با انتشار دیدگاه‌هایی هایی که فشارهای پشت پرده را علت کنارگیری امام جمعه کرمان می دانستند، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا تقوی رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور در مقام روشنگری برآمد و ضمن تأیید خبر استعفا، علت این کار را کهولت سن اعلام کرد.

اما این توضیح قانع کننده نبود و یک روز بعد از پیام توئیتری اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور که از استعفای آیت‌ا... جعفری ابراز نگرانی کرده بود، باردیگر پرداختن به چرایی این استعفا به موضوع گزارش های تحلیلی برخی رسانه ها تبدیل شد تا ابعاد مختلف نگرانی معاون اول رئیس جمهور رمزگشایی شود. از جمله روزنامه قانون نوشت: «فشارها برای استعفای حجت الاسلام جعفری از 15 روز پیش شدت گرفت و هسته اصلی این فشارها، نزدیکان فکری به آیت‎ا... مصباح یزدی در کرمان هستند».

در حالی که همچنان چرایی استعفای امام جمعه کرمان محل تحلیل و نقد و نظر رسانه ای بود، خبر استعفای حجت‌الاسلام والمسلمین علی رضایی بیرجندی امام جمعه بیرجند نیز اعلام شد. امام جمعه مستعفی بیرجند از ابتدای دولت یازدهم رویکرد حمایتی نسبت به قوه مجریه داشت اما اینکه چه شد تصمیم به استعفا گرفت، شاید به زمستان 95 برگردد که برخی با فشار و جوسازی در فضای مجازی، قصد داشتند القا کنند که استاندار بیرجند در دیدار هنرمندان جوان استان «رقص مختلط بین زن و مرد» را مجاز دانسته است!

با وجودی که پایگاه اطلاع رسانی استانداری خراسان جنوبی نقل قول منتسب به استاندار را خلاف واقع اعلام و آن را تکذیب کرد اما آنها نمی خواستند از موضع خود کوتاه بیایند و رویه تحصن را پیش گرفتند. برای بررسی این موضوع، مقیمی قائم مقام وزیر کشور به مرکز خراسان جنوبی رفت و حجت الاسلام والمسلمین رضایی امام جمعه بیرجند او را پذیرفت. آن گروه قلیل وقتی نتوانستند با غوغاسالاری به مقصود خود برسند، امام جمعه شهر را از آن روز به بعد هدف هجمه ها و تخریب های خود قرار دادند. این هجمه ها آنقدر ادامه یافت که حجت الاسلام والمسلمین رضایی تصمیم به استعفا گرفت.

البته شایعه استعفای حجت‌الاسلام والمسلمین علی رضایی همچون خبر استعفای حجت الاسلام والمسلمین جعفری، مدت ها در فضاهای مجازی و واقعی مطرح بود و هر روز بر حرف و حدیث‌ها افزوده می‌شد تا آنکه سی‌ام تیر درست همان روزی که فرزند امام جمعه مستعفی کرمان صراحتاً استعفای پدرش را بخاطر برخی فشارها اعلام و علت مشکل جسمی را رد کرد، حجت‌الاسلام والمسلمین علی تابعی امام جمعه موقت بیرجند در جمع نمازگزاران از کنارگیری حجت الاسلام والمسلمین رضایی از امامت جمعه این شهر خبر داد.

بعد از استعفای امام جمعه کرمان و امام جمعه بیرجند، این تحلیل نزد منتقدان شورای سیاستگذاری ائمه جمعه قوت گرفت که هدف، «هاشمی زدایی» از تریبون های نماز جمعه و تحویل دادن تریبون ها به حامیان آیت ا... مصباح یزدی است. گرچه حجت الاسلام والمسلمین سیدرضا تقوی به صحبت های مطرح شده واکنش نشان داد و این موضوع را تکذیب کرد.

کسالت و کهولت سن واقعی یا مصلحتی

استعفای ائمه جمعه به دلیل کهولت سن و مشکل جسمانی اتفاقی است که تازگی ندارد. کما اینکه آیت ا... حسنی سال 92 از امامت جمعه ارومیه و آیت ا... باریک‌بین سال 93 از امامت جمعه قزوین به همین دلایل کناره‌گیری کردند. آنچنانکه حجت الاسلام والمسلمین سیدرضا تقوی نیز می گوید: «آیت‌ا... محسن مجتهدشبستری، نماینده ولی فقیه و امام‌جمعه تبریز نیز خردادماه امسال به علت کهولت سن، کمردرد و بیماری گوارشی از ادامه حضور در این جایگاه انصراف داد.»

گرچه راهکار عزل برای برخی خطبای شهیر به کار گرفته نشده اما روند امور به گونه‎ای بوده است که برخی را به تصمیم برای اعلام استعفا برساند. آذر سال 88 آیت ا... جوادی آملی از امامت جمعه قم خداحافظی کرد. برخی این تصمیم را به اعلام مرجعیت ایشان دلالت دادند و در مقابل نیز کسانی رسیدن به چنین تصمیمی را به روابط پرچالش آیت ا... جوادی آملی و رئیس دولت نهم در قضیه «هاله نور» و تأیید این داستان توسط دفتر این مرجع عالیقدر در انتخابات ریاست جمهوری دهم و گلایه حامیان احمدی نژاد از آیت ا... جوادی آملی و حمایت ایشان از مرحوم آیت ا... اکبر هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست جمهوری 84 ارجاع می دادند.

البته خطبایی هم بودند که هیچگاه اعلام انصراف نکردند و در مقابل حکم عزل هم دریافت نکردند اما دیگر برای اقامه نماز جمعه دعوت نشدند. اتفاقی که برای مرحوم آیت ا... هاشمی در تهران و آیت ا... امینی و آیت ا... استادی در قم رخ داد.

روحیه تمرکزگرایی شورای سیاستگذاری

در این میان منتقدانی هم هستند که فلسفه کنارگذاشتن برخی ائمه جمعه را شدت یافتن روحیه تمرکزگرایی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه می دانند. یعنی معتقدند این شورا علاقه دارد ائمه جمعه سراسر کشور متن ارسالی از مرکز را محور خطبه های خود قرار دهند.

در مجموع اینکه اصرار ستاد مرکزی در هماهنگی محتوای خطبه های بیان شده از تریبون های نمازجمعه سراسر کشور چقدر در عزل یا استعفاها تأثیر دارد؟

آیا عواملی در استعفای امام جمعه کرمان و امام جمعه بیرجند دخیل بوده‎اند یا آنکه همه اتفاقات روی پرده رخ داده؟ طرح دلایلی همچون کهولت سن و وضعیت نامناسب جسمانی چه میزان مصلحتی و چه میزان واقعی است؟ موضوعاتی است که افکار عمومی می تواند بهترین قضاوت را درباره آن داشته باشد.