عصر ایران : اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در صفحه شخصی خود در توییتر عکسی قدیمی از مرحوم آیت ا... هاشمی رفسنجانی را به همراه خود و جمعی از اعضای دولت سازندگی منتشر کرده و درباره آن نوشته است: «در بازدید از اولین کامپیوتر وارد شده به ایران.» با توجه به حضور چهره هایی چون مرحوم دکتر محسن نوربخش و علی محمد بشارتی در تصویر می توان حدس زد که این عکس مربوط به اوایل دهه 70 است و به احتمال زیاد سال 72 چون بشارتی در آن سال وزیر کشور شد و حتی اگر حضور او را به خاطر وزارت ندانیم قطعاً مربوط به دوران ریاست جمهوری هاشمی و بعد از 68 است. بر این پایه می توان گفت عبارت «اولین کامپیوتر وارد شده به ایران»، هم درست است هم نادقیق.

درست است اگر گفته شود اولین کامپیوتر از اولین سری که به صورت انبوه و برای استفاده عمومی و نه شخصی وارد کشور شد. چون برای نخستین بار در سال 70 یا 71 خورشیدی بود که کامپیوتر به صورت انبوه و در حد 200 هزار دستگاه وارد کشور شد و در اختیار ادارات و سازمان ها قرار گرفت. از سوی دیگر دقیق نیست چون اولین کامپیوتر در آغاز دهه 40 وارد شد و در دهه های 50 و 60 هم وارد می شد اما بسیار معدود و برای مصارف خاص و نه عام. گفته می شود نخستین کامپیوتر در سال ۱۳۴۱ و طبعاً در ابعادی بسیار بزرگ تر از نسل های بعد وارد ایران شد هر چند استفاده چندانی از آن صورت نمی پذیرفت و در اختیار افراد خاصی بود.

در دهه 50 اما با افزایش درآمدهای نفتی استفاده از آن در برخی دستگاه ها آغاز شد و تصویری از امیر عباس هویدا نخست وزیر وقت که در سال 1354 ثبت شده او را در حال کار با کامپیوتر نشان می دهد اگر چه باز روشن نیست او واقعاً تا چه اندازه از کامپیوتر استفاده می کرده و «جیمز بلر» عکاس «نشنال جئوگرافیک» این لحظه را شکار کرده یا خود هویدا خواسته است با این ژست عکس بگیرد چرا که هویدا علاقه بسیاری به ژست های خاص خود داشت. اما در اینکه آن سال ها شرکت هایی کامپیوتر داشته و از آن استفاده می کردند تردیدی وجود ندارد منتها خودشان وارد می کردند.

در این سال هاست که شرکت «آی بی ام» فعال می شود منتها با پیروزی انقلاب نام آن به شرکت «داده پردازی ایران» تغییر می کند و با محدودیت هایی که بر سر واردات کامپیوتر به وجود می آید چند سال متوقف یا محدود می شود تا اینکه در میانه دهه 60 یک شرکت خصوصی مبادرت به این کار کرده و پیش بینی می کند در سال 70 نیاز به 70 هزار دستگاه خواهد بود.

ذهنیت مدیران و جریان داشتن جنگ اما سبب می شود چندان به این موضوع توجه نشود و با پایان جنگ و شروع دولت سازندگی بود که اولین موج کامپیوترها به صورت انبوه وارد می شوند و جالب اینکه معاون اول وقت رئیس جمهوری که خود ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی را هم بر عهده داشت (مرحوم دکترحسن حبیبی) اصراری برای واژه معادل (رایانه) نشان نمی دهد و همه جا از واژه کامپیوتر استفاده می شود.

با این توضیحات روشن می شود که اگر بگوییم اولین کامپیوتر در سال 1370 وارد کشور شد و هاشمی در مقام رئیس جمهور و رئیس دولت سازندگی در حال بازدید است دقیق نیست زیرا کامپیوتر 30 سال قبل وارد شده بود و دو تصویر مشهور وجود دارد که نشان می دهد نخست وزیر وقت در سال 1354 و نویسنده و شاعر مشهور –احمد شاملو- در سال های پایانی دهه 60 پای کامپیوتر نشسته اند.

اساساً یکی از جاذبه های خانه شاعر فقید در دهکده فردیس کرج در دهه 60 وجود همین کامپیوتر و کار کردن شاملو با آن خصوصاً برای تهیه فیش های کتاب «کوچه» بود.

اما اگر منظور آقای جهانگیری این باشد که رئیس جمهور اسبق از یکی از اولین کامپیوترهایی که به صورت انبوه و برای استفاده عام وارد شد بازدید می کند سخن درستی است.