«فارسي وان تعطيل شد.» کافي است کمي به عقب برگرديم و دوران سرمايه‌گذاري‌هاي کلان اين شبکه و تبليغات گسترده‌اش را به ياد بياوريم. شبکه‌اي که با پخش و دوبله سريال‌هاي ترکي سعي در جذب مخاطب داشت، حالا از مخاطبان آن به‌شدت کاسته شده و مسئولين شبکه ترجيح داده‌اند آن را براي هميشه تعطيل کنند. موضوع وقتي جالب مي‌شود که شبکه‌ «يورونيوز» و «کلمه» هم پشت سر آن تعطيل مي‌شوند و دليل تعطيلي همه آنها مشکلات مالي عنوان مي‌شود. اما واقعاً دليل اين تعطيلي‌ها چيست و چرا تاريخ انقضاي آنها به پايان رسيده است؟

رقيبي به نام شبکه هاي مجازي

بين سال‌هاي 89 تا 91 حدود ده شبکه ماهواره اي سرگرمي و تفريحي و موسيقي آغاز به کار کردند که حتي بعضي از اين شبکه‌ها براي پر کردن جدول پخش خود سريال‌هاي ايراني را پخش مي‌کردند. در اين سال ها فضاي حبابي شکل گرفته بود به اين صورت که بعضي کشورها اميدوار شده بودند که در اين فضا با يک سرمايه‌گذاري رسانه‌اي به نتيجه موردنظر خود برسند اما پس از يکي دو سال اين فضاي حبابي شکست و خيلي از مجريان و مديران اين شبکه‌ها يا از کار بيکار مي‌شوند يا دچار فسادهاي اخلاقي و اقتصادي مي‌شوند تا اينکه از سال 92 باقدرت پيدا کردن شبکه‌هاي مجازي اين تريبون کاملاً شکسته شد.

فارسي وان

اين شبکه فارسي‌زبان از مرداد سال 88 شروع به کار کرد. اين شبکه ماهواره‌اي که دفتر آن در دبي قرار دارد، با دوبله ناشيانه سريال‌هاي خارجي سعي در جذب مخاطبان فارسي‌زبان داشت. ابتدا بخاطر همين دوبله غيرحرفه‌اي نتوانست مخاطب را به‌خوبي جذب کند اما کم‌کم مخاطب به آن عادت کرد و در سال اول ورودش موفق شد مخاطباني را با خود همراه کند. رفته‌رفته با هشدارهايي که در جامعه نسبت به اين شبکه داده شد و با افزايش آگاهي مردم و همچنين آغاز به کار شبکه هاي رقيبي مثل «جم» که کارهايشان از جذابيت و کيفيت بالاتري برخوردار بود، از تعداد مخاطبان آن کاسته شد. فارسي وان به گفته صاحبانش با نشانه گرفتن ارزش‌هاي اجتماعي به‌خصوص نهاد خانواده شروع به فعاليت کرد و حتي «رابرت مورداک» سرمايه‌گذار اين شبکه ماهواره‌اي هدفش را از ساخت و پرداخت چنين شبکه‌اي نفوذ در خانواده‌هاي ايراني بيان مي‌کند. حالا بعد از حدود هفت سال، اين شبکه ماهواره‌اي تعطيل شد.

يورونيوز

يورونيوز نام يک شبکه خبري 24 ساعته اروپايي است که زير نظر کميسيون ارتباطات اتحاديه اروپا وابسته به «اتحاديه اروپا» فعاليت مي‌کند و با زبان‌هاي انگليسي، فرانسوي، آلماني، ايتاليايي، اسپانيولي، پرتغالي، روسي، ترکي و عربي اقدام به پخش برنامه و انعکاس عقايد سردمداران اروپايي مي‌کند. ويژگي منحصربه‌فرد برنامه‌هاي يورونيوز اين است که تماماً به صورت اخبار تصويري هستند و بينندگان چهره هيچيک از مجريان را نمي‌بينند. حالا شبکه يورونيوز تصميم گرفته است «بخش اوکرايني اين شبکه را تعطيل و بخش فارسي و عربي را تنها محدود به پخش اينترنتي» کند، که اين تصميم اعتصاب محدود کارکنان اين بخش‌ها را نيز در پي داشته است. به نوشته تلويزيون «روسيا اليوم» فعاليت اين دو بخش نيز قرار است به علت کمبود بودجه متوقف شود.

شبکه کلمه

اين شبکه هم جزو شبکه هايي بود که در ابتدا به عنوان شبکه «اهل سنت ايرانيان» شروع به کار کرد اما رفته رفته به سمت فرقه وهابيت گرايش پيدا کرد و با هدف اختلاف انداختن بين شيعه وسني ادامه پيدا کرد. اين شبکه هم مثل شبکه هاي ماهواره‌اي ديگر بعد از مدتي با رسوايي برخي از مجريان و کارشناسانش مواجه شد. اين شبکه در حال حاضر بخاطر مشکلات مالي به گفته مسئولان اين شبکه تعطيل شده است. ناگفته نماند که احتمالاً شما اين شبکه را با کليپ هايي مي شناسيد که در آن ايراني ها با کارشناسان اين شبکه تماس مي گرفتند و نظريات عجيب و غريب آنها را در قالبي جدي دستمايه شوخي ها و طنزشان قرار مي دادند تا جايي که تا مدتها اين کليپ ها جزو موارد پر طرفداري بود که بين مردم دست به دست مي شد.

وقتي فارسي وان شکست مي‌خورد

«محمد لساني» کارشناس رسانه و مطبوعات، درباره تاريخچه فارسي وان مي‌گويد: «شبکه فارسي وان يکي از مجموعه‌هاي قدرتمند رسانه‌اي است که ذيل شرکت "موبي گروپ" فعاليت مي‌کند و موبي گروپ هم تحت قرارداد شرکت "استارت هندگ" است که صاحب اين ساختار هم "رابرت مورداک" است. مسئولان اين شبکه حتي چندين سفر به ايران و با مقامات ايران ديدارهايي داشتند و به دنبال اين بودند بتوانند دفاتري را در داخل ايجاد کنند. فارسي وان در همان اوايل و در دوران ناشناختگي موفق شد، موجي را ايجاد کند و خودش را داراي تريبون و مخاطب بالا نشان دهد که درواقع اين‌گونه نبود و آن جذابيت ابتدايي که بخاطر پخش سريال بود، در همان سال اول شکسته شد.»

لساني معتقد است سرمايه‌گذاران شبکه‌هايي مثل فارسي وان و ديگر شبکه هاي ماهواره اي در سال‌هاي اخير به‌جاي سرمايه‌گذاري در رسانه به ساخت زيرساز اجتماعي مي‌پردازند. به نظر مي‌رسد موبي گروپ حالا به‌جاي کار رسانه‌اي دارد زيرسازي اجتماعي مي‌کند. براي مثال الان در افغانستان ليگ فوتبال برگزار مي‌کند.

چرا اين شبکه‌ها دچار مشکلات مالي شده‌اند؟

اين کارشناس رسانه درباره مشکلات مالي اين شبکه‌هاي ماهواره‌اي هم مي‌گويد: «دو تا مسئله در مشکلات مالي اين شبکه‌ها دخيل است. دليل اول قدرت گرفتن دولت‌هاي ملي‌گرا در جهان است. از ترامپ در آمريکا گرفته تا انگلستان تا فرانسه، عملاً دولت‌هاي ملي‌گرا در حال روي کار آمدن هستند و بيشتر به مشکلات داخلي خود مي‌پردازند. براي همين مثل گذشته نمي‌توانند روي رسانه‌هاي بين‌الملل سرمايه‌گذاري کنند. مثلاً روسيه امسال دو سه تا از خبرگزاري‌هايش را تعطيل و برخي را تعديل کرد. مسئله بعدي هم به غول‌هاي رسانه‌اي برمي‌گردد. رسوايي اخلاقي و امنيتي اين غول‌هاي رسانه‌هاي باعث شده که فشار اجتماعي بر آنها بيشتر شود. مثلاً قضيه شنود مقامات انگليسي توسط مجله مورداک او را به خبر بزرگ رسانه‌هاي جهان تبديل کرد. اين رسوايي‌ها باعث شد که سهام خيلي از رسانه‌ها افت پيدا کند و واگذار شوند و نتواند مثل قبل فعاليت کنند.»