کمیته ثبت میراث جهانی یونسکو در اجلاس استانبول، با ثبت قنات ایرانی از جمله سه رشته قنات در استان اصفهان در فهرست میراث جهانی یونسکو موافقت کرد.

با موفقیت ثبت 11 قنات ایرانی در میراث تاریخی - فرهنگی یونسکو، در مجموع 20 اثر ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته اند.

اسامی قنات های ثبت شده شامل «قصبه گناباد، بلده فردوس، زارچ حسن آباد، آسیاب آبی میرزانصرا... مهریز، جوپار کرمان، اکبرآباد و قاسم آباد بروات بم، مون در اردستان، وزوان و مزدآباد اصفهان و ابراهیم آباد اراک» در شش استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، کرمان، مرکزی و اصفهان هستند.

کاریز یا قنات یا کهریز به مجرای تونلی شکلی که در زیر زمین کنده شده تا آب در آن جریان یابد می گویند. این مجرا که در عمق زمین برای ارتباط دادن رشته چاه هایی که از «مادر چاه» سرچشمه می گیرد باهدف هدایت آب و مدیریت آب برای کشاورزی و سایر مصارف به کار گرفته می شود.

فناوری ساخت قنات در اوایل هزاره اول پیش از میلاد در مناطق خشک کوهستانی ایران گسترش یافت و به کشاورزان این مناطق اجازه داد تا بتوانند در دوره های طولانی خشکی که آب سطحی پیدا نمی شود به کشت و زرع بپردازند. این قنات ها به تدریج در مناطق دیگر دنیا رایج شدند و اکنون قنات های زیادی از چین تا مراکش و حتی در قاره آمریکا وجود دارند.

طبق آمار ارائه شده در کارگاه مهندسی قنات برگزار شده در تهران، در سال 1389 تعداد قنات های فعال 36 هزار و 300 رشته بوده و مجموع طول کوره های قنات 21 هزار و 7800 کیلومتر و مجموع طول میله های قنات 158 هزار و 268 کیلومتر تخمین زده شده است.

قنات زارچ با قدمت بین دو هزار تا سه هزار سال و با 71 کیلومتر طول به عنوان یکی از بلندترین قنات های ایران شناخته می شود. عمیق ترین مادر چاه نیز در شهرستان گناباد با نام قنات قصبه قرار دارد که تاریخ حفر آن به دوره هخامنشی می رسد.