شدن بیکاری مواجه هستیم.

طبق نتایج آمارگیری نیروی کار، نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری زنان به 13/3درصد و 19/4 درصد رسیده است که نشان از افزایش شکاف جنسیتی و کاهش شانس زنان برای حضور در بازار کار ایران در سال های اخیر دارد. از طرفی نتایج بیانگر این نکته است که به رغم کاهش میزان مشارکت اقتصادی زنان، مشاغل زنان به ویژه زنان دارای تحصیلات عالی، کیفی تر و تخصصی تر شده است.

اشتغال زنان طی دهه‌های اخیر به یکی از موضوعات مهم و تأثیرگذار در تصمیم گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کشور تبدیل شده است. زنان همانند مردان به عنوان منابع ارزشمند در توسعه و پیشرفت جامعه نقش تعیین کننده‌ای دارند. ضمن اینکه بانوان از لحاظ سطح دانش و توانایی ها، ظرفیت بالقوه ای دارند و می‌توانند در شرایط کنونی و تحولات اقتصادی و اجتماعی کشور زمینه ساز تحول باشند.

با بررسی روند اشتغال بانوان طی سال های ۸۴ تا ۹۴ می‌توان به این نتیجه رسید که در کنار برخی عوامل نظیر مسائل فرهنگی، دستمزد پایین‌تر زنان نسبت به مردان، مردانه بودن برخی مشاغل، مسئولیت‌های خانه و فرزندآوری و... سایر موارد چون پرداخت یارانه ها که به نوعی موجب جبران بخشی از هزینه‌های زندگی به ویژه در مناطق روستایی شده است و همچنین کاهش تمایل کارفرمایان در خصوص به کارگیری زنان به دلیل تصویب برخی قوانین و مقررات حمایتی از زنان شاغل (مانند افزایش مدت زمان مرخصی زایمان) در کاهش نرخ مشاکرت اقتصادی و افزایش نرخ بیکاری زنان طی این سال ها بی تأثیر نبوده است.

■■■

از طرفی برخی کارشناسان صاحب نظر در ارتباط با میزان مشارکت زنان در اقتصاد کشور بر این باورند که در اظهار و سنجش میزان فعالیت و مشارکت زنان، احتمالاً با کم گویی مواجه هستیم و باورها بر این است که نرخ مشارکت زنان باید بیشتر از میزان آمار رسمی موجود باشد.

نتایج طرح آمارگیری نیروی کار کشور طی سال های 94-84حاکی از آن است که جمعیت فعال ده ساله و بیشتر کشور با 6 درصد افزایش از حدود ۲۳ میلیون نفر در سال ۱۳۸۴ به بیش از ۲۴ میلیون نفر در سال ۱۳۹۴ رسیده است.

از طرفی تعداد شاغلین ده ساله و بیشتر نیز طی این دوره با افزایش 6/6درصدی مواجه بوده و از حدود ۲۰ میلیون شاغل در سال ۱۳۸۴، به حدود ۲۲ میلیون شاغل در سال ۱۳۹۴ رسیده است.

بررسی تعداد بیکاران ده ساله و بیشتر کشور در سال های ۱۳۸۴ و ۱۳۹۴، نیز نشان می‌دهد که این تعداد با افزایش 2 درصدی مواجه بوده است، یعنی کمی بیش از ۵۰ هزار نفر به جمعیت بیکاران اضافه شده است. این افزایش برای مردان، 2/1درصد و برای زنان 1/9درصد بوده است.

اما آمار بیانگر این موضوع است که در برابر افزایش 1/11 درصدی شاغلان مرد در سال ۱۳۹۴ نسبت به سال ۱۳۸۴، تعداد شاغلان زن با کاهش 12/6درصد مواجه بوده است. در سال ۱۳۸۴ نزدیک به چهار میلیون نفر از شاغلان، زن بوده اند که این تعداد در سال ۱۳۹۴ به حدود سه میلیون و 400 هزار نفر رسیده است؛ یعنی تقریباً در حدود ۶۰۰ هزار نفر از زنان شاغل طی این دوره زمانی کاسته شده است. به عبارت دیگر می توان گفت طی این دوره به طور متوسط در هر سال، نزدیک به 50 هزار زن از بازار کار خارج شده اند.

با نگاهی به نسبت جنسی اشتغال طی سال های مذکور می‌توان گفت این نسبت روند افزایشی داشته به طوری که از ۴۲۰ مرد شاغل در مقابل صد زن شاغل در سال ۱۳۸۴ به ۵۳۴ مرد شاغل در مقابل صد زن شاغل در سال ۱۳۹۴ رسیده است. همچنین نسبت جنسی بیکاری طی این سال ها تقریباً بدون تغییر بوده و ۲۲۶ مرد بیکار در مقابل صد زن بیکار وجود داشته است. بدین ترتیب می توان گفت که با پدیده مردانه شدن اشتغال و زنانه شدن بیکاری مواجه شده ایم.

‌شکاف جنسیتی نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری

براساس آخرین آمارها نرخ مشارکت اقتصادی از ۴۱ درصد در سال ۱۳۸۴ به 2/38درصد در سال ۱۳۹۴ کاهش یافته است. این نرخ برای مردان و زنان در سال ۱۳۸۴ به ترتیب به میزان 64/7 و ۱۷ درصد بوه است که با کاهش 1/5و 3/7درصد این نرخ برای مردان و زنان، به ترتیب به عدد 63/2درصد و 13/3درصد در سال ۱۳۹۴ رسیده است. از طرفی با محاسبه شکاف جنسیتی نرخ مشارکت اقتصادی، این شکاف از 47/7درصد در سال ۱۳۸۴ به 49/9درصد در سال ۱۳۹۴ رسیده است، به این معنا که طی این دوره 2/2 درصد افزایش داشته است.

همچنین نرخ بیکاری مردان و زنان به ترتیب از ۱۰ و 17/1درصد در سال ۱۳۸۴ به  9/3و 19/4 درصد در سال ۱۳۹۴ رسیده است به طوری که این نرخ برای مردان 7/0 درصد کاهش یافته ولی برای زنان 2/3 درصد با افزایش مواجه بوده است. به عبارتی با محاسبه شکاف جنسیتی نرخ بیکاری می توان گفت که این شکاف با افزایش 3درصدی از 7/1- درصد در سال ۱۳۸۴ به 10/1- درصد در سال ۱۳۹۴ رسیده است.

بیکاری زنان جوان!

بیکاری در ایران نیز همانند غالب مناطق جهانی، زنان جوان را بیش از مردان جوان تحت تأثیر قرار داده است. در سال ۱۳۸۴ نرخ بیکاری جوانان 15 الی 24ساله به ترتیب 20/4 و 32/6درصد بوده است که به میزان 22/3 و 42/8 درصد در سال ۱۳۹۴ رسیده است. این آمار نشان از افزایش 2/10 درصدی بیکاری زنان جوان در برابر افزایش 1/98درصد این نرخ برای مردان دارد. به بیان دیگر شکاف جنسیتی نرخ بیکاری جوانان15 الی 24 ساله نیز با افزایش8/3درصد مواجه بوده و از 12/2- درصد در سال ۱۳۸۴ به 20/5- درصد در سال ۱۳۹۴ رسیده است.