دریا قدرتی پور: مطابق نتایج حاصل از بررسی‌ها و تحقیقات انجام شده در خصوص پدیده فرونشست در استان اصفهان که توسط سازمان زمین‌شناسی استان و چندین دانشگاه معتبر کشور از جمله دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شده است، نشان می دهد دشت‌های اصفهان سالیانه چیزی در حدود 8 تا 19 سانتیمتر فرو می نشیند. اتفاقی که حالا مثل یک سایه هولناک بر سر آثار مهم تاریخ اصفهان هم سایه انداخته و از جمله مرمت گنبدهای تاریخی اصفهان را با چالشی جدی مواجه کرده است.

یکی از مهمترین آثار تاریخی که اکنون از هجوم فرونشست آسیب های زیادی دیده مسجد امام(ره) است؛ اثری که از چهار قرن پیش تاکنون پابرجا مانده اما اکنون فرونشست تنش را لرزانده و طی دو سال گذشته به وضعیت وخیمی افتاده است. شرایطی که به اعتقاد بهرام نادی، عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان باعث شده مرمت این گنبد زیر سئوال برود.

به گفته این کارشناس، گاهی ایراد از مرمت کار نیست؛ بلکه مشکل، تغییر شکل‌هایی است که به سبب فرونشست رخ داده است. وی در توضیح بیشتر این موضوع گفته: ممکن است مرمت گنبد 10 سال طول بکشد اما به دلیل اینکه سازه دچار فرونشست نامتقارن شده است تَرَک های گنبد نتوانسته به درستی به هم برسند یا اینکه مرمت به خوبی انجام نشده است.

این عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان با اشاره به اینکه فرونشست باعث شده که اکثر ستون های شبستان این مسجد کج شده و دو طرف ستون ها تا هفت سانتیمتر چرخش داشته باشند اظهار کرده: قاعدتاً این چرخش‌ها از ابتدا وجود نداشته است اما می‌توان گفت بعضی از ستون ها در دو جهت چرخیده و پایه سنگی ستون ها شکسته است. این در حالی است که دیواره شرقی و جنوبی مسجد جامع عباسی پیش تر یک تَرَک داشت اما حالا دو تَرَک به طور واضح در این قسمت دیده می شود و عرض تَرَک‌ها بازتر شده است.

این تنها اثر تاریخی نیست که فرونشست به آن دستبرد زده است. نبود تعادل بین تغذیه و برداشت سفره های زیرزمینی باعث شده که به غیر از این مسجد، مسجد حکیم و عتیق و بقعه شهشهان، حمام وزیر، مسجد و حمام علی قلی‌آقا و مسجد سید در نیز دچار فرونشست بشوند.

بر اساس تحقیقات به عمل آمده، مناطقی از جمله جنوب و جنوب غرب تهران و شمال شهر اصفهان بیشتر از سایر نقاط با وضعیتی بحرانی روبه رو هستند و این موضوع سبب شده تا نگاه‌ها از مدت‌ها قبل به خطرات ناشی از فرونشست زمین در این مناطق باشد؛ خطراتی که سیستم‌های شهرسازی، جاده‌ای، حمل و نقلی و زیرساخت‌ها را تهدید کرده و جان شهروندان را نیز با خطر روبرو می‌سازد.

در این رابطه شهرام امیری، مدیر امور فرهنگی و ارتباطات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان خرداد ماه امسال با تأکید بر اینکه فرونشست در اصفهان به مسئله ای جدی تبدیل شده است که در صورت برقرار نبودن جریان آب در رودخانه پیامدهای جبران نشدنی بر جای خواهد گذاشت اعلام کرد: زنگ هشدار فرونشست در اصفهان، سال‌هاست که به ‌صدا درآمده اما به گوش شنوایی نرسیده است؛ پدیده‌ای مخاطره‌آمیز که همچون بیماری‌ای درمان‌نشدنی است و علاجی برای درمان آن وجود نخواهد داشت.

تهدید و آسیب‌های جبران‌ناپذیر سازه‌ها، بناهای تاریخی، تأسیسات شهری، خطوط انتقال نیرو و ساختمان‌ها از جمله نگرانی‌های کارشناسان برای آینده پیش‌روی اصفهان بر اثر برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است. چالشی که اکنون در حال تبدیل شدن به یک بحران بزرگ است و برخی از کارشناسان معتقدند که اگر دیربجنبیم فرونشست ممکن است آثار تاریخی را یکی پس از دیگری در خود فروببلعد.