استمرار نگرانیها درباره طرح «گاپ» ترکیه
از سال ۱۹۳۶ ترکیه تصمیم گرفت آبهایش را ریخت و پاش نکند. این تصمیم سنگین بدان معنا بود که تمام رودها و آبهایی که از ترکیه سرچشمه میگیرند، نصیب گلوی همسایگان نشوند؛ بلکه خود ترکیه استفادهکننده آن آبها باشد.
کارشناسان میگویند در سال ۲۰۵۰ قرار است به جای جنگ نفت، «جنگ آب» راه بیافتد. درست در آن زمان سیل بیآبی مردم را با خود میبرد. ترکیه این پیشبینی کارشناسانه را سالها پیش انجام داد و از سال ۱۹۸۰ نیز به صورت جدی روی این موضوع متمرکز شد و سرمایهگذاری کرد تا در جنگ جهانی آب، آبهای خودش را با قیمت گران نخرد.
این تصمیم ترکیه، طرح «آناتولی جنوب شرقی» نام گرفت که به اختصار آن را GAP نیز مینامند. این طرح خودمحورانه ترکیه برای آن است که با سدسازیهای مختلف و متعدد بر روی رودخانههای ترکیه بدون درنظرگرفتن حقابه کشورهای دیگر، آبهای دجله و فرات را که از این کشور سرچشمه میگیرند خودشان استفاده کنند.
گاپ، طرحی عمرانی است که بر پایه آن دولت ترکیه در نظر دارد مجموعهای از سد و نیروگاه برقابی را بر بخش بالایی رودخانههای دجله و فرات که از کوههای آناتولی مرکزی سرچشمه میگیرند و از جنوب شرقی آن کشور به سوی سوریه و عراق روان میشوند، بسازد.
دولت ترکیه مدعی است که در چارچوب این طرح، نه تنها برق و آب برای توسعه کشاورزی تأمین شده و سیلابها کنترل خواهند شد، بلکه امکانات بسیاری مانند جاده، راه آهن، فرودگاه، جاذبه گردشگری، کارخانه، بیمارستان، مدرسه و امکانات نوین برای مردم این کشور فراهم میشود و از مهاجرت مردم نیز جلوگیری خواهد شد.
دولت ترکیه، برای اجرای کامل این طرح ۳۰ سال زمان و ۳۲ میلیارد دلار پول در نظر گرفته است. در این طرح، ۱۴ سد بر روی فرات، هشت سد بر دجله و سرجمع ۱۹ نیروگاه برقابی ساخته خواهد شد. پس از تکمیل، این طرح قرار است ۷/۱ میلیون هکتار زمین کشاورزی را آبیاری و سالانه ۵۵ میلیارد کیلووات-ساعت برق تولید کند. نخستین سازه بزرگ که در این طرح ساخته شد، سد آتاتورک بود که در سال ۱۹۹۲ تکمیل شد.
ترکیه قصد دارد سد «ایلیسو» را بر روی رود دجله بسازد و با این کار از ورود ۵۶ درصد منابع آب دجله به خاک عراق جلوگیری میکند که تبعات زیستمحیطی داشته و تنش بین کشورهای ترکیه، عراق و ایران ایجاد خواهد کرد.
دجله مستقیماً از ترکیه وارد عراق میشود و عراق را آبیاری میکند و سرانجام به تالاب هورالعظیم میرسد. اگر سد «ایلیسو» بر روی دجله ساخته شود، این کار از ورود ۵۶ درصد منابع آب دجله به خاک عراق جلوگیری میکند که در نتیجه باید منتظر مرگ قریبالوقوع تالاب هورالعظیم و یک فاجعه بزرگ زیستمحیطی در ایران باشیم.
گاپ خطرناک است
حمید جلالوندی، مدیرکل دفتر ارزیابی و اثرات زیست محیطی سازمان محیط زیست در آخرین اظهارنظرش در اینباره میگوید: طرح گاپ و سدهای زیرمجموعه آن میتواند باعث بروز مشکلات زیست محیطی و خشک شدن تالاب هورالعظیم و گسترش ریزگردها در ایران و منطقه شود.
او شرح میدهد: ما تمام نگرانیها و موضوعات تخصصی خود را از طریق وزارت امور خارجه به طرف ترکیهای و سازمان ملل منعکس کردهایم و این رایزنیها همچنان در سطح دولتهای دو کشور ایران و ترکیه ادامه دارد. وی همچنین تصریح میکند: موضوع مطرح شده فقط سد ایلیسو نیست بلکه طرح گاپ که متشکل از سدهای مختلف است برای ما اهمیت دارد و تمامی دغدغههای لازم به کشور ترکیه منتقل شده است.
جلالوندی درباره اینکه آیا با توجه به رایزنیهای صورت گرفته امکان توقف پروژه گاپ و سد ایلیسو که یکی از بزرگ ترین سدهای این مجموعه است وجود دارد یا خیر میگوید: نمیتوانیم به صراحت بگوییم که امکان توقف وجود دارد یا اینکه متوقف نخواهد شد؛ بسیاری از برنامههای طرح گاپ ترکیه و سدهای آن، درصد پیشرفت بالایی داشته و در مرحله اتمام قرار دارد.
شاید هم خوب باشد
اما طرح گاپ و سد ایلیسو نهتنها جنوب ایران، بلکه شمال و شمالغربی آن را نیز به صورت جدی و بحرانی تهدید میکند. احمد فاخریفرد، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز و محقق طرح گاپ ترکیه معتقد است: هنوز مطمئن نیستیم که مجموعه سدهای ترکیه برای ایران مخصوصاً رود ارس سود داشته باشد یا ضرر.
وی شرح میدهد: دریاچهای که سد، آن را به وجود خواهد آورد، ممکن است نکات مثبتی نیز داشته باشد اما از طرفی هم دلایلی داریم که بر اساس آنها، احتمال زیاد دارد ارس نیز از بحران زیست محیطی که این سدها در منطقه مخصوصاً در عراق به وجود میآورد، در امان نباشد.
عضو گروه کشاورزی و آب دانشگاه تبریز با بیان اینکه بیشترین ضرر ما به واسطه تأثیرات غیرمستقیم این سدها خواهد بود، تأکید میکند: در اینکه این طرح در منطقه تحولات زیست محیطی به وجود خواهد آورد شکی نیست و مهمترین تهدیدها را میتوان گرد و غبار عنوان کرد.
خواستند مانور ندهیم
محمداسماعیل سعیدی، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی به مهر میگوید: اگر بخواهند سد ایلیسو را احداث کنند، همچون مناطق جنوبی ایران، تأثیرات بسیار بدی برای استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و... خواهد داشت. وی می گوید: وزارت خارجه در نظر داشت که روی این موضوع تأکید نداشته و مانور ندهیم اما زمانی میرسد که فجایع زیست محیطی به بار میآیند و به جای پیشگیری، به فکر درمان میافتیم.
ترکیه ریزگردها را به جان ایران نیانداخته
است
این درحالی است که سرکنسول ترکیه در
تبریز میگوید: اینکه منشأ اصلی ریزگردهای ایران را ترکیه بدانید، درست نیست. «فاهری چاغلار» عنوان میکند: اینکه
ترکیه باعث به وجود آمدن ریزگردها در ایران شده، به صورت علمی اثبات نشده است اما
در تحقیقات جهانی که درباره ریزگردها صورت گرفته، به دوعلت اصلی پی بردهاند. وی میافزاید:
دشت صحرا در آفریقا و جزیرهای عربی طبق تحقیقات جهانی سرمنشأ اصلی ریزگردها هستند
بهطوری که تحقیقات نشان میدهد ۷۰درصد از ریزگردهای منطقه و جهان توسط این دو ناحیه
بهوجود میآیند. وی در ادامه خاطرنشان میکند: در سوریه،
عراق و ایران نیز عواملی وجود دارند که ریزگردها را به وجود میآورند و به نظر ما
این مشکلی جدی است و ترکیه را نیز تهدید میکند. وی همچنین درباره علت دوم وجود ریزگردها
در منطقه بیان میکند: این را نباید فراموش کنیم که در دنیا تغییر اقلیم و افزایش
گرما روی میدهد پس میتوان این دو را از دیگر علل افزایش ریزگردها در هوا دانست.
بازگشت به ابتدای صفحه
ارسال به دوستان
پیشنهاد سردبیر
ارسال نظر
ایمیل مستقیم: info@nesfejahan.net شماره پیامک:۳۰۰۰۷۶۴۲ شماره تلگرام:۰۹۱۳۲۰۰۸۶۴۰