نصف جهان: پس از توقف تولید «پراید»، بحث تولید یک خودروی ارزان‌قیمت به عنوان جایگزین آن به میان آمد. با این همه، خودروهایی مانند «تیبا» و «کوییک» نتوانستند به دلیل بحران‌های ارزی در اقتصاد ایران، جایگزین «پراید» شوند و خود این خودروها به تدریج از دسترسی دهک‌های درآمدی پایین‌تر بیرون رفتند.

اکنون اما به نظر می‌رسد که تولید یک خودروی ارزان‌قیمت برای دهک‌های درآمدی پایین‌تر، نه فقط مطالبه صنعت خودرو (به دلیل جذب مشتری از این دهک‌های درآمدی) که مطالبه دولت و حاکمیت هم باشد.

در این میان، برخی کارشناسان حوزه خودرو معتقدند که ممکن است خودروسازان ایرانی تولید «خودروهای کوچک» (یا به اصطلاح Microcar ها) را هدف گرفته باشند. اما آیا این خودروها می‌توانند به سلیقه جامعه ایرانی پاسخ بدهند؟

همین چند روز پیش بود که وزیر صنعت، معدن و تجارت، از برنامه این وزارتخانه برای ساخت یک خودروی ارزان‌‌قیمت در داخل خبر داد.  در وضعیت اقتصادی کنونی ایرانی‌ها، ظاهرا پیدا کردن جایگزین مناسبی برای «پراید» دشوارتر از آن است که تصور می‌شد.

اما تولید یک خودروی ارزان‌قیمت (که مخاطب اصلی آن دهک‌های درآمدی پایین در ایران هستند) بحثی نیست که امروز و دیروز شروع شده باشد. مهم‌تر اینکه نگرانی از کاهش فروش خودروسازان به دنبال توقف تولید «پراید» و جایگزینی آن با خودروهای دیگر، از مدت‌ها پیش وجود داشته است.

ایران نزدیک به یک دهه است دنبال جایگزین‌کردن «پراید» با یک خودروی ارزان‌قیمت دیگر بوده، اما هر بار بروز مشکلات اقتصادی کلان در کشور موجب شده که این برنامه عقب بیفتد. به عنوان نمونه، تقریبا مقارن با زمان امضای توافق‌نامه «برجام»، رایزنی‌هایی با شرکت‌هایی از هند و ایتالیا شروع شد که خودروهای کوچک یا به اصطلاح Microcar از این شرکت‌ها به ایران وارد شود.

«فیات پاندا» (Fiat Panda) یکی از خودروهایی بود که پس از «برجام»، قرار بود به بازار ایران راه پیدا کند. برای بازاری که به خودروهای از رده خارج شده فرانسوی عادت کرده بود، این مدل کوچک، جوان‌پسند و البته ارزان، می‌توانست انتخاب مناسبی باشد. با این همه، خروج آمریکا از «برجام» همه چیز را به هم ریخت.

فرانسوی‌ها البته باز هم پا را پیش گذاشتند. سال ۱۳۹۹، صحبت از طراحی یک خودرو در ایران بر روی یکی از پلتفرم‌های «رنو» به میان آمد که حدس زده می‌شد مدل «کویید» (Renault Kwid) باشد. این مدل از «رنو» در سطح جهانی هم در رده خودروهای ارزان‌قیمت قرار می‌گیرد و در «هند» و «برزیل» هم تولید می‌شود.

باز هم به این دلیل که همکاری ایران با خودروسازان فرانسوی تقریبا قطع شده و زمزمه‌ها هم از عدم بازگشت شرکت‌های خودروسازی فرانسوی به بازار ایران خبر می‌دهند، ممکن است این طرح با طرح‌هایی از کشورهای دیگر جایگزین شود.

فارغ از اینکه ایران خودش چنین خودروهایی را تولید خواهد کرد، آنها را وارد خواهد کرد، یا وارد همکاری با شرکت‌های خارجی خواهد شد، باید پرسید آیا اساسا این خودروها در ایران قابلیت فروش دارند یا نه؟

در بحث بازاریابی فروش خودروها، معمولا به ویژگی‌های فرهنگی جامعه هدف هم توجه می‌شود. در مورد ایران، می‌دانیم که بخش بزرگی از خانواده‌ها هنوز پرجمعیت هستند، مردم زیاد به سفر می‌روند و جوانان هم خودروهای پرسرعت را ترجیح می‌دهند. به این ترتیب، خودروهای کوچکی که برقی هستند و برای شهرهای فشرده اروپا طراحی شده‌اند، احتمالا مناسب خانوار ایرانی نیستند.

به این ترتیب، فارغ از مشکلات فنی، دشواری‌های تجارت خارجی و از همه مهم‌تر فاکتور قیمت، به نظر می‌رسد که فروش «خودروهای کوچک» در ایران، باید اول از سد این‌گونه پرسش‌ها عبور کند.