تصویب ماده واحده طرح تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تصمیمی است که بسیاری از فعالان بخش گردشگری را به تحول در اوضاع و تقویت مدیریت این صنعت پرچالش امیدوار ساخته است.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، نمایندگان مجلس شورای اسلامی پس از استماع نظرات مخالف و موافق به ماده واحده طرح تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رای دادند.

در حالی که مخالفان، تشکیل این وزارتخانه را موضوعی غیراولویت دار و ناهمساز با اهداف برنامه های پنجم و ششم توسعه در زمینه کاهش حجم دولت و شمار وزارتخانه ها دانستند، موافقان دلیل حمایت از طرح را چابک شدن سازمان میراث فرهنگی و پاسخگو شدن آن به مجلس عنوان کردند.

از اوایل سده جاری خورشیدی تاکنون نهادهایی با عناوین گوناگون عهده دار امور مربوط به گردشگری بوده اند. یکی از آخرین تحولات مربوط به نهاد متصدی حوزه گردشگری در دوره ریاست جمهوری نهم رخ داد که سازمان ایرانگردی و جهانگردی در معاونت ریاست جمهوری با سازمان صنایع دستی کشور ادغام شد. با گذشت سال ها و همچنان که اشاره شد نمایندگان مجلس، دهم مردادماه حکم به تبدیل این سازمان به وزارتخانه دادند.

این طرح دارای یک ماده واحده و 2 تبصره است. بر اساس تنها ماده واحده آن، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با تمامی اختیارات و وظایفی که سازمان مذکور به موجب قوانین و مقررات دارد به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی تبدیل می‌شود. در همین حال طبق، تبصره یک ماده واحده این طرح و درصورت تصویب نهایی، تمامی امکانات و اموال نیروی انسانی این سازمان در اختیار وزارتخانه جدید قرار می‌گیرد. تبصره 2 این ماده واحده نیز تصریح می ‌کند شرح وظایف این وزارتخانه مطابق قوانین مورد عمل سازمان مذکور خواهد بود و دولت موظف است تغییرات در شرح وظایف وزارتخانه جدید را حداکثر در مدت یک ‌سال برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارائه کند.

پژوهشگر خبرگزاری جمهوری اسلامی در خصوص تشکیل وزارتخانه گردشگری و انتظارات از آن با «علی صدرنیا» رئیس هیئت مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی گفت وگویی را صورت داد. وی درباره نکات مثبت این طرح اظهار داشت: در این سیستم فعلی، شخصی به عنوان مسوول سازمان و معاون گردشگری انتخاب می شود ولی نمایندگان مجلس به طور قانونی به مسوولان دسترسی ندارند و اگر الزام به توضیح، سوال و پاسخ باشد با این سیستم فعلی میسر نیست. مجلس نمی تواند مسوولان این سازمان را به پاسخگویی فراخواند و برای این کار باید ریاست جمهوری را دعوت کند که در واقع ایشان هم نمی تواند به طور مستقیم توضیح دهد چون مساله در حیطه ای تخصصی باید طرح و عنوان شود.

به گفته وی، وزیر پیشنهادی طرحی را به مجلس ارائه می دهد و این طرح براساس سابقه و کارنامه شخص، رای اعتماد یا عدم اعتماد را به دنبال دارد. بنابراین، شکل گیری ساختار وزارت می تواند گام مثبتی باشد که هم روال قانونی جلو برود و هم مسوولان پاسخگو باشند. اینطور راحت تر می توان مشکلات گردشگری را پیگیری کرد.

وی با انتقاد از بی ثباتی های مدیریتی در این سازمان گفت: روسای این سازمان به طور متوسط یک سال و نیم دوام آورده اند و این طبیعی است که در این مدت کم اگر برنامه هایشان هم درست باشد، قادر به پیگیری نخواهند بود و کارها پیوستگی ندارد اما لااقل یک وزیر اگر بماند ضمانتی برای چهار سال است و این چهار سال فرجه ای است که امور پیگیری شود و برنامه ها حساب شده باشد که به نظرم این اولین حسن وزارت شدن است.

صدرنیا در پاسخ به انتقاد از تجمیع سه حوزه گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی با توجه به تفاوت ذاتی این سه حوزه بیان داشت: گردشگری می تواند تمام این ها را پوشش دهد، یکی از جنبه های مهم گردشگری رونق اقتصادی است که با خود می آورد و طبیعتا با خدمت صنایع دستی و میراث فرهنگی به گردشگری، گردشگری به راحتی می تواند با برنامه ریزی درست جایگزین نفت قرار گیرد. به زعم کارشناسان هم گردشگری در این بین اصلی تر است و در صورتی که هر معاونتی کارش را به طور مستقل پیگیری کند ترکیب این سه مشکلی را به وجود نمی آورد.

وی درباره عملکرد آتی و وظایف وزارتخانه گردشگری گفت: کسی که پیگیر گردشگری است خودش یک وزیر خواهد بود. وزیر در هیئت دولت شرکت دارد و می تواند در دولت به طور مستقیم پیگیری کند. وجود وزیر گردشگری هم سطح دیگر وزرا امکانی است که آنها می توانند با هم کار کنند و به تفاهم برسند. درحالی که الان رئیس سازمان توان همکاری با سایر وزرا را ندارد.

به گفته وی در بسیاری از کشورهای دنیا قاعد کار این است که گردشگری حوزه فعالیت بخش خصوصی تلقی می شود، یعنی یک سری آژانس ها با آژانس های دیگر کشورها در زمینه شرایط تور و برنامه سفر با هم به تفاهم می رسند. وظیفه بدنه وزارت یا هر متولی گردشگری سیاستگذاری و بعد نظارت است.

صدرنیا افزود: معنی ندارد وزارت، کار گردشگری انجام دهد. آژانس ها کار را انجام می دهند. در واقع ما حتی اگر سازمان و وزارتخانه نداشته باشیم گردشگر سفر خودش را می رود. ساختار وزارت به این خاطر مطلوب است که مسوول گردشگری مقام بالایی داشته باشد و بتواند درحد وزیر، تصمیمات اتخاذ شده را هماهنگ کند. به عبارتی مسوول مربوطه باید بتواند شرایط را تسهیل کند و اصلا لزومی نداره که وزارتخانه عریض و طویل باشد.

رئیس هیئت مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی درباره انتظارات این جامعه تصریح کرد: یکی از مشکلات اساسی ما به عنوان راهنما این است که کار ما به عنوان شغل شناخته نشده است. از طرفی در چشم اندازهای بیست ساله باید به بیست میلیون گردشگر برسیم و اکثر آنان به راهنما نیاز خواهند داشت. وقتی هنوز ما راهنما را به عنوان شغل نشناخته ایم و هنوز هیچ امتیازی برای آن قائل نیستیم، نمی توانیم هنوز آدم هایی را که مناسب این کار هستند جلب کنیم. در این شرایط کسانی به این شغل وارد می شوند که شاید این کار انتخاب آخر آنان باشد.

به گفته وی رساندن شمار گردشگران به بیست میلیون نفر شوخی نیست و پروژه بسیار عظیمی است که ساختار منظمی می خواهد. در این میان، راهنمایان که در کنار آژانس ها رکن مهمی به شمار می آیند اصلا دیده نشده اند. راهنمایی گردشگران به عنوان شغل به رسمیت شناخته نمی شود، آن ها بیمه نمی شوند و امتیازی ندارند. اگر ما گردشگر جهانی می خواهیم باید زیرساخت ها درست شوند که یکی همین وزارتخانه شدن سازمان گردشگری است. در این ساختار باید راهنما را به عنوان شغل تعریف کنند و تحت پوشش خدمات قرار دهند. سازمان میراث فرهنگی هم از بیست سال گذشته تا اکنون هرجا که مسائل مربوط به راهنما مطرح شده، آن را مسکوت گذاشته است. به عنوان مثال در آیین نامه سازمان میراث فرهنگی بسیاری از وظایف درباره راهنمایان، بر عهده خود سازمان گذاشته شده است. در آئین نامه صریحا اعلام شده که تعیین میزان دستمزد راهنمایان برعهده سازمان است اما هیچ وقت این اقدام صورت نگرفته است. در واقع ما به عنوان جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی به واسطه همکاری نزدیکی که با جامعه تورگردانان ایران داریم، تفاهم و دستمزدها را تعیین می کنیم اما قانون می گوید این کار برعهده سازمان است.

صدرنیا با اشاره به ویژگی های شغلی راهنمایان گفت: مشکل ما این است که گردشگری ما فصلی است یعنی دو یا سه ماه کار می کنیم و بقیه ماه ها بیکار هستیم. این وضعیت باید در قانون مشاغل به نحوی تعریف شود چون قانون کار می گوید شما باید دائم شغل داشته باشید تا بیمه شوید. کار ما کاری خاص است و باید بررسی کنند که چه راهکاری پیدا می شود که راهنمایان، هم شاغل محسوب شوند و هم زیر پوشش خدمات قرار گیرند. شاید با وزارتخانه سازمان میراث فرهنگی کارها بهتر پیگیری شود.

وی درباره سختی کار راهنمایان و لزوم توجه به چالش های آنان ادامه داد: کار راهنمایان در ایران بسیار دشوار و خاص است. در بعضی از کشورها تاکید روی راهنمایان محلی است اما گردشگری ما راهنمای ملی محور است یعنی وقتی توریست وارد فرودگاه می شود ما آنان را تحویل می گیریم. در طول دو هفته یا ده روز، با آنها هستیم و سپس برای ترک کشور به فرودگاه می بریم. گردشگری ما روی راهنمایان ملی استوار است و در هیچ کجای دنیا راهنمایان به اندازه راهنمایان ایران درگیر نیستند چنانکه کارهای رزرو رستوران و .. برعهده راهنمایان است. عملا راهنمایان در سه شیفت کار می کنند؛ از 7 صبح تا شام و حتی شبانه برای مشکلات پزشکی درگیرند و گرفتاری های زیادی برای آنان پیش می آید. در واقع ما عملا همیشه به حالت آماده باش هستیم. شرایط کار راهنمایان خاص است و راهنمایی خاص نیز نیاز است. دلیل خاص بودن این شرایط این است که ما بین شهرها پرواز نداریم. در خیلی از شهرها راهنمایان غیرزبان انگلیسی نداریم و امکان ندارد که راهنمای محلی حاضر باشد. به عنوان مثال، معمولا توریستها به شهر پاریس فرانسه می روند، در حالی که در ایران توریست بین چهار تا پنج و یا حتی میان 10 شهر در گردش است. پس گردشگر ما خاص است و نیاز به راهنمایان ملی خاص داریم؛ راهنمایانی که از مسیریابی و اماکن شهرها تا رسیدگی به تمام مشکلاتی که برای یک گروه یا فرد به وجود می آید برعهده می گیرند.

وی در پایان یادآور شد: در شرایطی که تبلیغات علیه ایران در خارج از کشور بسیار است، توریستی که به ایران می آید و برمی گردد بهترین تعریف را از ایران ارائه می دهد چون راهنمایان ما با تعصب کار می کنند. چنین خدمتگذارانی که برای وجهه مملکت در سطح جهانی کار می کنند تا به طور واقعی آن را معرفی کنند باید مورد حمایت ویژه قرار گیرند. تنها با شعار بیست میلیون گردشگر و یا به عبارتی با «حلوا حلوا کردن دهن شیرین نمی شود». ما باید قدم های عملی در این حوزه برداریم که رسیدگی به وضعیت راهنمایان بخش مهمی از مسیر پیش رو به شمار می آید.